GÜNÜMÜZ KENTLERİNDE YAŞLILIK VE SOSYAL DIŞLANMA

Kentler, insanlık tarihinin hemen hemen her dönemine tanıklık etmiş yerleşim birimleridir. Özellikle dönemin ekonomik faaliyetlerine ve yönetim tarzlarına göre biçimlenen kentler aynı zamanda bireylerin kentlerdeki konumlarını ve gündelik yaşantıları da belirlemiştir. Bu belirleyiş hemen hemen tüm kentlerde dezavantajlı ve avantajlı kesimleri de ortaya çıkarmıştır. Başka bir deyişle tüm kentliler kentsel süreçlere aynı oranda erişememiş ve kentsel olanaklardan aynı şekilde yararlanamamıştır. Kentlerin gerek fiziksel gerekse de toplumsal yapısını etkileyen temel unsur olan üretim ilişkilerine bağlı olarak bu kesimler net bir şekilde mekânda yerlerini almıştır. Bir diğer ifade ile üretim süreçlerine katılım kentlilerin konumlarını da etkilemiştir. Tarih boyunca üretim şekillerine göre adlandırılan kentler günümüzde üretimin yanı sıra tüketim odaklı mekanlara dönüşmüştür. Dolayısıyla kentliler de gerek üretim gerekse de tüketim süreçlerine katılımları çerçevesinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Engellilik, cinsiyet, inanç, etnik köken, kültür vb. birçok etken tarih boyunca kentsel mekanlardaki toplumsal konumlanışlarda etkide bulunurken günümüzde bu sürece yaşlılık da eklenmiştir. Üretim-tüketim odaklı bir anlayışla biçimlenen kentler, bu odaklara dahil olamayan kesimleri dışlamakta ve katılım süreçlerinin dışında bırakmaktadır. Aktif birer üretici ve tüketici olmayan yaşlı kesimlerin kentsel olanaklara erişimleri de diğer kentlilere oranla daha sıkıntılı olabilmektedir. Bu bağlamda sadece dezavantajlı kesimler değil toplumun tüm bireyleri yaşlılık olgusunu deneyimleyeceğinden; kentsel politikalar geliştirilirken tüm yaş gruplarının göz önünde bulundurulması önem taşımaktadır. Bu çalışmada günümüz kentlerinde yaşanan dışlanma-ayrışma süreçleri kentli yaşlı bireylerin mekanla ilişkileri bağlamında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

kent, mekan, yaşlı, yaşlanma

OLD AGE AND EXCLUSION IN CONTEMPORARY CITIES.

Cities are settlements that have witnessed all epochs of human history. Cities, according to the economic activities and management styles of the time, also determined the position of the people in the cities and their daily life. This determination also led to the existence of disadvantaged and advantageous segments in virtually all cities. In other words, not all citizens have equal access to urban processes and do not enjoy the same urban opportunities. Depending on the relations of production, which are the main factor in the physical and social structures of the cities, these segments have taken their place in the space. In other words, participation in production processes has also affected the positions of citizens. Cities, which throughout history have been named according to their production styles, have turned into consumption-oriented spaces as well as production. Therefore, the city's citizens began to be evaluated within the context of their participation in production and consumption processes. Disability, gender, faith creed, ethnicity, culture, etc. While many factors have had an impact on social positions in urban spaces throughout history, aging has also been added to this process. Cities that are designed and shaped with a production and consumption-oriented approach exclude those who cannot be included in these centers and exclude them from participation processes. Access to urban amenities may be more difficult for older people and facilities people who are not active producers and consumers compared to other urban resident dwellers. In this context, not only the disadvantaged segments, but all members of society will experience the phenomenon of old age; It is important to consider all age groups while developing urban policies. This study discusses the exclusion and segregation processes seen experienced in contemporary cities in the context of older urban people's relationship to a space.

PDF

___

Akçay, C. (2011). Yaşlılık. İstanbul: Kriter Yayınevi.
Avşar-Arık, I. (2021). Kentte Yaşlanma ve Yaş Dostu Kentler: Eleştirel Bir Değerlendirme. Senex Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 5(1), 47-63. doi: 10.24876/senex.2021.38.
Baudrillard, J. (2011). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Bauman, Z. (2006). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bayoğlu, A. (2011). Yaşlanma Sürecinde Sosyal Dışlanmaya Karşı Güçlendirme Temelli Sosyal Hizmet
Müdahalesi. Y. Özkan (Dü.) içinde, Sosyal Dışlanma ve Aile: Sosyal Hizmet Müdahalelerinde Güçlendirme Yaklaşımı (s. 123-136). Ankara: Maya Akademi Yayınevi.
Bayram, F. (2001). Sürdürülebilir Kentsel Gelişme: Araçlar, Yaklaşımlar ve Türkiye. Cevat Geray'a Armağan (s. 251-264). içinde Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
Beğer, T., & Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve Yaşlılık Epidemiyolojisi. Klinik Gelişim Dergisi(25), 1-3.
Berkmen-Yakar, H. (2000). İstanbul Metropoliten Alanında Sermaye Birikim Biçimlerinin Alışveriş Mekanlarına Etkisi. İ. Dinçer içinde, 3. Bin Yılda Şehirler: Küreselleşme Mekan Planlama, Dünya Şehircilik Günü 23. Kolokyumu Bildiriler Kitabı (s. 167-183), İstanbul: YTÜ Yayınları.
Beşirli, H., Koçancı, M., Bakır, M., Özdemir, Z., & Yalçınkaya Gülle, M. (2016). Sosyal Konut Uygulamaları ve Yoksulluğun Yönetimi ÜZerine Ampirik Bir Çalışma. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Bilton, T., Bonnet, K., Jones, P., Lawson, T., Skinner, D., M., S., & Webster, A. (2008). Sosyoloji. (K. İnal, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
Burchardt, T., Le Grand, J., & Piachaud, D. (2002). Degrees of exclusion: developing a dynamic, multidimensional measure. J. Hills, J. Le Grand, & D. Piachaud içinde, Understanding social exclusion (s. 30-43). Oxford: Oxford University Press.
Canatan, A. (2004). Yoksulluk ve Yaşlılık. IV. Aile Şûrası Aile ve Yoksulluk. Ankara .
Çavuşoğlu, E. (2000) Küresel Mekanın Ekonomi-Politiği: Küreselleşme Döneminde Mekan Kavramına Kentbilimsel Bir Bakış, Dinçer, İ. içinde, 3. Bin Yılda Şehirler: Küreselleşme Mekan-Planlama, Dünya Şehircilik Günü 23. Kolokyumu Bildiriler Kitabı (s. 121-126), İstanbul: YTÜ Yayınları.
Dayanışmacı Atölye. (2007). Gülsuyu ve Gülensu Mahallelerinde Alternatif Bir Planlama Deneyimi. Ölçü (Mart), 143-158.
Demirer, G. (1999). Önsöz. Kent Üzerine Alternatif Düşünceler (s. 9-11). içinde Ankara: Ütopya Yayınevi.
Dericioğulları-Ergun, A. (2021). Yaşlı Kadının Dezavantajlı Halleri. C. Ergun içinde, Yaşlılık ve Yoksulluk (s. 17-41). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Dinçer, İ. (2008) “Yuvarlak Masa Söyleşisi, İstanbul’da Kentsel Dönüşüm”, Mimar.ist, 30, 13-24.
Doğan, A. (2007). Eğreti Kamusallık Kayseri Örneğinde İslamcı Belediyecilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
Eğilmez, D. (2010). İzmir'de Kentsel Dönüşüm ve Dönüştürülemyen Zorunlu Yoksulluk Halleri. D. Yıldırım, & E. Haspolat içinde, Değişen İzmir'i Anlamak (s. 601-638). Ankara: Phoenix Yayınevi.
Erder, S. (1996). İstanbul'a Bir Kent Kondu: Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ergun, C., & Dericioğulları-Ergun, A. (2020). Harvey’in Mekân Tartışmaları Ekseninde Yaşlıların Gözünden Kentsel Dönüşüm. Akademik Hassasiyetler, 7(14), 121-145.
Ergun, C., & Koçancı, M. (2017). Yoksulluk ve Kentsel Mekan Üzerine Birkaç Not... Toplum ve Demokrasi, 11(24), 201-228.
Ergun, C., & Tümtaş, M. (2017). Türkiye'de Yaşlılık ve Sosyal Politikalar. İ. Tufan, & M. Durak içinde, Gerontoloji (Cilt 1, s. 601-617). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Frye, A. (2013). Disabled and Older Persons and Sustainable Urban Mobility. Thematic Study Prepared for Global Report on Human Settements.
https://unhabitat.org/sites/default/files/2013/06/GRHS.2013.Thematic.Disabled.and_.Older_.Persons.pdf.
Gehl, J. (2010). Cities for People. Washington DC: Island Press.
Genç, Y., & Dalkılıç, P. (2013). Yaşlıların Sosyal Dışlanma Sendromu ve Toplumsal Beklentileri. International Journal of Social Science, 6(4), 461-482.
Giddens, A. (2001). Üçüncü Yol ve Eleştirileri. Ankara: Phoenix Yayınevi.
Giddens, A. (2005). Sosyoloji. Ankara: Ayraç Yayınları.
Glass, T., & Balfour, J. (2003). Neighborhoods, Aging, and Functional Limitations. I. Kawachi, & L. F. Berkman içinde, Neighborhoods and Health (s. 303-334). Oxford University Press.
Gordon, D., Adelman, L., A. K., Bradshaw, J., Levitas, R., Middleton, R., . . . Williams, J. .. (2000). Poverty and Social Exclusion in Britain. York: Joseph Rowntree Foundation.
Gökçeoğlu-Balcı, Ş. (2007). Tutunamayanlar ve Hukuk. Ankara: Dost Kitabevi.
Grant, U. (2010). Spatial İnequality and Urban Poverty Traps. Overseas Development Institute.
https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.365.4163&rep=rep1&type=pdf.
Gül, H., & Ergun, C. (2011). Urban Regeneration and Social Segregation: The Case of Istanbul. Toplum ve Demokrasi, 5(11), 155-172.
Hanisch, C. (2006). The Personal is Political. https://webhome.cs.uvic.ca/~mserra/AttachedFiles/PersonalPolitical.pdf.
Harris, C., & Ullman, E. (2002). Kentin Doğası. B. Duru, & A. Alkan içinde, 20. Yüzyıl Kenti (s. 55-75). Ankara: İmge Kitabevi.
Harvey, D. (1999). Postmodernliğin Durumu. İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2002). Sınıfsal Yapı ve Mekansal Farklılaşma Kuramı. B. Duru, & A. Alkan içinde, 20. Yüzyıl Kenti (s. 147-172). Ankara: İmge Kitabevi.
Harvey, D. (2003). Sosyal Adalet ve Şehir. (M. Moralı, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2012a). Sermaye Muamması: Kapitalizmin Krizleri. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Harvey, D. (2012b). Sermayenin Mekanları: Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Harvey, D. (2012c). Paris: Modernitenin Başkenti. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Harvey, D. (2013). Asi Şehirler: Şehir Hakkında Kentsel Devrime Doğru. İstanbul: Metis Yayınları.
HelpAge International. (2015). Global AgeWatch Index 2015: Insight report. London: HelpAge International.
Hockey, J., & James, A. (1993). Growing Up and Growing Old: Ageing and Dependency in the Life Course. London: SAGE Publication.
Kalaycıoğlu, S. (2016). Yaşlılıkla Baş Etme ve Dirençlilik Stratejileri. H. Ceyhan içinde, Yaşlılık Sosyolojisi (s. 157-167). Ankara: Nobel Yayınları.
Kartal, K. (1982). Kentleşme Sürecinde Toplumsal Değişme Odağı Olarak Ankara. T. Erder içinde, Kentsel Bütünleşme (s. 123-163). Ankara: Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Kaygalak, S. (2008). Kapitalizmin Taşrası: 16. Yüzyıldan 19. Yüzyıla Bursa'da Toplumsal Süreçler ve Mekansal Değişim. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kaygalak, S. (2009). Kentin Mültecileri: Neoliberalizm Koşullarında Zorunlu Göç ve Kentleşme. Ankara: Dipnot Yayınları.
Kılınç, G. (2005). Değişen Dünya düzeni İçinde Kent-Kentleşme Kriterlerinin Belirlenmesi. Değişen-Dönüşen Kent ve Bölge, 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyumu Bildiriler Kitabı. 1, (s. 417-428). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve TMMOB ŞPO Ortak Yayını.
Korkmaz-Yaylagül, N., Barlın, H., & Kırışık, H. (2021). Yaşlılıkta Sosyal Dışlanma Araştırmaları: Bir İçerik Analizi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi(17), 197-213. doi:
Köse, N., & Erkan, N. (2014). Kentsel Mekan Örgütlenmesinin Yaşlıların Kentsel Etkinlikleri Üzerindeki Etkisi: İstanbul ve Viyana Örneği. METU JFA Dergisi, 31(1), 39-66.
Krekula, C. (2007). The Intersection of Age and Gender: Reworking Gender Theory and Social Gerontology. Current Sociology, 55(2), 155-171.
Kuyucu, T., & Ünsal, Ö. (2011). Neoliberal Kent Rejimiyle Mücadele: Başıbüyük ve Tarlabaşı'nda Kentsel Dönüşüm ve Direniş. D. Göktürk, L. Soysal, & İ. Türeli içinde, İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa (s. 85-106). İstanbul: Metis Yayınları.
Lawton, M., Brody, E., & Turner- Massey, P. (1978). The Relationships of Environmental Factors to Changes in Well-being. The Gerontologist, 18(2), 133-137. doi:https://doi.org/10.1093/geront/18.2.133
Levitas, R., Pantazis, C., Fahmy, E., Gordon, D., Lloyd, E., & Patsios, D. (2007). The Multidimensional Analysis of Social Exclusion.
https://repository.uel.ac.uk/download/469129f180d3060ed6707d32474ae3d29ac0b9635ca19758f989a09936a3a319/1819926/multidimensional.pdf.
Lino, Y., Igarashi, Y., & Yamagishi, A. (2005). Iino, Study on the İmprovement of Environmental Humidity in Houses for the Elderly: Part 1—Actual conditions of daily behavior and thermal environment. Elsevier Ergonomics Book Series (Cilt III, s. 231-237).
Means, R. (1997). Home, Independence and Community Care: Time for a Wider Vision? Policy & Politics, 25(4), 409-419. https://bristoluniversitypressdigital.com/view/journals/pp/25/4/article-p409.xml.
Michael, Y., Beard, T., Choi, D., Farquhar, S., & Carlson, N. (2006). Measuring the İnfluence of Built Neighborhood Environments on Walking in Older Adults. Journal of Aging and Physical Activity, 14(3), 302-312. doi:https://doi.org/10.1123/japa.14.3.302
Nikander, P. (2002). Age in Action: Membership Work and Stage of Life Categories in Talk. Helsinki: Finnish Academy of Science and Letters.
Özer, İ. (2004) Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme. Bursa: Ekin Kitabevi.
Palmore, E. (1999). Ageism: Negative and Positive. New York: Springer Publisher Company.
Pastalan, L., & Pawlson, L. (1985). Impotance of Physical Environment for Older People. Journal of the American Geriatrics Society, 33(12), 874-874. doi: https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.1985.tb05445.x.
Plouffe, L., & Kalache, A. (2010). Towards Global Age-Friendly Cities: Determining Urban Features that Promote Active Aging. J Urban Health(87), 733-739. doi:https://doi.org/10.1007/s11524-010-9466-0.
Rémillard-Boilard, S., Buffel, T., & Phillipson, C. .. (2020). Developing Age-Friendly Cities and Communities: Eleven Case Studies from around the World. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), 133. doi:https://doi.org/10.3390/ijerph18010133.
Sallan-Gül, S., & Kahraman, F. (2013). Kent İçin Sosyal Adaleti Savunmak Ya Da David Harvey Üzerinden Kentsel Adaleti Okumak. C. Ergun, M. Güneş, & A. Dericioğulları-Ergun içinde, Kent ÜZerine Özgür Yazılar (s. 257-277). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Sert, E., Karpuz, H., & Akgün, G. (2005). Küreselleşme Sürecinde Değişen Kent Kavramı: Mekan ve Politikleşme Üzerine Bir Okuma Çalışması. Planlama(2), 101-111. Şengül, T. (2000). Sosyal Adalet, Kent Mekanı ve Küreselleşme. İ. Dinçer içinde, 3. Bin Yılda Şehirler: Küreselleşme Mekan Planlama, Dünya Şehircilik Günü 23. Kolokyumu Bildiriler Kitabı (s. 69-84). YTÜ Yayını. Şengül, T. (2001). Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Üzerine Yazılar. İstanbul: Demokrasi Kitaplığı. Tamkoç, B., & Bilgin, Ö. F. (2020). Aktif Yaşlanma Bağlamında Yaş Dostu Kent Kavramı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2(Erişebilirlik Özel Sayısı), 211-226. doi:10.21560/spcd.vi.816372.
Tanner, D. (2001). Sustaining the self in later life: supporting older people in the community. Ageing & Society, 21(3), 255-278.
Tufan, İ. (2001). Antik Çağdan Günümüze Yaşlılık. İstanbul: Aykırı.
Tufan, İ. (2007). Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu. Ankara: Gero Yayınları.
Tufan, İ. (2014). Türkiye'de Yaşlılığın Yapısal Değişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Tufan, İ., Oktuğ Zengin, M., & Tamer Köse, M. (2017). Sosyal Gerontoloji. İ. Tufan, & M. Durak içinde, Gerontoloji (Cilt I, s. 73-88). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Tuna, M., & Tenlik, Ö. (2017). Türkiye'de ve Dünyada Yaşlanma. İ. Tufan, & M. Durak içinde, Gerontoloji (Cilt I, s. 3-26). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Turner, B. (2011). Tıbbi Güç ve Bilimsel Bilgi. Bursa: Sentez Yayınları.
Tümtaş, M. (2012). Kent, Mekan ve Ayrışmna. Ankara: Detay Yayıncılık.
Tümtaş, M. (2021). Mülteciliğin En Dramatik Halleri: Yaşlılık ve Yoksulluk. C. Ergun içinde, Yaşlılık ve Yoksulluk (s. 229-245). Ankara: Nobel Yayıncılık.
UN Habitat. (2016). Urbanization and Development: Emerging Futures World Cities Report 2016. UN-Habitat. https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/WCR-2016-WEB.pdf. UN Human Rights. (2015, September 25). Re-think our Cities – UN Expert Calls for Older Persons’ Accessibility to All Urban Settings. https://www.ohchr.org/en/press-releases/2015/09/re-think-our-cities-un-expert-calls-older-persons-accessibility-all-urban.
van Hoof, J., Marston, H., Kazak, J., & Buffel, T. (2021). Ten Questions Concerning Age-friendly Cities and Communities and the Built Environment. Building and Environment,, 199. doi:https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2021.107922.
Walsh, K., Scharf, T., & Keating, N. (2017). Social Exclusion of Older Persons: A Scoping Review and Conceptual Framework. European Journal of Ageing, 14, 81-98.
WHO. (2007). Global Age- Friendly Cities: A Guide. World Health Organization.
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43755/9789241547307_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
WHO. (2011). Health in the Green Economy: Health Co-benefits of Climate Change Mitigation. WHO Press,. file:///C:/Users/AYSE/Downloads/9789241502917_eng.pdf.