Wilhelm Dilthey Felsefesinde “Anlama” Kavramı ve Dolayımları

19. yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri olan W. Dilthey (1883-1911) felsefesinin temel problemi “tin bilimleri”nin tarihsel ve sistematik olarak temellendirilmesidir. Onun amacı tin bilimlerinde de, doğa bilimlerinin epistemolojik olarak ulaştığı kesinlik seviyesine ulaşmaktır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için Dilthey, içinde yaşadığı döneminin baskın pozitivist bilim anlayışı ve Yeniçağ felsefesi ile hesaplaşarak kendi tarihsel/ toplumsal/kültürel görüşlerinin çerçevesini çizer. Kendini bir yaşam filozofu olarak değerlendiren Dilthey için, felsefe bütün kapsayıcılığı ile ‘yaşam’ üzerine odaklanmalıdır. Dilthey doğa bilimlerinin nesnel zaman anlayışına karşı çıkarak, kendi yaşam felsefesi ve zaman anlayışı arasında sıkı bir bağ kurar. Bu sıkı bağ bilginin ve fiziksel gerçekliğin birliğinde kendini gösterir. Bilgi, yaşam, fiziksel gerçeklik ve zaman arasındaki birliği Dilthey, “anlama” kavramı üzerine inşa eder. Dilthey’in “anlama” kavramında hareketle, üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde Dilthey’in yaptığı ayrımla, doğa bilimlerinin açıklamaya dayalı yönteminin yetersizliğine karşın, kendisinin tin bilimlerinin yöntemi olarak belirlediği anlamaya dayanan yöntemin ne olduğu üzerinde durulmaktadır. İkinci bölümünde anlama kavramı, Dilthey’in yaşam felsefesi, zaman kavrayışı, yaşam ifadeleri ve temel anlama çerçevesinde incelenmektedir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise, yüksek anlama ve hermeneutiğin Dilthey’de ne anlama geldiği açıklanmaya çalışılmaktadır. Son olarak da Dilthey’in ele alınan görüşleri bağlamında kendinden sonra gelen düşünürler üzerindeki etkisi vurgulanmaktadır.

The Concept of “Understanding” and its Mediations in William Dilthey’s Philosophy

The main problem of the philosophy of W. Dilthey (1883-1911), one of the most important philosophers of the 19th century, is the historical and systematic grounding of the “sciences of spirituality”. He aims, in the spiritual sciences, to reach the same level of certainty that the natural sciences have epistemologically reached. In order to achieve this goal, Dilthey draws the framework of his own historical/social/cultural views by coming to terms with the dominant positivist understanding of science of his day and New Age philosophy. For Dilthey, who considers himself to be a philosopher of life, philosophy should focus on ‘life’ with all its inclusiveness. By opposing the objective understanding of time in natural sciences, Dilthey establishes a close connection between his philosophy of life and his understanding of time. This tight bond manifests itself in the unity of knowledge and physical reality. He builds the concept of “understanding” on the unity between knowledge, life, physical reality and time.Thus, based on Dilthey’s concept of “understanding”, the first part of our study, which consists of three parts in total, focuses, with the distinction Dilthey makes, on the method of understanding that he determined as the method of spiritual sciences despite the inadequacy of theexplanation-based method of natural sciences. In the second part, the concept of understanding will be examined within the framework of Dilthey’s life philosophy,understanding of time, life expressions and basic understanding. The third part of our study attempts to explain what high understanding and hermeneutics mean in Dilthey’s philosophy. Finally, the influence that Dithley has over the successive philosophers will be emphasized within the tackled concepts of Dithley

PDF

___

Becermen, Metin. “Dilthey, Heidegger ve Gadamer’de Anlama Sorunu,” U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 5, sayı: 6 (2004/ 1): 35-66.

Birand, Kamıran. Kamıran Birand Külliyatı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998. Bollnow, Otto Friedrich. “İfade ve Anlama” Hermeneutik Üzerine Yazılar içinde, Editör: Doğan Özlem, 93-136. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2003.

Dilthey, Wilhelm. “Hermeneutiğin Oluşumu” Hermeneutik ve Tin Bilimleri içinde, Editör: Doğan Özlem, 83- 119. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.

Dilthey, Wilhelm. “The Hermeneutics of The Human Sciences” in The Hermeneutics Reader: Texts of the German Tradition from the Enlightenment to the Present, Editör: Kurt Mueller-Vollmer, 148-164. New York: B. Blackwell, 1986.

Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. Çeviren: Doğan Özlem, İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.

Günay, Mustafa. Felsefe Tarihinde İnsan Sorunu. Adana: Karahan Yayınları, 2010.

Habermas, Jürgen. “Dilthey’ın Anlama Kuramı: Ben Özdeşliği ve Dilsel İletişim” Metinlerle Hermeneutik Dersleri içinde, Editör: Doğan Özlem, 185-206. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1996.

Mish, G. “Tin Bilimleri Kuramı İçinde Yaşama Felsefesi Düşüncesi” Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar içinde, Editör: Doğan Özlem, 51- 82. Ankara: Ark Yayınevi, 1995.

Özlem, Doğan. Bilim, Tarih ve Yorum. İstanbul: İnkılap Yayınları, 1998.

Rickman, H.P. Anlama ve İnsan Bilimleri. Çeviren: Mehmet Dağ, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1992.

Riedel, M. “W. Dilthey’de Teorik Bilme ve Pratik Yaşama Kesinliği Bağlantısı” “Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar içinde, Editör: Doğan Özlem, 51- 82. Ankara: Ark Yayınevi, 1995.

Topakkaya, Arslan. Antik Yunan’dan Günümüze Hermeneutik. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.

Topakkaya, Arslan. Felsefede, Din ve Kültürde Zaman. Ankara: Say Yayınları, 2017.

Topakkaya, Arslan. Wilhem Dilthey ve Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2016.

Uygur, Nermi. Kültür Kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.

Vanleene, S. M. (2017). “Wilhelm Dilthey’da ‘Anlama’ Üzerine,” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 52, sayı: 1 (2012): 159-169.