İMÂMÎYYE-İSNÂAŞERÎYYE’NİN İMÂMET ANLAYIŞININ, SEMÎYYÂT İNANCININ ŞEKİLLENMESİNDEKİ ETKİSİ

Kabir hayatı, yeniden diriliş ve sonrası ahiret aşamalarını tasdîk eden İmâmîyye, bunların içeriğini ise nübüvvetin devamı olarak gördüğü imâmete uygun motiflerle işlemiştir. Benimsediği bu imâmet anlayışı etkisiyle, nasların genelde tüm peygamberler özelde ise Hz. Muhammed’le ilişkilendirdiği tüm rollere imâmı da ortak kılmış, bazı hallerde onu peygamberden daha üst bir konuma taşımıştır. Kabir sorgusundan başlayarak diğer tüm ahiret aşamalarında imâmlara etkin bir rol yükleyen İmâmîyye, onları “amellerin şâhidi”, “hesabın sahipleri”, “adâlet tartıları”, cennetlik ve cehennemlikleri yüzlerinden tanıyan, şîalarına şefâat eden ve izinleri olmaksızın sırât köprüsünden geçilemeyen “cennet ve cehennem paylaştırıcıları” olarak sunmuştur.Ölüm ve ötesi tüm ahiret aşamalarında imâmı peygamber ve bazen de Allah’a ilişkin rollere ortak kılan İmâmîyye, semîyyât inancının tevhîd ilkesi açısından marjinal bir içeriğe bürünmesine yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İmâm, amellerin şâhidi, adâlet tartısı, hesabın sahibi

IMPACT OF IMÂMIYYAH-ISHNÂASHERIYYAH’S İMÂMATE UNDERSTANDING ON ITS SEMIYYÂH BELIEFS

The Imamiyyah which affirms the grave life, resurrection and the later stages of after life, has decorated the consistance of these things in a way compatible with Imamet, which they have regarded as the continuation of the prophesying. With the effection of this understanding, they have partnered the Imam to all the roles that verses have linked to all the prophets in general and to Muhammad (pbuh) in private, and in some cases they have located him at an upper level from the prophets. The Imamiyyah which puts an important role in the imams, starting from the grave inquiry and all other stages after life, has presented them as “the witnesses of deeds”, “the owners of the account”, “the scales of justice”, who knows havenly and those deserving of hell from their faces, the heaven and the hell servers who intercede their shias and without whose permission nobody can cross the sirat bridge. The Imamiyyah which partners the imam to the roles of the prophets and sometimes of Allah in the cases related with the whole grave life and after life stages, has caused the samiyyah belief to get a marginal consistance in terms of the tavhid principle.

Keywords:

The Imam the witness of the deeds, the scale of justice, the owner of the account, the heaven and the hell servers.,

PDF

___

Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. (1945). el-Mûcemu’l-mufehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
Âmilî, Muhammed İbnu’l-Hasen el-Hurr. (1963). el-Fusûlu’l-muhimme fî usûli’l-ümme I-III. (Thk.: Muhammed b. Muhammed b. el-Hüseyn el-Kâinî), Müessesetu Meârifi’l-İmâm er-Rızâ.
Askerî, Ebû Muhammed el-Hasen b. Alî. (1988). et-Tefsîrü’l-mensûb ile’l-Hasen el-Askerî. (Thk.: Medresetü’l-İmâm el-Mehdî), Kum: Medresetü’l-İmâm el-Mehdî.
Ayyâşî, Ebû’n-Nasr Muhammed b. Mesûd İbn Ayyâş es-Selemî es-Semerkandî. (1991). Tefsîru’l-Ayyâşî I-II. (Birinci Baskı). Beyrut: Müessesetu’l-E‘lemî li’l-Matbûât.
Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir Tâhir b. Muhammed. (1988). el-Fark beyne’l-fırak -ve beyânu fırkati’n-nâcîye minhum-. (Thk.: Muhammed Osman el-Hoşet), Kahire: Mektebetu İbn Sînâ.
____. (1928). Usûli’d-dîn. (Birinci Baskı). İstanbul: Darü’l-Fünûn.
Bahrânî, Seyyid Hâşim. (2006). el-Burhân fî tefsîri’l-Kur’ân. (İkinci Baskı). (Thk.: Hey’et), Beyrut: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûâ‘t.
Behbehânî, Abdülkerîm. (2006) fi-Rihâbi Ehli’l-beyt: eş-şefâ‘â. (Üçüncü Baskı). Beyrut: el-Mektebetu’t-Tahsisîyye fi’r-Red ale’l-Vehhâbîyye.
Belâğî, Muhammed Cevâd en-Necefî. (t.y.). Âlâu’r-Rahmân fî tefsîri’l-Kur’ân I-II. Beyrut: Dâru İhyâi’-Turâs el-A‘rabî.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil. (2002). Sahîhu’l-Buhârî. (Birinci Baskı). Şam-Beyrut: Dâru b. Kesîr.
Cürcânî, Ebû’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. (1357/1938). Mûcemu’t-târîfât. (Thk.: Muhammed Sıddîk el-Minşevî), Kahire: Dâru’l-Fazîle.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebu’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî. (1992). el-Akîdetü’n-Nizâmîyye fi’l-erkâni’l-İslâmîyye. (Thk.: Muhammed Zâhid el-Kevserî), Kahire: el-Mektebetu’l-Ezherîyye li’t-Turâs.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşâ‘s el-Esdî es-Sicistânî. (2009). Sünenu Ebû Dâvud. (Thk.: Şua‘yb el-Arnavût ve Muhammed Kâmil Karabelli), Şam: Dâru’r-Risâleti’l-Â‘lemîyye.
Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhidî. (2003). Kitâbu’l-ayn I-IV. (Birinci Baskı). (Thk.: Abdulhamid Hendâvî), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmîyye.
İbn Kays, Süleym el-Hilâlî. (1958). Kitâbu Süleym b. Kays. (Birinci Baskı). (Thk.: Muhammed Bâkır el-Ensârî ez-Zincânî), Kum: Matbaa‘tu’l-Hâdî.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer el-Kureşî. (1997). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm I-VIII. (Birinci Baskı). (Thk.: Sâmî b. Muhammed es-Selâme), Riyad: Dâru’n-Tayyibe.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. (t.y.). Sünen-i İbn Mâce. (Thk.: Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-A‘rabîyye.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. (1883). Lisânu’l-arab I-XV. (Birinci Baskı). Beyrut: Dâru Sâdır.
İsfehânî, Ebû’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. Muffaddal er-Râğıb. (t.y.). el-Mufredât fî ğarîbi’l-Kur’ân I-II. (Thk.: Merkezu’d-Dirâsât ve’l-Buhûs), Mekke: Mektebetu Mustafâ Nizâr el-Bâz.
Kaşânî, el-Mevlâ Muhsin el-Feyz. (1379/1963). Tefsîru’s-sâfî I-V. (Üçüncü Baskı), Tahran: Mektebetu’s-Sadr.
Kuleynî, Muhammed b. Yakûb. (1990). Usûlü’l-kâfî I-VIII. (Tsh.: Muhammed Cafer Şemsuddîn), Beyrut: Dâru’t-Teâ‘ruf li’l-Matbûâ‘t.
Kummî, Ebû’l-Hasen Alî b. İbrâhîm. (2013). Tefsîru’l-Kummî I-III. (Birinci Baskı). (Thk.: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî), Kum: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. (1950). el-Câmi li-ahkâmi’l-Kur’ân I-XX, Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısrîyye.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. (2004). Te’vilâtu ehl-i’s-sünne. (Birinci Baskı). (Thk: Fâtıma Yûsuf el-Heymî), Beyrut: Müessesetu’r-Risâle.
Meclisî, Muhammed Bâkır. (2008). Bihâru’l-envâr li-durer-i ahbâri’l-eimmeti’l-ethâr I-CX, Beyrut: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûâ‘t.
Murtazâ, Alî b. el-Hüseyn el-Mûsevî eş-Şerîf. (2008). Tefsîru Şerîf el-Murtazâ -Nefâisu’t-Te’vîl-. (Thk.: Müctebâ Ahmed el-Mûsevî), Beyrut: Mektebetu’l-E‘lemî li’l-Matbûât.
Müslim, Ebû’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc en-Nisâbûrî. (2006). Sahîh. (Birinci Baskı), Riyad: Dâru’n-Tayyibe.
Nevbahtî, el-Hasen b. Mûsâ. (2012). Fıraku’ş-Şîa‘. (Birinci Baskı). Beyrut: Menşûrâtu’r-Rızâ.
Saffâr, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen b. Ferrûh. (2010). Besâiru’d-derecât I-X. (Birinci Baskı). Beyrut: Şeriketü’l-E‘lemî li’l-Matbûâ‘t.
Şahrûdî, Alî en-Namâzî. (2014). İlmu’l-ğayb. (Birinci Baskı). (Çev.: Cevâd es-Seyyid Seccâd er-Radevî el-Kerbelâî), (Thk.: Murtazâ el-Â‘dâdî el-Horasânî), Meşhed: İntişârâtu’l-Velâye.
Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Nûmân el-Bağdâdî. (1992a). Evâilu’l-makâlât. (Birinci Baskı). (Thk.: Şeyh İbrâhîm el-Ensârî), Kum: el-Mu’temeru’l-Â‘lemî li-Elfiyeti’ş-Şeyh el-Müfîd.
____. (1992b). Tashîhu i‘tikâdâti’l-İmâmîyye. (Birinci Baskı). (Thk.: Hüseyn Dergâhî), Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık.
Şeyh Sadûk, Ebû Cafer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Bâbeveyh el-Kummî. (1971). Kitâbu’l-itikâdât. (Birinci Baskı). (Thk.: Müessesetü’l-İmâm el-Hâdî), Kum: Peyâm-i İmâm Hâdî.
Tabatabaî, Muhammed Hüseyn. (1997). el-Mîzân fî tefsîri’l-Kur’ân I-XXI. (Birinci Baskı). Beyrut: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûâ‘t.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. (2007). (1994). el-Câmiu’l-beyân an-te’vîl-i âyi’l-Kur’ân- I-VII, (Birinci Baskı). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Tabersî, Ebû Alî el-Fadl b. Hasen. (2006). Mecmeu‘l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân I-X. (Birinci Baskı). Beyrut: Dâru’l-Murtazâ.
Tahânevî, Muhammed Alî. (1996). Mevsûatu keşşâfi istilâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm I-II. (Birinci Baskı). (Thk.: Alî Dahrûc ve ark.), Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn.