Zazacaya Çevrilen Eserler ve Bunların Çeviri bilimsel İncelemesi

Çeviri faaliyetinin ilk olarak ne zaman başladığını tespit etmek mümkün değildir. Ama farklı milletlerin karşılaşma alanlarında doğal olarak çeviri faaliyeti meydana gelmiştir. Çevirinin bir bilim dalı olarak dilbilimden ayrılması ise yeni bir durumdur. Zazacada ise çeviri faaliyetlerinin geçmişi çok değildir. Geçen yüzyılın başında yazılı alanında eser vermeye başlayan Zazaca için farklı dillerden çeviri yapma yeni ortaya çıkmıştır. Zazacada çeviriler çoğunlukla Kurmancca ve Türkçeden yapılmıştır. Zazaların yaşadıkları yerler ve bildikleri diller göz önüne alındığında Kurmanccadan ve Türkçeden çeviri yapılması Zazacanın gelişmesine ciddi bir katkı sağlamamıştır. Çünkü Zazalar, Kurmanclarla ve Türklerle iç içe yaşamaktadırlar ve neredeyse her Zaza, Kurmancca ve Türkçe bilmektedir. Özellikle son 20 yılda farklı dillerden Zazacaya çeşitli eserler çevrilmiştir. Bu çalışmada Zazacaya tercüme edilmiş eserler bibliyografik olarak sıralanmış ve çeviri bilim açısından incelenmiştir. Zazacaya çevrilen eserlerde kutsal metinler bulunduğu gibi, dünya edebiyatından metinler de bulunmaktadır. Çalışmanın amacı bu eserleri tespit etmek, çevrildiği dillere göre tasnif etmek ve eserlerin anlaşılırlık düzeyini tespit etmektir. Çalışmada teorik kitapların yanı sıra basılı olan Zazacaya çevrilmiş olan kitaplardan yararlanılmıştır. Zazacada bu alanda yapılmış özel bir alan taraması ve değerlendirmesi olmadığı için, bu çalışma alana katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Zazaca, Arapça, Dilbilim, Kurmancca, Çeviri

The Works Translated into Zazaki and A Scientific Study of Their Translation

It is not possible to determine when the translation activity first started. However, translation activity naturally took place in the meeting areas of different nations. The separation of translation from linguistics as a science is a new situation. In Zazaki, on the other hand, the history of translation activities is not very long. Translation from different languages has just emerged for Zazaki, which started to produce works in the field of writing at the beginning of the last century. Translations in Zazaki were mostly made from Kurmanji and Turkish. Considering the places where the Zaza live and the languages they know, translating from Kurmanji and Turkish did not make a serious contribution to the development of Zazaki. Because Zazas live together with Kurmanjis and Turks and almost every Zaza speaks Kurmanji and Turkish. Especially in the last 20 years, various works have been translated into Zazaki from different languages. In this study, the works translated into Zazaki were listed bibliographically and examined in terms of translation science. In the works translated into Zazaki, there are sacred texts as well as texts from world literature. The aim of the study is to identify these works, to classify them according to the languages they are translated into, and to determine the level of intelligibility of the works. In the study, besides the theoretical books, the printed books translated into Zazaki were used. This study will contribute to the field, since there is no special field survey and evaluation in this field in Zazaki.

Keywords:

Zazaki, Arabic, Linguistics, Translation, Kurmancci,

PDF

___

Abisel, N. (2015). Sînemaya Bêveng. Çev: Esat Şanlı, Dîyarbekir: Komelaya Akademiya Sînemayê ya Rojhelata Navîn.
Ammann, M. (2008). Akademik Çeviri Eğitimine Giriş. Çev: Eminde Deniz Ekeman, İstanbul: Multilingual.
Alanoğlu, M. (2019). “Zazalar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yauınları.
Andranîk. (2010). Dêrsim, Raywanî û Cografya, Çev: Roşan Lezgîn, Îstanbul: Vate.
Anna-C.& Tidholm, T. (2009). Ture Roşeno û Ewnîyêno. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Aydar, H. (1996). Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık.
Bawer M. &Yapıcı, A. (2015). Batirsok. Çev: Ronya Bewran, Dîyarbekir: Weşanxaneya Hîva.
Bawer M. (2015). Hirç û Rovî. Çev: Ronya Bewran, Dîyarbekir: Weşanxaneya Hîva.
Bawer M. (2015). Masîke. Çev: Ronya Bewran, Dîyarbekir: Weşanxaneya Hîva.
Bedirxan, C. A. (2008); “Kerr, Kor û Rut”, Çev: Malmîsanij, Vate: Kovara Kulturî, Hûmare: 10 (30), Îstanbul, Zimistan.
Bedir-Xan, C. A. (1933); Zarê Dumilî û Mewlûda ‘Usman Efendî, Hawar, Hûmare: 23.
Bedirxan, C. A. (2008); “Zarê Dumilî û Mewlûda Usman Efendî”, Vate: Kovara Kulturî, Hûmare: 9 (29), Îstanbul, Payîz.
Bingöl, H. (2019). “Zaza Şiir Tarihi Üzerine Bir İnceleme”. Ed: Nurettin Beltekin-Ahmet Kırkan, Sözden Yazıya Zazaca. İstanbul: Nûbihar.
Behrengi, S. (2001). Jü Şeftaliye Hazar Şeftali. Çev.: Hawar Tornêcengi. İstanbul: Tij Yayınları.
Birgül, F. (2016). Rêberê Bikarardişê Setê Gulgulînê Gedeyan. Çev: Roşan Lezgîn, Diyarbekir: DİSA.
Can, M. (2017). “Metnê Kurmanckîyê ke Çarnîyayê Kirmanckî Ser”, Kovara Zarema, Sal: 4, Hejmar: 11, Îlon, Cotmeh, Mijdar, Kanûn.
Can, M. (2018). Bîblîyografyaya Kirmanckî (Zazakî). İstanbul: Vate.
Canşad, M. (2016).“Yew Qisimê “Mem û Zîn”A Ehmedê Xanî”, Vate: Kovara Kulturî, Hûmare: 48, Îstanbul, Wisar.
Cigerxwîn. (1995). “Biray û Lacê Şêx Se’îd Efendî”, Çev: J. Espar, Çira: Kovara Komeleya Nivîskarên Kurd Li Swêdê, Hejmar: 2, Spånga/Sweden, Hezîran.
Çağlayan, E. (2011). “Osmanlı Belgelerinde Zazalar ve Zazaca Üzerine Notlar”, 1. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu. Bingöl: Bingö Üniversitesi Yayınları.
Cirokbej (2016). “Mar û Merdim”, Çev: Hesen Aslan, Newepel: Rojnameyo Kulturî. Hûmare 84, Dîyarbekir, Sibate.
Çolîg, F. (2014). Tefsîrê Qurônê Kerîm Zazakî. İstanbul: Astun Yayınları.
Çolîg, F. (2016). Dîwonê Baba Tahîrê Uryan’î. İstanbul: Astun Yayınları.
Çolîg, F. (2016). Dîwonê Îmamê Şafîî. İstanbul: Astun Yayınları.
Defoe, D. (2005). Robinson Crusoe. Çev: J. Îhsan Espar, Îstanbul: Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê.
Dehqan, M. (2010). “Diyarbakır’dan Zazaca Bir Alevi Metni”, JRAS, Çev.: Fahri Pamukçu. Series 3, 20, 3, pp. 295–306, The Royal Asiatic Society.
Elwell-Sutton, L. P. (2010). “Baba Taher ‘Oryan”, Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 3, pp. 296-297. https://iranicaonline.org/articles/baba-taher-oryan.
En-Nedvi, H. (2013). Qê Tûton Hîkayet û Cuyayîşê Peximberon. Çev.: Feqi Çolîg, İstanbul: Dîwan Yayıncılık.
Göktürk, A. (1986; 1998; 2000) Çeviri: Dillerin Dili. Yapı ve Kredi Yayınları.
Grûba Xebate ya Vateyî (2019). Sözlük Türkçe-Kırmancca (Zazaca), Ferhengê Tirkî-Kirmanckî. İstanbul: Vate.
Hezanî, M. M. (2016). Tefsîrê Roşnayî. Dîyarbekir: Enstîtuya Kurdî Amed.
Hugo, V. (2005). Notre-Damea Parîsî. Çev: J. Îhsan Espar, Îstanbul: Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê.
Kırkan, A. (2019). Zazacanın Fonetik Açıdan İncelenmesi; Kuzey, Güney ve Merkez Zazacasının Karşılaştırılması. Basılmamış Doktora Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Küçük, M. (2013). Eski Anadolu Türkçesine Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur’an Tercümesi. Ankara: TDK Yayınları.
Lescot, R. (2014). Bi Kirdkî/Zazakî Memê Alan. Çev: Roşan Lezgîn&N. Celalî, Dîyarbekir: Roşna.
Löfgren, U. (2008). Rindo Kincanê Xo Şuweno. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Muhamed, H. (2016). “Panc Hezarî Çekuyê Kurdkî Quran de!”, Çev: Roşan Lezgîn, Newepel: Rojnameyo Kulturî, Hûmare 93, Dîyarbekir, Teşrîna Peyêne.
Nolan, E. A. (2016). Hesirê Grania, Çev: Ugur Sermîyan, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Nordqvist, S. (2008). Xuşka min li ku ye?. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Nûrsî, S. (2010). Vateyê Qijkekî, Çev: Serdar Bedirxan, Îstanbul: Weşanxaneyê Nûbihar.
Nutku, Ö (2015). Hunerê Dramî, Çev: Deniz Gündüz, Dîyarbekir: Komelaya Akademiya Sînemayê ya Rojhelata Navîn.
Olsson, L.&Jönsson, M. (2009). Morîs Berberî Het, Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Olsson, L.&Jönsson, M. (2009). Morîs Keyeyî Ewnîyêno. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Olsson, L.&Jönsson, M. (2009). Morîs Merga Girde de. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Olsson, L.&Jönsson, M. (2009). Morîs û Serê Sibayî. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Ölmez, C.&Wali, S. (2020). Mem û Zîna Hewremanî. İstanbul: Nûbihar.
Özbay, A. (2015), Kulîlk, Çev: Emrah Kelekçier, Çapa Yekem, Dîyarbekir.
Rıfat, Mehmet (yay. haz.). (2004). Çeviri (bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. İstanbul. Dünya Yayıncılık.
Roşan, S. (1995). “Bircanê Diyarbekirî ra Mektubêke”, Çira: Kovara Komeleya Nivîskarên Kurd Li Swêdê, Hejmar: 2, Spånga/Sweden, Hezîran.
Roşan, S. (1995). “Gozêre 2”, Çira: Kovara Komeleya Nivîskarên Kurd Li Swêdê, Hejmar: 4, Spånga/Sweden, Kanûna Pêşîn.
Roşan, S. (1995).“Gozêre 4; Heskerdiş, Rindî û Zilm”, Çira: Kovara Komeleya Nivîskarên Kurd Li Swêdê, Hejmar: 5, Spånga/Sweden, Bihar.
Roşan, S. (1995).“Gozêre”, Çira: Kovara Komeleya Nivîskarên Kurd Li Swêdê, Hejmar: 3, Spånga/Sweden, Îlon.
Saint-Exupéry A. (2017). Şazadeo Qıckek. Çarnayışê Zazaki: Mesut Asmên Keskin, İstanbul: Dersim Yayınları.
Stolze, R. (2013). Çeviri Kuramları Giriş. Çev: Dr. Emra Durukan, İstanbul: Değişim Yayınları.
Suçin, M. H. (2007). Öteki Dilde Varolmak. İstanbul: Multilingual.
Ferroxzad, F. (2020). Ma Baweri Bı Destpêkerdışê Mewsimê Serdi Biyar. Çev.: İsmail Söylemez, Bingöl: Vir.
Tahir Gürçağlar, Ş. (2016). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
Varol, M. (2014). “Zazaca Yazılan Eserlere Dair Bir Bibliyografya (1899-2014)”, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi Yıl:1, Cilt:1, Sayı:1, Ocak 2015, ss. 39-54.
Wolde, G. (2007). Emmaya Eksî. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Wolde, G. (2007). Kreşa Emma. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Wolde, G. (2007). Tûte bi Pişê Kay Keno. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Wolde, G. (2007). Tûte Hurdî yo. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Wolde, G. (2007). Tûte û Malîne. Çev: J. Îhsan Espar, Stockholm: Weşanxaneya Apecê.
Yazıcı, M. (2004). Çeviri Etkinliği Disiplinler Arasından Çeviriye Bakış. İstanbul: Multilingual.
Xeznedar, M. (2001). Mêjûy Edebî Kurdî. c. 1, Hewlêr: Çapxaney Wezaretî Perwerde.
Yazıcı, M. (2005) Çeviribilim Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual.
Yazıcı, Mine (2004) Çeviri Etkinliği. İstanbul: Multilingual.
Yıldırım, K. & Bingöl İ. & Lezgîn R.(2012). Edebiyatê Kirmanckî ra Nimûneyî (Zazaca Edebiyatından Örnekler), Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitüsü Yayınları.
Yusif, A. (2015). “24 Serrîya Koçkerdişê Mela Ehmedê Palo de”, Çev: Roşan Lezgin, Newepel: Rojnameyo Kulturî, Hûmare 76, Dîyarbekir, Hezîrane.