Çağrı KANDEMİR, Hakan ADANACIOĞLU, Turgay TAŞKIN, Nedim KOŞUM

Türkiye’de Koyun ve Koyun Eti Fiyatlarının Bölgelere Göre Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile Karşılaştırılması

Bu çalışmanın amacı; canlı koyun ve koyun eti fiyatları açısından Türkiye’deki bölgelerin birbirlerine olan benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Bu kapsamda, canlı koyun (koyun ve koç), koyun eti (şişek ve koyun) ve kuzu fiyatlarına göre Türkiye’deki 12 istatistiki bölge çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada kullanılan fiyat verileri yetiştirici eline geçen fiyatları kapsamakta olup, bu veriler TÜİK yayınlarından sağlanmıştır. Yapılan çok boyutlu ölçekleme analizinin birinci boyutunda pozitif yükler açısından en önemli ayrıştırıcı bölgeler İstanbul ve Orta Anadolu olarak belirlenmiştir. İstanbul, Orta Anadolu, Batı Marmara, Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgeleri genel eğilimden farklılık göstermektedir. Bu bölgeler genelde koyun sayısı ile karkas et fiyatları arasındaki beklenen paralel ilişkinin gerçekleşmediği yerlerdir. Canlı koyun ve karkas et fiyatları açısından Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Batı Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu gibi birbirine benzeyen bölgeler olarak saptanmıştır. Ancak, genel eğilimden farklılık gösteren İstanbul, Orta Anadolu ve Batı Marmara gibi bölgeler de bulunmaktadır. Koyun sayısının yüksek olduğu bölgelerde karkas et fiyatlarının yüksekliği dikkati çeken önemli noktalardan birisidir. Söz konusu bölgelerde dikkati çeken ikinci önemli nokta ise canlı koyun ve karkas koyun eti fiyatları açısından benzer sıralamaya sahip olmamalarıdır. Sonuç olarak, Türkiye’de koyun eti üretimi ve arzı ile ilgili sağlıklı verilereulaşmada sorunlar bulunmaktadır. Karar alıcıların sektörle ilgili politikaları yönlendirmesi için iyi işleyen bir veri tabanına gerek duyulmaktadır.

Comparison with Multidimensional Scale Analysis by Regions of Live Sheep and Mutton Prices in Turkey

The purpose of this study is to reveal the similarities and differences between regions in Turkey in terms of live sheep and mutton prices. In this context, the 12 statistical regions in Turkey were compared with multidimensional scaling analysis (MDS) method based on live sheep (sheep and rams), mutton (yearling and sheep) and lamb prices. The price data used in the study covered the prices received by the sheep farmers and these data were obtained from Turkish Statistical Institute. In the first dimension of the multidimensional scaling analysis, the most important separating regions were determined as Istanbul and Central Anatolia. Istanbul, Central Anatolia, West Marmara, Middle East Anatolia, Northeast Anatolia and Eastern Black Sea regions differed from the general trend. These regions are generally the places where the expected parallel relationship between the number of sheep and carcass meat prices is not realized. In terms of live sheep and carcass meat prices, Aegean, East Marmara, Western Anatolia, Mediterranean, Western Black Sea, and Southeastern Anatolia were determined as similar regions. However, there are regions such as Istanbul, Central Anatolia and West Marmara, which differ from the general trend. High carcass meat prices in the regions where the number of sheep are high is one of the notable points. The second important point that draws attention is that the regions are not ranked similar in terms of live sheep and carcass mutton prices. As a result, Turkey has problems in accessing reliable data for the mutton production and supply. A well-functioning database is needed for decision-makers to guide sector-related policies.

PDF

___

Adanacıoğlu, H., Taşkın, T., Kandemir, Ç., Koşum, N. 2018. Türkiye’de keçi yetiştiriciliğinin bölgelere göre çok boyutlu analizi ile karşılaştırılması. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg. 55(3):245-253. doi:10.20289/zfdergi.361268.
Aktürk, D., Tatlidil, F., Savran, F. 2005. Çanakkale damızlık koyun ve keçi yetiştiricileri birliğine üye olan işletmelerde süt maliyetinin belirlenmesi. Süt Keçiciliği Ulusal Kongresi. 26-27 Mayıs. İzmir. Bİldiri Kitabı: 214-218.
Anonim, 2017. Milliyet Gazetesi. http://www.milliyet.com.tr/van-koyun-sayisinda-turkiye-lideri-van-yerelhaber-2274254. (Erişim tarihi Kasım 2018).
Anonim, 2018. Et ve Süt Kurumu. https://www.esk.gov.tr/upload/Node/10255/files/Et_ve_Sut_Kurumu_ 2017_Sektor_Raporu.pdf. (Erişim tarihi Kasım 2018).
Alpar, R. 2013. Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Detay Yayıncılık. Dördüncü Baskı. Ankara.
Bernabéu, R. and Tendero, A. 2005. Preference structure for lamb meat consumers. A Spanish case study. Meat Science. 71(3): 464-470. doi: 10.1016/j.meatsci.2005.04.027.
Bernués A., Ripoll G. and Panea B. 2012. Consumer segmentation based on convenience orientation and attitudes towards quality attributes of lamb meat. Food Quality and Preference 26(2):211-220. doi: 10.1016/j.foodqual.2012.04.008.
Beyhan Acar, A. 2013. İşgücü piyasası temel göstergeleri bakımından çok boyutlu ölçekleme analizi ile Türkiye ile diğer OECD ülkelerinin karşılaştırılması. İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi. 24 (75): 121-144.
Bülbül, S., Köse, A. 2010. Türkiye’de bölgelerarası iç göç hareketlerinin çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 39(1). 75-94.
Chao, A., Thun, M.J., Connell. C.J., McCullough, M.L., Jacobs, E.J., Flanders, W.D., Rodriguez, C., Sinha, R., Calle, E.E. 2005. Meat consumption and risk of colorectal cancer. JAMA. 293(2): 172-182. doi:10.1001/jama.293.2.172.
Çağatay, S., Saygın, O.P. 2009. Türkiye’de tarımsal asimetrik arz tepkisinin test edilmesi ve kırsal kesimden kentlere gerçekleşen ıç göçün asimetri üzerindeki etkisinin bulunması. TÜBİTAK. SOBAG Projesi. Proje No:107K421.
Çelik, Ş. 2015. Çok boyutlu ölçekleme analizi ile hayvancılık açısından Türkiye’de illerin sınıflandırılması. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 32(4):159-164.
Daniel, C.R., Cross. A.J., Koebnick, C., Sinha, R. 2010. Trends in Meat Consumption in the USA. Public Health Nutrition 14(4):575-583 doi: 10.1017/S1368980010002077
Doğan, İ. 2003. Kuzularda büyümenin çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile değerlendirilmesi. Uludağ Üniv. J. Fac. Vet. Med.. 22(1-2-3): 33-37.
Ertuğrul, M., Savaş, T., Dellal, G., Taşkın, T., Koyuncu, M., Cengiz, F., Dağ, B., Koncagül, S., Pehlivan, E. 2010. Türkiye küçükbaş hayvancılığının iyileştirilmesi. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı. 11-15 Ocak S:667-685. Ankara.
Fındıkkaya, A. 1995. Çok boyutlu ölçekleme analizi ve bir uygulama denemesi. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı İstatistik Bilim Dalı. 74 syf.
Fonti Furnols, M.. Realini, C., Montossi, F., Sañudo, C., Campo, M.M., Oliver, M.A., Nute, G.R., Guerrero, L. 2011. Consumer’s purchasing intention for lamb meat affected by country of origin. feeding system and meat price: A conjoint study in Spain. france and united kingdom. food quality and preference 22:443-451. doi:10.1016/j.foodqual.2011.02.007.
Gevrekçi, Y., Ataç, F.E., Takma, Ç., Akbaş, Y., Taşkın, T. 2011. Koyunculuk açısından Batı Anadolu illerinin sınıflandırılması. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg. 17 (5): 755-760.
Gracia, A., de Magistris, T., Nayga, R.M. Jr. 2011. Willingness to Pay for A Local Food Label for Lamb Meat in Spain. International Congress, August 30-September 2, Zurich, Switzerland 114607, European Association of Agricultural Economists.
Grunert, K.G. 2006. Future trends and consumer lifestyles with regard to meat consumption. Meat Science 74 (1):149-160 doi: 10.1016/j.meatsci.2006.04.016.
Gürçaylılar Yenidoğan, T. 2008. Pazarlama araştırmalarında çok boyutlu ölçekleme analizi: üniversite öğrencilerinin marka algısı üzerine bir araştırma. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (15): 138-169.
Johnson, R. A., Wichern. D.W. 1999. Applied multivariate statistical analysis. Prentice Hall. Upper Saddle River. New Jersey. USA.
Joy, M., Sanz, A., Ripoll, G., Panea, B., Ripoll-Bosch, R., Blasco, J., Alvarez-Rodriguez, J. 2012. Does forage (grazing vs. hay) fed to ewes before and after lambing affect suckling lambs performance. meat quality and consumer purchase intention. Small Ruminant Research 104:1-9.
Kalaycı, Ş. 2006. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım. İkinci Baskı. ISBN 975-9091-14-3. 426s.
Kandemir, Ç., Alkan, İ., Yılmaz, H.İ., Ünal, H.B., Taşkın, T., Koşum, N., Alçiçek, A. 2015. İzmir yöresinde küçükbaş hayvancılık işletmelerinin coğrafik konumlarına göre genel durumu ve geliştirilme olanakları. Hayvansal Üretim 56(1): 1-8.
Kaymakçı, M., Eliçin, A., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M., Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T., Emsen., H., Seymen. S., Geren, H., Odabaşı, A., Sönmez, R. 2005. Türkiye küçükbaş hayvan yetiştiriciliği üzerine teknik ve ekonomik yaklaşımlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi. 3-7 Ocak. 707-726. Ankara.
Kaur, B. 2010. Consumer preference for goat meat in Malaysia: Market opportunities and potential. Journal of Agribusiness Marketing 3:40-55.
Keskin, G., Dellal. İ., Tatlıdil. F.F., Dellal. G. 2008. A case study on economic classification of small ruminant farms in Turkey. Journal of Animal and Veterinary Advances. 7(12):1583-1588.
Lichtenstein, A.H., Appel. L.J., Brands. M. 2006. Diet and lifestyle recommendations: A scientific statement from the American heart Association Nutrition Committee. Circulation 114. 82-96.
Montossi, F., Font-i Furnols, M., Del Campo, M., Julian. R.S., Brito, G., Sañudo., C. 2013. Sustainable sheep production and consumer preference trends: Compatibilities. contradictions and unresolved dilemmas. Meat Science 95(4):772-789. doi: 10.1016/j.meatsci.2013.04.048.
Nakip, M. 2003. Pazarlama araştırmaları. Teknikler ve (SPSS Destekli) uygulamalar. Seçkin Yayınevi. Ankara.
Napolitano, F. 2009. Meat liking. Animal welfare and consumer willingness to pay. Ital. J. Anim. Sci. 8 (2):469-476.
Norat, T., Lukanova. A., Ferrari, P., Riboli, E. 2002. Meat consumption and colorectal cancer risk: dose‐response metaanalysis of epidemiological studies. International Journal of Cancer. 98(2):241-256.
OECD, 2015. Meat consumption (indicator). Available from: https://data.oecd.org/agroutput/meat-consumption.htm. (Erişim tarihi Mayıs 2016).
Özdamar, K. 2013. Paket programlar ile istatistiksel veri analizi 2. Nisan Kitabevi. Eskişehir.
Paksoy, M. 2007. Kahramanmaraş ilinde süt üretimine yönelik keçi yetiştiriciliğine yer veren tarım işletmelerinin ekonomik analizi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü. Ankara.146s.
Sañudo, C., Alfonso, M., Julián, R.S., Thorkelsson, G., Valdimarsdottir, T., Zygoyiannins, D., Stamataris, C., Piasentier, E., Mills, C., Berge, P., Dransfield, E., Nute, G.R., Enser, M., Fisher, A.V. 2007. Regional variation in the hedonic evaluation of lamb meat from diverse production systems by consumers in six European countries. Meat Science. 75: 610-621.
Semerci, A., Çelik, A.D. 2016. Türkiye’de küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin genel durumu. Journal of Agricultural Faculty of Mustafa Kemal Üniversitesi. 21(2):182-196.
Sepúlveda, W.S., Maza, M.T., Pardos, L. 2011. Aspects of quality related to the consumption and production of lamb meat. consumers versus producers. Meat Science 87(4):366-372.
Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, A., Tuncel, E., Wassmuth, R., Taşkın, T. 2009. Türkiye koyun ıslahı çalışmaları. Türkiye Koyunculuk Kongresi Açılış Bildirisi 2009. İzmir.
Tan, S., Dellal, İ. (2004). The Econometric analysis on regional differences of milk and meat production of sheep and goats in Turkey. Pakistan Journal of Biological Sciences. 7(8): 1330-1333.
Taşkın, T., Bardakçıoğlu, H.E., Yılmaz, Y. 2011. Ruminant yetiştiriciliği (Koyun. Keçi. Sığır). Rasim Menteş Eğitim ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları No:1 Meta Basım. Bornova-İzmir.
Taşkın, T., Özder, M., Dellal, G. 2013. Türkiye’de küçükbaş hayvancılığının mevcut durumu ve geleceği. 2. Ulusal Süt Zirvesi. 20-121 Mayıs. İzmir.
Taşkın, T., Ünal, H.B., Canbolat, Ö. 2015. Koyunculuğun temel esasları. Hasad Yayıncılık. İstanbul.
Tatlıdil, H. 2002. Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel Analiz. Akademi Matbaası. Ankara.
TÜİK, 2016. İllere göre koyun sayısı dağılımı (baş)-2016. http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id =24655&tb_id=7 (Erişim tarihi Aralık 2018).
TÜİK, 2017. Hayvancılık istatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/ PreTablo.do?alt_id=1002
Tüzüntürk, S. 2009. Çok boyutlu ölçekleme analizi: suç istatistikleri üzerine bir uygulama. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 28(2): 71-91.
Uzmay, A., Çınar, G. 2017. The Likelihood of sheep meat consumption in Turkey. Ital. J. Food Sci.. 29: 209-221. doi: 10.14674/1120-1770/ijfs.v582.
Yaylak, E., Önenç, A., Taşkın, T., Konca, Y. 2010. İzmir ili Ödemiş belediye mezbahasında kırmızı et üretiminin belirlenmesi üzerine bir araştırma. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 40(3): 81-88.
Yavuz, F., Işık, H., Demir, N. 2009. Destekleme politikalarının hayvancılık sektörü üzerine etkilerinin bölgesel karşılaştırmalı analizi. TÜBİTAK TOVAG Proje 108O269: 127 s.