Karaciğer Transplantasyonu Sonrası Nörolojik İşlev Bozuklukları ve Hemşirelik Bakımı
Transplantasyon sonrası nörolojik işlev bozukluğu gelişen hastaların, immünosupresif tedaviyeuyumu azalarak rejeksiyon riski artar, hastanede kalış süreleri uzayan hastalarda infeksiyongelişimi ve transplantasyon riskleri artarken, öz bakım yetersizliği ve sosyal sorunlar ortayaçıkabilir. Transplantasyon sonrası nörolojik işlev bozukluğuna neden olan durumlar; greft işlevyetersizliği, intrakraniyal kanama, serebral infarktüs, infeksiyonlar, immünosupresif ilaçlarıntoksisiteleri, kan-beyin bariyeri değişiklikleri, metabolizma bozuklukları (hiperglisemi gibi),elektrolit dengesizlikleri, ozmotik bozukluklar (hiperozmolar sendrom gibi) ve ağrı kontrolüiçin uygulanan opioid analjezikler olarak sıralanabilir. Karaciğer transplantasyonu sonrasıhastalarda görülen hafif şiddetli nörolojik işlev bozuklukları; ağrı, tremor, uyku bozuklukları,periferik nöropati, anksiyete, depresyon, konfüzyon, deliryum, sanrı ve halüsinasyonlar olaraksıralanabilir. Metabolik ve toksik ensefalopati, beyin kanaması ve nöbetler ise transplantasyonsonrası karşılaşılan daha ciddi bozukluklardır. Transplantasyondan önce nörolojik sorunlarıolan hastalar, transplantasyon sonrası nörolojik işlev bozuklukları için daha fazla risk altındaolduklarından ciddi nörolojik bozuklukların neden ve sonuçlarını tanılamak için ameliyatöncesi dönemde de nörolojik tanılama yapılması önemlidir. Transplantasyon sonrası nörolojikişlev bozuklukları, genellikle etkenlerin belirlenip ortadan kaldırılması ile yönetilebilir.Transplantasyon sonrası hemşirelik bakımında; nörolojik durum sık aralıklarla tanılanmalı,etkili ağrı kontrolü sağlanmalı, öz bakım desteklenmeli ve hasta güvenliği sağlanmalıdır.Hastanın bilinç takibi yapılmalı, hemodinamisi stabil tutulmalı, kanama ve kafa içi basınç artışıgibi komplikasyonlar yönünden hasta sürekli izlenmelidir.
___
- 1. El-Gamal SAM, Morsy WYM, Ismail
MS, et al. Impact of a designed nursing
intervention protocol about preoperative liver
transplantation care on patients’ outcomes
at a university hospital in Egypt. Journal of
Education and Practice 2013; 19(4): 105-116.
2. Campagna F, Biancardi A, Cillo U, et al.
Neurocognitive-neurological complications of
liver transplantation: a review. Metabolic Brain
Disorders 2010; 25: 115-124.
3. Rompianesi G, Montalti R, Cautero N, et al.
Neurological complications after liver transplantation
as a consequence of immunosuppression:
univariate and multivariate analysis of risk factors.
Transplant International 2015; 28: 864-869.
4. Kundakçı A, Pirat A, Kömürcü Ö, et al. Erişkin
ortotopik karaciğer transplantasyonu sonrası uzamış
yoğun bakım gereksiniminin ön belirleyicileri.
Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi 2011; 9:14-18.
5. Arora A, Mukund A, Rajesh S, et al. The
nervous liver: Neurological complications
associated with cirrhosis&liver transplantation.
European Society of Radiology 2014.
http://dx.doi.org/10.1594/ecr2014/C-1397
6. Colombari RC, Ataide EC, Udo EY, et al.
Neurological complications prevalence and
long-term survival after liver transplantation.
Transplantation Proceedings 2013; 45: 1126-1129.
7. Della Rocca G, Costa MG, Chiarandini P.
ICU Management of the liver transplant patient.
(In) Yearbook of Intensive Care and Emergency
Medicine 2008; 763-777. Springer. Germany.
8. Fu AK, DiNorcia J, Sher L, et al. Predictive
factors of neurological complications and onemonth
mortality after liver transplantation. The
Journal Frontiers in Neurology/Neurocritical
and Neurohospitalist Care 2014; 5: 1-6.
9. Karabulut N, Aktaş Yaman Y. Karaciğer
transplantasyonu sonrası hastaların yaşadığı
sorunlar ve hemşirelik girişimleri. Balıkesir Sağlık
Bilimleri Dergisi 2012; 1(1): 37-42.
10. Amodio P, Biancardi A, Montagnese S, et al.
Neurological complications after orthotopic liver
transplantation. Digestive and Liver Disease 2007;
39: 740-747.
11. Gad EH, Alsebaey A, Lotfy M, et al.
Complications and mortality after adult to adult
living donor liver transplantation: A retrospective
cohort study. Annals of Medicine and Surgery
2015; 4: 162-171.
12. Otan E, Aydın C, Yönder H, et al. Evaluation
of early postoperative neurological complications
following living donor liver transplantation.
Nöropsikiyatri Arşivi 2015; 52: 15-18.
13. Feltracco P, Cagnin A, Barbieri S, et al.
Neurological disorders in liver transplant
candidates: Pathophysiology and clinical
assessment. Transplantation Reviews 2017; 31:
193-206.
14. Akan M. Intensive care management in adult
liver transplantation. Anaesth, Pain & Intensive
Care 2016; 20(1): 92-110.
15. Saner HF, Sotiropoulos CG, Gu Y, et al. Severe
neurological events following liver transplantation.
Archives of Medical Research 2007; 38: 75-79.
16. Cordoba J. New assessment of hepatic
encephalopathy. Journal of Hepatology 2011; 54:
1030-1040.
17. Akdur A, Sevmiş Ş, Karakayalı H. Erişkin
karaciğer naklinde postoperative bakım. Yoğun
Bakım Dergisi 2010; 9(2): 85-97.
18. Bernhardt M, Pflugrad H, Goldbecker A,
et al. Central nervous system complications
after liver transplantation: Common but mostly
transient phenomena. American Association for
the Study of Liver Diseases 2015; 21: 224-232.
19. Zivkovic AS. Neurologic complications after
liver transplantation. World J Hepatol 2013; 5(8):
409-416.
20. Feltracco P, Barbieri S, Galligioni H, et al.
Intensive care management of liver transplanted
patients. World Journal of Hepatology 2011; 3(3):
61-71.
21. Murthy TVSP. Critical care issues in liver
transplantation:A review. Indian Journal of
Anaesthesia 2008; 52 (Suppl.5): 705-712.
22. Li C, Jin H, Yuan Q, et al. Clinical analysis
of neurological complications following liver
transplantation. Biomedical Research 2017; 28(6):
2471-2474.
23. Thorat A, Lee WC. Critical Care Issues After
Major Hepatic Surgery. (In) Hepatic Surgery
(Chapter 4) 2013; 83-99.
24. Guarino M, Benito-Leon J, Decruyenaere J, et
al. EFNS guidelines on management of neurological
problems in liver transplantation. European Journal
of Neurology 2006; 13: 2-9.
25. Chaney A. Primary care management of the
liver transplant patients. The Nurse Practitioner
Journal 2014; 39(12): 27-32.
26. Yalizaveta S, Zimbrean P. Psychiatric aspects
of organ transplantation in critical care: An update.
Critical Care Clinics 2017; 24(4): 1-21.
27. Lewis S, Dirksen S, Heitkemper M, et al.
Medical-Surgical Nursing: Assessment and
Management of Clinical Problems 2014; 358-1029.
Ninth Edition. Mosby Elsevier Inc.