YİYECEK VE MUTFAĞIN TOPLUMSAL GÖRÜNÜMLERİ - YEMEK VE MUTFAK TİPOLOJİSİ ÇALIŞMASI -

Gıda bir sistemdir. Bu sistem, yiyecek olarak kabul edilen bitki veya hayvanın yetiştirilmesinden başlayıp yenildikten sonra atıkların nasıl değerlendirileceğine kadar devam eder ve oldukça karmaşıktır. Yemek sistemi toplumsal yapının bir unsurudur. Farklı toplum tiplerinde sistemin görünümleri de farklı olmaktadır. Bilindiği üzere gıda sisteminin önemli bir unsurunu mutfak oluşturmaktadır. Mutfak hem yemeğin hazırlandığı mekânı ifade ederken hem de hazırlamadan sunuma kadar tüm dönüştürme etkinliklerini kapsar. Bu çalışmada mutfak yemeye ilişkin bir etkinlik alanı olarak ele alınmıştır. Bu kapsamda ne yediğimiz, nerede yediğimiz ve yeme zamanımıza göre yemek ve mutfak değerlendirilmiştir. Bu aynı zamanda yemeğin bizde ve diğer insanlarda ortaya koyduğu etkiyi belirleme çabasıdır. Çalışmada bu kapsamda doğal mutfak, kutsal mutfak, politik mutfak, folklorik/kültürel mutfak olmak üzere dört mutfak kategorisi oluşturulmuştur. Oluşturulan bu dört kategori esasında yemek etkinliği ve işlevleri değerlendirilmiştir. Çalışma bu özelliği ile bir mutfak tipolojisi oluşturma amacındadır. Çalışmada belirlenen kategorilerin birbirleri ile ilişkisi, kategorilerin birbirinden ayrıştığı noktalar çalışma da belirtilmiştir. Bunun yanı sıra bazı kategorilerin birbirine oldukça yakın görünmesi mutfak etkinliğinin tamamen kültürel bir nitelik taşımasından kaynaklanmaktadır. Yemek ve mutfak sosyolojik bir olgudur. Bu olgu ele alınırken yenilebilenin ne olduğu, bunun nasıl yemeğe dönüştürüldüğü ve nasıl paylaşıldığı birçok belirleyiciye göre şekillenmektedir. Bu durum yemek ve mutfakta kültürel olanın ortaya konulmasını ve yemek sürecindeki örüntülerin incelenmesini önemli kılar.

Anahtar Kelimeler:

yemek, mutfak, mutfak tipolojisi, yemek kültürü, yemek sosyolojisi

SOCIAL VIEWS OF THE FOOD AND CUISINE - THE STUDY OF FOOD AND CUISINE TYPOLOGY -

Food is a system. This system is quite complex, starting from the cultivation of plants or animals that are considered food, to how waste is handled after it is consumed. The food system is an element of the social structure. In different types of society, the appearance of the food system is also different. As it is known, an important element of the food system is the cuisine. The cuisine not only expresses the place where the food is prepared, but also includes all transformation activities from preparation to presentation. In this study, cuisine is considered as an activity area related to eating. In this context, food and cuisine are evaluated according to what we eat, where we eat and when we eat. Another aim of the study is to determine the effect of food has on us and other people. In this context, four cuisine categories are created in the study: natural cuisine, sacred cuisine, political cuisine, and folkloric/cultural cuisine. On the basis of these four categories, eating action and its functions are evaluated. Therefore, the study aims to create a cuisine typology. The relationship between the determined categories in the study and the points where the categories differ from each other are also elaborated in the study. Some categories seem very close to each other because the culinary event has a purely cultural character. Food and cuisine is a sociological phenomena. While these phenomena are being handled, what is edible, how it is transformed into food and how it is shared are shaped according to many determinants. This makes it important to reveal the cultural elements in food and cuisine and to examine the patterns in the food process.

PDF

___

Barthes, R. (1997). Toward A Psychology of Contemporaray Food Consumption, İçinde C. Counihan, & P. Van Esterik (Ed.), Food and Culture, (ss. 20-27). New York: Routledge.
Bilge, M. (2002). Yezidiler, Tarih-İbadet-Örf ve Adetler. Ankara: Kalan Yayınları.
Boudan, C. (2004). Mutfak Savaşı, Damak Zevkinin Jeopolitiği. (Çev: Yaşar Avunç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bursa Protestan Kilisesi. (2023). 1. Korintliler. Erişim: https://kutsalkitap.info.tr/?q=1ko%2011:%2024-30
Bursa Protestan Kilisesi. (2023). Yuhanna . Erişim: https://kutsalkitap.info.tr/?q=yu%2013:%201-4.
Civitello, L. (2019). Mutfak ve Kültür, İnsanın Beslenme Tarihi. (Çev: Nilüfer Nahya ve Saim Örnek). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Demirtaş, M. (2014). Osmanlıda Fırıncılık On Yedinci Yüzyıl İstanbul Örneği. Ankara: Atıf Yayınları.
Diyanet İşleri Başkanlığı. (2023). Bakara. Erişim: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/180/173-ayet-tefsiri.
Diyanet İşleri Başkanlığı. (2023). Nahl. Erişim: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nahl-suresi/2015/114-117-ayet-tefsiri.
Elgün, A., & Yetim, H. (2020). İslam Perspektifinden Obezite ve Helal Hayat. Helal ve Etik Araştırmaları Dergisi, 2(1), 19–38.
Elias, N. (2004). Uygarlık Süreci, Batılı Dünyevi Üst Tabakanın Davranışlarındaki Değişmeler. (Çev. Ender Ateşman). İstanbul: İletişim Yayınları.
Ergin, M. (2003). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Ersal, M. (2016). Alevi İnanç Sisteminde Dem Kültü ve Dem Geldi Semahları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 77(3), 127–174.
Geertz, C. J. (2007). Yerel Bilgi. (Çev: Kudret Emiroğlu). Ankara: Dost Yayınları.
Goody, J. (1982). Cooking, Cuisine And Class, A Study İn Comparative Sociology, Cambridge: Cambridge University Press.
Ichijo, A. ve Ranta, R. (2018). Yemek ve Ulusal Kimlik: Gündelik Yaşamdan Küresel Siyasete. (Çev. E. Ataseven). İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaosmanoğlu, D. (2017). Yemekle Devriâlem, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Közleme, O. (2012). Türk Mutfak Kültürü ve Din, İstanbul: Rağbet Yayınları.
Mentinis, M. (2021). Yemeğin Psikopolitikası Neoliberal Çağda Yemek Ritüelleri. (Çev: Nazlı Sinanoğlu İnanç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Rebora, G. (2003). Çatal Kültürü, Avrupa Mutfağının Kısa Tarihi. (Çev: Çağla Şeker). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Solleh, F. (2015). Mahirah Gastrodiplomacy As A Soft Power Tool To Enhance Nation Brand, Journal of Media and Information Warfare , 7(6), 161–199.
Soner, F. (2020). Gastrodiplomasi, Ankara: Siyasal Kitabevi.