ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM ELEMANLARININ BULUŞLARI ÜZERİNDE PATENT HAKKI

Teknik çözüm bekleyen sorunlara ışık tutacak araştırmalar yapmak üniversitelerin temel görevlerindendir. Bu temel görevleri nedeniyle üniversitelere bağlı fakülte ve yüksek okullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının bütün buluşları serbest buluş sayılmıştır (Pat.KHK m. 41.1). Bunun sonucu olarak, öğretim elemanları, buluşlarını üniversiteye bildirmekle yükümlü değildirler. Buluşlarını ekonomik olarak değerlendirmede özgürdürler (Pat.KHK m. 41.2) Bu, Anayasa ile teminat altına alınan bilim özgürlüğünün gereğidir. Anayasa'nın 130.4 hükmüne göre, "Üniversiteler ile öğretim üyeleri ve yardımcıları serbestçe her türlü bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler." Üniversite öğretim elemanlarının Pat.KHK m. 41.'de öngörülen bu imtiyazının kaldırılmasını öngören bir Kanun Tasarısı TBMM'ye sevk edilmiştir. Tasarı'nın 6. maddesine göre, yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda bir buluş gerçekleştirildiğinde, buluş sahibi tarafından yazılı olarak ve gecikmeksizin yükseköğretim kurumlarına bildirilir. Yükseköğretim kurumu, buluş üzerinde hak sahipliği talebinde bulunması durumunda, yönetmelikte belirtilen süre ve koşullara uygun olarak, patent başvurusu yapmakla yükümlüdür. Yükseköğretim kurumunun bu başvuruyu yapmaması halinde, buluşun serbest buluş niteliği kazanacağı öngörülmüştür. Ayrıca buluştan elde edilen gelirin yükseköğretim kurumu ve buluş sahibi arasındaki paylaşımının, buluş sahibine gelirin en az üçte biri oranında verilecek şekilde yönetmeliğe uygun olarak belirleneceği öngörülmüştür. Çalışmamızda, üniversite öğretim elemanlarının buluşlarına ilişkin mevcut hukuki durum, Kanun Tasarısı ile bu konuda öngörülen düzenleme ve Türk hukukuna ışık tutması amacıyla, üniversite buluşlarına ilişkin olarak Alman İşçi Buluşları Kanunu'nun 42. paragrafında yapılan değişiklik incelenecektir.

PATENT RIGHT ON INVENTIONS OF ACADEMICS AT UNIVERSITIES

One of the main duties of universities is to research problems that are waiting for technical solutions. Due to this main duty of universities, all inventions of academics, who are doing scientific researches at faculties and academies, that are affiliated to universities, are accepted as free inventions (551 no PatKHK ar. 41.1). As a result of this, academics are not obliged to report their inventions to university. They are free to make use of their inventions economically (551 no PatKHK Art. 41.2). This is a result of scientific freedom that is protected by Constitution. According to the Art. 130 of the Constitution, "Universities, academic (faculty) members and their assistants are free to do any scientific research and publication."A draft, which abrogates these privileges of academics in Art. 41 of PatKHK, has been tabled to Grand National Assembly of Turkey. According to the Art. 6 of this draft, if an invention is made as a result of scientific works and researches, which are made in higher education institutions, it must be urgently reported to higher education institutions by owner of the invention in a written form. If higher education institution demands right on the invention, it is entitled, to apply for a patent according to term and conditions of the regulation. According to the draft, if higher education institution does not make this application, the invention is qualified as a free invention. Additionally, incoming profit, derived from the invention, must be shared between higher education institution and owner of the invention. Owner of the invention must become at least one third of the incoming profit, which is determined by the regulation.In our work, current legal status of inventions of academics, principles of the draft on this subject and the amendment on § 42 of the German Employee's Inventions Act related to university inventions, in order to shed light on Turkish law, will be examined.

___

Bartenbach, Kurt/Volz, Franz-Eugen: "Erfindungen an Hochschulen -Zur Neufaasung des § 42 ArbEG", GRUR 2002, s. 743-758.
Battal, Ahmet, "Patent Mevzuatı Yönünden "Üniversite Mensubu" Kavramı ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışanların Buluşları", Ünal Tekinalp'e Armağan, Bilgi Toplumunda Hukuk, C. II, İstanbul 2003, s.189-197.
Canbolat, Talat, İşçi Buluşları, İstanbul 2007. Gedikoğlu, Tokay, "Yükseköğretimde Akademik Özgürlük", Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi, C. 3, S. 3, Aralık 2013, s. 179-183.
Heerma, Jan Dirk/ Maierhöfer, Christopfer: "Drei Fragen zur Vergütung des Hochschulerfinders", GRUR 2010, s. 682-688.
Heermann, Peter W.: "Der Schutzumfang von Sprachwerken der Wissenschaf und die urheberrechtliche Stellung von Hochschulangehörigen", GRUR 1999, s. 468-475.
Hübner, Joachim, Erfindungen von Beschäfigten an Hochschulen -Ein Beitrag zur Reform des § 42 ArbEG, Münster-Hamburg-London, 2003.
Kretzer, Ira Cristina, Die Novellierung des "Hochschullehrerprivilegs" (§ 42 ArbnErfG), Frankfurt am Main 2007.
Leuze, Dieter, "Kritische Anmerkungen zu 42 § ArbEG", GRUR 2005, s. 27-33.
Post, Stephanie/ Kuschka, Marius, "Verwertungspflichten der Hochschulen nach Abschafung des Hochschullehrerprivilegs", GRUR 2003, s. 494- 498.
Reetz, Alexander, Erfindungen an Hochschulen- Zur Geschichte des sog. Hochschullehrerprivilegs und zur Rechtslage nach seinem Wegfall aus der Perspektive des Verfassungsrechts-, Köln 2006.
Saraç, Tahir, "Çalışanlar Tarafından Gerçekleştirilen Buluşlarda Patent Kime Verilecektir?", Sü- leyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, C.9, S.2, 2004, s.257-278.
Tekinalp, Ünal, Fikri Mülkiyet Hukuku, 5. B. İstanbul 2012.
Wandtke, Arthur-Axel/Bullinger, Winfried: Praxiskommentar zum Urheberrecht, 4. Auf. München 2014.
Weyand, Joachim/ Haase, Heiko: "Der Innovationstransfer an Hochschulen nach Novellierung des Hochschulerfindungsrechts -eine Zwischenbilanz in rechtspolitischer Absicht", GRUR 2007, s. 28-39.
Yavuz, Levent/Alıca, Türkay/Merdivan, Fethi: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Yorumu, Ankara 2013.
Yıldız, Şükrü, "551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Hükümlerine Göre Üniversite Mensuplarının Buluşları", AÜEHFD, C. VI, S. 1-4 (2002), s. 247-254.