Fazla Yağlı Beslenme ve Mitokondri Disfonksiyonu
Son yıllarda beslenmede karbonhidrat oranını minimuma indirip yağlara (özellikle hayvansalkaynaklı olanlara) ağırlık verilmesinin sağlık açısından yararlı olduğuna dair görüşler ilerisürülmektedir. Oysa bilimsel araştırmalar bu öneriyi doğrulamamaktadır. Fazla yağlı beslenme,mitokondri fonksiyonları üzerinde olumsuz etkilidir. Mitokondrinin yapısal ve fonksiyonelbozuklukları mitokondri disfonksiyonu terimiyle ifade edilir. Fazla yağlı beslenmeninmitokondri disfonksiyonuna yol açan mekanizmaları tetiklediği ortaya çıkmıştır.Mitokondride yer alan başlıca reaksiyonlar yağ asidi oksidasyonu, TCA siklusu, elektrontransport zinciri ve oksidatif fosforilasyondur. Yağ asitleri ve piruvatın oksidasyonu ilemitokondride asetil KoA oluşur. Asetil KoA nukleusa taşınır ve histonların asetilasyonu içinkullanılır. Histon asetiltransferazlar (HATs) tarafından gerçekleştirilen bu reaksiyonda asetilKoA konsantrasyonu hız düzenleyicidir. Histon asetilasyonunu takiben gen ekspresyonuaktiflenir ve transkripsiyon ilerler. Asetil KoA’nın yetersizliğinde asetilasyon olmaz, dolayısıylagen ekspresyonu baskılanır, transkripsiyon durur. Bu olay özellikle mitokondriyal enzimlerin veantioksidan savunma moleküllerinin sentezinin durmasına yol açar. Mitokondriyal ROS artar.Fazla yağlı beslenmenin karnitin mekiğini inhibe ederek yağ asitlerinin sitozolden mitokondriyetaşınımını, dolayısıyla oksidasyonu engellediği gösterilmiştir. Yağ asidi oksidasyonununtamamlanmaması ve ara ürünlerin birikmesi, mitokondride ROS oluşumunu arttırır. Araştırmalar,sağlığın korunması açısından karbonhidrat yağ ve proteinleri optimum miktarlarda içeren birbeslenme programından vazgeçilmemesi gerektiğine işaret etmektedir.
___
- 1. Sutendra G, Kinnaird A, Dromparis P et al.
A nuclear pyruvate dehydrogenase complex is
important for the generation of acetyl-CoA and
histone acetylation. Cell 2014; 158: 84-97.
2. Madiraju P, Pande SV, Prentki M, Madiraju
SR. Mitochondrial acetylcarnitine provides acetyl
groups for nuclear histone acetylation. Epigenetics
2009; 16,4(6): 399-403.
3. Carrer A, Parris JL, Trefely S et al. Impact of
a High-fat Diet on Tissue Acyl-CoA and Histone
Acetylation Levels. J Biol Chem 2017; 24, 292(8):
3312-3322.
4. Sparks LM, Xie H, Koza RA et al. A high-fat
diet coordinately downregulates genes required for
mitochondrial oxidative phosphorylation in skeletal
muscle. Diabetes 2005; 54: 1926-1933.
5. Gyamfi D, Everitt HE, Tewfik I et al. Hepatic
mitochondrial dysfunction induced by fatty acids
and ethanol. Free Rad Biol Med 2012; 53: 2131-
2145.
6. Gürdöl F. Beslenme Biyokimyası. 2. Baskı.
Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul. 2018.
7. Cheng Z, Zheng L, Almeida FA. Epigenetic
reprogramming in metabolic disorders: nutritional
factors and beyond. J Nutr Biochem 2018; 54: 1-10.