Bi̇r Montaj ve Düzenleme Prati̇ği̇ Olarak Oyuncu Dramaturjisi
Bu çalışma, bir sanat alanı olarak kurulmasından itibaren, oyunculuğun temel uğraklarını ziyaret ederek oyuncu dramaturgisinin serüvenini tartışmayı hedeflemektedir. Oyuncu dramaturgisi, oyunculuk alanındaki iktidar ilişkilerinin, mücadele ve müzakerelerin izini içinde barındırır. Yönetmenin hegemonyası altında şekillenen oyuncu dramaturgisi, ağırlıklı olarak performans öncesi hazırlık aşamasının temel unsurlarından biridir ve başat anlamı ayrıcalıklı kılmak için anlam üzerinde gerçekleşen mücadeleye/müzakereye işaret eder. Bu alandaki mücadele, yönetmenin otoritesini ihlal eden oyuncunun özgürleşmesi lehinde sürmektedir. Bu çalışma diğer yandan, gerek oyunculuğun gerekse oyuncu dramaturgisinin, kesintisiz bir biçimde karakter yaratma pratiği değil, her halükarda (tartışılan bütün yaklaşım ve metotlarda olduğu gibi) parça bütün diyalektiğiyle şekillenen bir parçalara ayırma, seçme, düzenleme ve kurgu pratiği olduğunu ileri sürmektedir. David Mamet’in önerdiği güzergah, kurguyu oyunculukta/oyuncu dramaturgisinde doğrudan bir yöntem olarak kullanırken, oyuncuya tanıdığı özerklikle, yönetmen merkezli paradigmanın sınırına gelindiğini de ortaya koyar.
Anahtar Kelimeler:
Dramaturgi, oyunculuk, oyuncu dramaturgisi, organik dramaturgi, fiziksel aksiyonlar, müdahale edilmemiş eylemler, montaj
Actor’s Dramaturgy as a Practice of Montage and Editing
The aim of this study is twofold. Firstly, it attempts to discuss the background and fault lines of actor’s dramaturgy by making rounds its basic moments since acting established as art. Actor’s dramaturgy involves and reflects the power relations, struggles and negotiations of field of acting. Actor’s dramaturgy, as a fundamental component of pre-performance stage, is shaped under the hegemony of director and indicates the struggles over the dominant meaning, beside struggle proceeds in favour of liberation of actor against authority of director. Secondly, it claims that both acting and actor’s dramaturgy that formed in part-whole dialectics is the practice of segmentation, selection, editing and montage. The conceptual tool kit of cinematography is used for discussions on acting and dramaturgy to transgress the margins between theatre and cinema. Mamet’s suggestion on acting/actor’s dramaturgy is about using montage directly and gives autonomy to actors. Indicating the edge of director-based paradigm makes his method important in this context.
Keywords:
Dramaturgy, acting, actor’s dramaturgy, organic dramaturgy, montage, physical actions, uninfected actions,
___
- Aristoteles, Poetika, Çev.: İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1987.
- Ataseven, Haluk Şevket, “Bütünlemenin Dramaturgisi” Gösteri Dergisi, 125 (1991a), 82-83.
- Ataseven, Haluk Şevket, “Klasik ve Dinamik Dramaturgiden Dinamik Tiyatroya” Gösteri Dergisi, 129 (1991b), 86-87.
- Barba, Eugenio, On Directing and Dramaturgy, Çev: Judy Barba, Routledge, New York, 2010.
- Barba, Eugenio, “The Deep Order Called Turbulence The Three Faces of Dramaturgy” The Drama Review. 44 (2000), 56-66.
- Barba, Eugenio, “The Amulet Made of Memory ” The Drama Review, 41 (1997), 127-132.
- Bayard, Pierre, Hamlet Üzerine Soruşturma: Sağırlar Diyalogu, Çev.: Muna Cedden, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2007.
- Boal, Augusto, Theatre of the Oppressed, Theatre Communications Group, New York, 1985.
- Bruder, Melissa et al, Oyuncu İçin pratik Elkitabı, Çev.: Deniz Ölmez, Metis Yayınları, İstanbul, 2013.
- Çakır, Süreyya, “Geç Kapitalist Toplumun Değişen Dinamikleri ve Tasarım Kültürü”, Medya ve Tasarım, Ed.: Süreyya Çakır, Urzeni Yayıncılık, İstanbul, 2014.
- Çamurdan, Eser, Çağdaş Tiyatro ve Dramaturgi, Mitos Yayınları, İstanbul, 1996.
- Diderot, Denis, Aktörlük Üzerine Aykırı Düşünceler, Çev.: Sabri Esat Siyavuşgil, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1984.
- Eco, Umberto, Alımlama Göstergebilimi, Çev.: Sema Rifat, Düzlem Yayınları, İstanbul, 1991.
- Eco, Umberto, Açık Yapıt, Çev.: Pınar Savaş, Can Yayınları, İstanbul, 2001.
- Eco, Umberto, Yorum ve Aşırı Yorum, Çev.: Kemal Atakay, Can Yayınları, İstanbul, 2008.
- Hansen, Pil, “The Dramaturgy of Performance Generating Systems” Dance Dramaturgy Modes of Agency, Awareness and Engagement, Ed.: Pil Hansen ve Darcey Callison, Palgrave Macmillian, New York, 2015.
- İpşiroğlu, Zehra, Tiyatroda Düşünsellik Dramaturgiye Giriş, Mitos Yayınları, İstanbul, 1995.
- İpşiroğlu, Zehra, Dramaturgiden Sahne Çözümlemesine Tiyatroda Alımlama, Habitus Yayınları, İstanbul, 2014.
- Karaboğa, Kerem, Oyunculuk Sanatında Yöntem ve Paradoks, Habitus Yayınları, İstanbul, 2010.
- Lefebvre, Henri, Mekanın Üretimi, Çev.: Işık Ergüden, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2014.
- Luckhurst, Mary, Dramaturgy: A Revolution in Theatre, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
- Mamet, David, True and False: Heresy and Common Sense for Actor, Pantheon Books, New York, 1997.
- Mamet, David, Three Uses of the Knife, Colubia University Press, New York, 1998.
- Mamet, David, Film Yönetmek Üzerine, Çev.: Gülnür Güven, Hil Yayın, İstanbul, 2007.
- Mamet, David, “Giriş”, Oyuncu için Pratik El Kitabı, Melissa Bruder et al, Çev.: Beniz Ölmez, Metis Yayınları, İstanbul, 2013.
- Midgelow, Vida L., “Improvisation Practices and Dramaturgical Consciousness: A Workshop” Dance Dramaturgy Modes of Agency, Awareness and Engagement, Ed.: Pil Hansen ve Darcey Callison, Palgrave Macmillian, New York, 2015.
- Moore, Sonia, Oyunculuk Eğitimi için bir El Kitabı, Çev.: Özgür Çiçek et al, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2099.
- Murphy, Brenda, Understanding David Mamet, University of South Carolina Press, Columbia, 2011.
- Pavis, Patrice, Gösterimlerin Çözümlenmesi, Çev.: Şehsuvar Aktaş, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara, 2000.
- Shiner, Larry, Sanatın İcadı Bir kültür Tarihi, Çev: İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2004.
- Sokolov, Aleksey G., Sinema ve Televizyonda Görüntü Kurgusu, Çev.: Semir Aslanyürek, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2006.
- Stalpaert, Christel, “A Dramaturgy of the Body” Performance Research, 14 (2009), 121-5.
- Stanislavski, Konstantin, Bir Rol Yaratmak, Çev.: Çiğdem Genç et al, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 1999.
- Şener, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 1991.
- Turner, Cathy ve Behrndt, Synne K., Dramaturgy and Performance, Palgrave Macmillian, New York, 2008.
- ISSN: 1303-8605
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2002
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi