20274

YAŞLI BAKIM UYGULAMALARINDAKİ ETİK SORUNLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Dünya genelinde hızla yaşlanan nüfus karşısında, mevcut bakım politikalarının yaşlılar için yetersiz kalması yaşlıların bakımı ile ilgili yeni ihtiyaçları ortaya çıkarmıştır. Yaşanan etik ihlaller, tüm yaşlıların ihtiyaçlarını, isteklerini, sorunlarını aynıymış gibi değerlendirmekten doğmaktadır. Yaşlılar bireysel özellikleri, istekleri ve beklentileri göz ardı edilerek toplumda ki yeri ve toplumda maruz kaldığı ayrımcılıklar düşünülmeden değerlendirilmektedir. Dezavantajlı durumlarının değişmesi mevcut bakım uygulamaları ile mümkün olamamaktadır. Yaşlılara ilişkin her alanda adaletli bir yaklaşım söz konusu değildir. Yaşlıların bakım konusunda çoğu zaman katılımları önemsenmemektedir. Aileler ya da uzmanlar bazı kararları yaşlılar adına vermektedir. Yaşlılar bilgiye erişim ve bakım desteğine ulaşma gibi konularda engellerle karşılaşmaktadır. Bu engeller yaşlıların güçlenmeleri önünde önemli engeller oluşturmaktadır. Yaşlıların kendileri ile ilgili konularda sınırlı seçenek içinden seçim yapmaya çalıştığı görülmektedir. Bu çalışmada yaşlı refah alanı incelenerek yaşlıların bakım konusunda yaşadığı güçlüklere değinilmiştir. Türkiye’de ve farklı refah devletlerinde yaşlı bakım modelleri sosyal hizmetin değer temeli ile değerlendirilmiş ve yaşlı bakımı konusundaki etik ihlaller tartışılmıştır. Bakım modelleri temelde iki grupta incelenmiştir. Bunlardan ilki yatılı ya da gündüzlü kurum bakımlarıdır. Bir diğeri ise evde bakım uygulamalarıdır. Bakım modelleri sosyal hizmetin geleneksel ve özgürleştirici değer temeli çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bireyin biricikliği, yargılayıcı olmayan tutumlar, kabul, kendi kaderini tayin, duyguların amaçlı dışa vurumu, bireysellikten uzaklaşma, eşitlik, sosyal adalet, birlikte çalışma, güçlendirme, yurttaşlık ve otantiklik değerlerine göre yaşlı bakımında yaşanan etik ihlaller tartışılmıştır. Görülen bu etik ihlallerin ortadan kaldırılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Yaşlı, Yaşlı Bakımında Etik Problemler, sosyal hizmet değer temeli

An Evaluation of Ethical Problems in Elderly Care Practices

In the face of the rapidly aging population worldwide, the inadequacy of existing care policies for the elderly has created new needs for the care of the elderly. Ethical violations arise from evaluating the needs, desires, and problems of all elderly people as if they were the same. Elderly people are evaluated without considering the individual characteristics, desires and expectations and their place in the society and the discrimination they are exposed to in society. Changing the disadvantageous situation is not possible with the existing care practices. There is no fair approach in all areas of the elderly. Elderly people's opinions about care are often ignored and their participation is ignored. Families or social workers make some decisions on behalf of the elderly. The elderly face obstacles such as access to information and access to care support. These barriers constitute important obstacles for the empowerment of the elderly. It is seen that the elderly try to choose from a limited choice of issues related to themselves. In this study, the elderly welfare area was examined and the difficulties experienced by the elderly in care were discussed. Aged care models were evaluated with the value basis of social work in different welfare states and in Turkey. Ethical violations in aged care were also discussed. Maintenance models are basically examined in two groups. The first of these is residential institutions or day-care institutions. Another is home care practices. Care models were evaluated within the framework of the traditional and emancipatory value of social work. The individual's uniqueness, non-judgmental attitudes, acceptance, self-determination, expression of emotions and alienation from individuality, equality, social justice, working together, empowerment, citizenship and ethical violations in elderly care are discussed. Recommendations were made to eliminate these ethical violations.

Keywords:

Elderly, Ethical Problems In Elderly Care, social work value basis,

PDF

___

Åberg, A., ve Lütz, I. (2017). Health and health care of the elderly in the Nordic Countries (1.bsm, s. 23-33). Copenhagen: Nordic Medico-Statistical Committee.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). Engelli ve Yaşlı Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler. Ankara: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://eyh.aile.gov.tr/uploads/pages/engelli-ve-yasli-bireylere-iliskin-istatistiki-bilgiler/bulten-ocak2019.pdf adresinden erişildi.
Akdemir N, Bostanoğlu H, Yurtsever S, Kutlutürkan S ve Sun Kapucu S. (2011). Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), 57-65.
Albayrak, E. ve Birinci, M. (2017). Sosyal devlet modelleri: sosyal demokrat model, isveç Norveç örneği. Journal Of Social Work, 1(1), 64-100
Altuntaş, O., Uyanik, M. ve Kayihan, H. (2013). Huzurevi sakinlerinde aktivite ve katılımın incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi , 1(2) , 21-29 .
Artan, T. ve Irmak, H. (2018). Huzurevindeki yaşlıların huzurevinde yaşlanmaya ilişkin bakış açılarının değerlendirilmesi: İstanbul Bahçelievler, Zeytinburnu ve Sultangazi Huzurevi örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), 51-70.
Bahar, G., Bahar, A., ve Savaş, H. (2009). Yaşlılık ve yaşlılara sunulan sosyal hizmetler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(12), 85-98.
Balcı İzgi, B. (2008). Türk sosyal güvenlik sisteminde son gelişmeler, Çalışma ve Toplum, (1), 85-107.
Buz, S., Ertan Koçak, Y. ve Gözen, Ö. (2018). Türkiye’de yaşlılara sunulan hizmetlerin birleşmiş milletler yaşlılık ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi: Ankara örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(77), 388-410.
Büyükkara, G. ve Balci, M . (2014). Bireysel emeklilik sisteminde eski ve yeni teşvik düzenlemeleri üzerine karşilaştirmali bir değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 1(1) , 37-53.
Çağlar, T. (2015). Türkiye ve Almanya’da Karşılaştırmalı Yaşlı Bakım Model Ve Uygulamaları (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
Çavuş, F. Ö. (2013). Yaşlılara Yönelik Evde Bakım Hizmetlerinin Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
Çohaz, A. (2010). Türkiye’de yaşlı ve yaşlılara sunulan bakım hizmetleri. I. uluslararası katılımlı yaşlı bakım modelleri ve rehabilitasyon turizmi kongresi ve III.. geriatrik fizyoterapi kongresi, 26-30 Mayıs 2010, 122-126. http://www.akademikgeriatri.org/files/Akademik_Geriatri_2010/Konusma_Metinleri/ 8.pdf. adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 29 Kasım 2019.
Erbay, E. (2019). Güç ve güçlendirme kavramları bağlamında sosyal hizmet uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(42), 41-64.
Ertekin Pınar, Ş. ve Demirel, G. (2016). Huzurevinde yaşayan orta yaş ve yaşlı bireylerde günlük yaşam aktiviteleri, öz-bakım gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 9 (1) , 39-52.
Fagerberg, I. ve Engstrom, G. (2012). Care of the old-A matter of ethics, organization and relationships. Int J Qual Stud Health Well-being, 7. doi:10.3402/qhw.v7i0.9684
Fink, A. (2015). Dementia and long-term care – an analysis based on German health insurance data. İçinde G. Doblhammer, Health Among the Elderly in Germany (s. 138-156). Verlag Barbara Budrich.
Gökbayrak, Ş. (2010). Türkiye’de sosyal güvenliğin dönüşümü, Çalışma ve Toplum, (2), 141-162.
Güler, Ç. (1998). Yaşlılıkta tanımlar ve yaşlılık üstüne söylenenler. Geriatri, 1, 105.110.
Gusmano, M., & Okma, K. (2018). Population aging and the sustainability of the welfare state. Hastings Center Report, 48, S57-S61. doi: 10.1002/hast.915
Haberler Web Sitesi. (2015). Yüzde 99 Özürlü Yaşlı Kadına Evde Bakım Maaşı Bağlanmadı. https://www.haberler.com/yuzde-99-ozurlu-yasli-kadina-evde-bakim-maasi-7321013-haberi/ adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2019.
İstatistiklerle Yaşlılar. (Mart 2019). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30699adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 24 Aralık 2019
Karaca, F. (2010). Huzurevinde kalan yaşlıların hayata bakış açıları ve gelecekle ilgili beklentileri. Aile ve Toplum, 6(22), 50-72.
Kaye, L. (1986). Worker views of the intensity of affective expression during the delivery of home care services for the elderly. Home Health Care Services Quarterly, 7(2), 41-54. doi: 10.1300/j027v07n02_05.
Kökalan Çımrın, F , Durdu, Z . (2015). Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin dönüşümü ve bireysel emeklilik sistemi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi , 4(8), 60-75.
Kuçuradi, I. (2018). İnsan ve değerleri (6.bsm.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Kurt, Ç. (2018). 60 Yaş Üstü Bireylerde Huzurevinde Yaşamanın Yaşlanma Tutumu Ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi. Edirne.
Nazlıer Keser, E. (2019). Alzheimer Tanısı Konulan Yaşlıların Ailelerinin Sosyal Hizmet Gereksinimleri (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
Nazlıer Keser, E.N. (2019). Türkiye’de yaşlı yoksulluğu sorununa yönelik bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 739-764.
Nordic Medico-Statistical Committee. (2017). Health and health care of the elderly in the Nordic Countries. Copenhagen: Nordic Medico-Statistical Committee. https://norden.diva-portal.org/smash/get/diva2:1158392/FULLTEXT01.pdfadresinden erişildi.
Onat, Ü. (2004). Yaşlanma ve Sosyal Hizmet. Yaşlılık Gerçeği. Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi. Ankara: H.Ü. Hastaneleri Basımevi.
Özateş Gelmez, Ö. (2015). Kadının Bakım Emeğinin Evde Bakım Uygulaması Üzerinden Değerlendirilmesi Bir Karma Yöntem Araştırması: Ankara Mamak Örneği (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
Özçelik, N. ve Altay, B. (2017). Evde Bakim Hizmeti Alan Yaşlilar İle Huzurevinde Kalan Yaşlilarin Sosyal Destek Ve Yalnizlik Durumlarinin İncelenmesi. İstanbul: Evde Bakım Derneği.
Özer Ö. ve Şantaş F. (2012). Kamunun sunduğu evde bakım hizmetleri ve finansmanı. AcıbademÜniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 96-103
Öztürk, A. (2009). Sosyal hizmet etiğinde farkli yaklaşimlar. Toplum Ve Sosyal Hizmet, 20(1), 105-115.
Paunonen, M., ve Häggman-Laitila, A. (1990). Life situation of aged home-nursing clients. Journal Of Community Health Nursing, 7(3), 167-178. doi: 10.1207/s15327655jchn0703_7.
Reamer, F. (2018). Sosyal Hizmet Etiği ve Değerleri (1.bs.). (Çev. Acar, H). Ankara: Nika Yayınevi.
Sağlık Bakanlığı. (2015). Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı Ve Uygulama Programı 2015-2020. Ankara: Sağlık Bakanlığı. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1%20Ya%C5%9F.%202015-2020%20Pdf.pdfadresinden erişildi.
Sağlık Bakanlığı. (2019). Sağlık Bakanlığı Ve Bağlı Kuruluşları Tarafindan Evde Sağlık Hizmetlerinin SunulmasınaDair Yönetmelik. Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/02/20150227-14.htm adresinden erişildi.
Sargutan A. E. (2006) Karşılaştırmalı sağlık sistemleri. Ankara:Hacettepe Üniversitesi Yayını.
Subaşı, N. ve Öztek, Z. (2004). Çankaya ilçesinde yaşayan yaşlıların yaşlı bakımı konusundaki bazı düşünceleri. http://www.dicle.edu.tr/~halks/ yedi%205 adresinden erişildi.
Sucu, N. (2018). Huzurevinde kalan yaşlıların huzurevi ile ilgili algıları, deneyimleri ve yaşam beklentileri: Niğde örneği. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(2), 127-150.
Taşçı, F. (2010). Yaşlılara yönelik sosyal politikalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya örnekleri. Çalışma Ve Toplum, 175-198.
Taşdelen, P. ve Ateş, M. (2012). Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştirma Dergisi, 9(3), 22-29.
Thompson, N. (2009). Kuram ve Uygulamada Sosyal Hizmeti Anlamak (3.bs). Ankara: Dipnot.
Tiong, W., Yap, P., Huat Koh, G., Phoon Fong, N. ve Luo, N. (2013). Prevalence and risk factors of depression in the elderly nursing home residents in Singapore. Aging & Mental Health, 17(6), 724-731. doi: 10.1080/13607863.2013.775638
Tufan, B., Sayar, Ö. Ö. ve Koçyıldırım, G. (2009). Sosyal bir hak olarak sosyal hizmet. Antalya: Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu Bildiri Kitabı, s. 76-86.
Tuncay, T. ve Akbaş, E. (2008). İnsan hakları düşüncesi ve sosyal hizmet uygulamaları. Sosyal Hizmet, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını: Ankara.
Tunçel, L. (2019). Türkiye’de Ve Dünyada “Gerontolojik Ev” Konsepti (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul. Verleye, K. ve Gemmel, P. (Näre). Innovation in the elderly care sector – at the edge of chaos. Journal of Management & Marketing in Healthcare, 4, 122-128. doi:10.1179/1753304x11y.0000000002
Vézina, A. ve Roy, J. (1996). State-family relations in quebec from the perspective of intensive home care services for the elderly. Journal Of Gerontological Social Work, 25(3-4), 149-164. doi: 10.1300/j083v25n03_10.
Wayne, K. (2018). How can ethics support innovative health care for an aging population? Ethics & Behavior, 29, 227-253. doi:10.1080/10508422.2018.1526087
Weissert, W. (1991). A new policy agenda for home care. Health Affairs, 10(2), 67-77. doi: 10.1377/hlthaff.10.2.67
World Health Organization (2018). Ageing and health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health adresinden erişildi. Erişim Tarihi: 25 Kasım 2019
Yazgan Ç, Kora K, Topçuoğlu V. ve Kuşçu K.(2006). Huzurevinde kalan demansı olmayan yaşlılarda yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Türk Geriatri Dergisi, 9(3), 143-149.
Yener, M. (2019). Engelli Evde Bakim Aylığı Alan Bireylerde Bakım Yükünün Değerlendirilmesi: Ümraniye Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi. İstanbul.
Yıldırım, B , Aslan, H . (2019). İnsan hakları ve sosyal hizmet: ortak bir kader mümkün mü? Nasıl bir ilişki, ne çeşit bir etkileşim?. Toplum ve Sosyal Hizmet , 30(2) , 643-664
Yüce, E.C. (2019). Evde Bakim Ücretinden Yararlanan Ailelerin Ve Engellilerin Psiko-Sosyal Durumlari (Sakarya Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi. Sakarya
Zengin, O , Altındağ, Ö . (2016). Bir insan haklari mesleği olarak sosyal hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet , 27 (1) , 179-190.