Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L)’ın Farklı Gelişme Dönemlerinde Kuraklığın Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi

Kuraklık ekmeklik buğdayda verim ve kaliteyi etkileyen en önemli abiyotik stres faktörüdür. Farklı gelişme dönmelerinde kuraklığın bazı ekmeklik buğdaylarda verim ve verim unsurlarına etkisinin araştırıldığı bu çalışma, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanında 2008-2009 ve 2009-2010 yıllarında yürütülmüştür. Araştırma 15 ekmeklik buğday genotipi ile tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Ana parsellerde kuraklık uygulamaları, alt parsellerde genotipler yer almıştır. Sapa kalkma döneminden fizyolojik olum dönemine kadar farklı bitki gelişme döneminde kuraklık stresi uygulanmıştır. Araştırmada; tane verimi, biyolojik verim, hasat indeksi, metrekarede başak ve başakta başakçık, başakta tane sayısı ve başak uzunluğu karakterleri ve bu karakterler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Kuraklık verim ve verim unsurlarını farklı oranlarda etkilemiş ve tane verimini bütün genotiplerde farklı oranlarda düşürmüştür. En yüksek verim Bereket çeşidinde (658.3 kg/da) tespit edilmiştir. Kuraklık uygulamalarına göre en yüksek verim 763.8 kg/da ile kuraklık stresi uygulanmayan (KS3) parsellerde belirlenmiştir. Tam kuraklık uygulamasında tane verimi %40.1 azalırken, sapa kalkma döneminde %28.0 ve tane dolum döneminde ise %26.2 oranında azalma olmuştur. Ayrıca sapa kalkma dönemindeki kuraklığın tane dolum dönemindeki kuraklığa göre tane verimini daha fazla etkilediği görülmüştür. Sapa kalkma döneminden fizyolojik olum dönemine kadar kuraklık stresi artışına bağlı olarak tane verimi ile biyolojik verim, metrekarede başak ve başakta tane sayısı arasında olumlu ve çok önemli ilişki saptanmıştır. Biyolojik verim ve verim unsurlarını tam kuraklık uygulamasından en fazla etkilerken daha sonra sapa kalkma dönemi kuraklıktan etkilenmişlerdir.

Drought Effects on Yield and Yield Components in Different Growing Periods of Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes

Drought is the mainly abiotic stress factor effect yield and quality. The research carried out in the experimental field of Trakya Agriculture Research Institute in 2008-2009 and 2009-2010 growing years. The research wasset up with 15 genotypes in randomized completely blocks design in split plot with three replications. Drought treatments are placed on main parcel and genotypes on the sup-plot. Drought treatments were applied at various plant growth stages from shooting up to physiological maturating stage. Grain yield, biological yield, harvest index, number of spike per square meter, spikelet number per spike, number of grain per spike and length of spike and pairwise comparison were investigated among those characters. Drought stress had various impact on yield and yield component and there was various decreasing in grain yield in all genotypes depending upon drought stress application. Highest grain yield was obtained in Bereket cultivar with 658.3 kg da-1. According to treatment the highest grain yield was determined with 763.8 kg da-1 in non-stress condition. Under fully drought stress condition grain yield decreasing was 40.1%, under shooting stage of drought 28.0%, and during grain filling period of drought 26.2%. Drought stress on shooting stage more affected to grain yield than grain filling period. It was found positive and significant correlation between grain yields with biological yield, number of pike per square meter, number of grain per spike depending on drought stress increasing. Fully drought stress condition had significantly effect on biological yield and yield component followed by drought under shooting stage.

PDF

___

Acevedo, E.H., P.C. Silva, H.R. Silva, and B.R. Solar. 1999. Wheat production in mediterranean environments. Pages 295-323, in Wheat: Ecology and Physiology of Yield Determination. Ed. E.H. Satorre and G.A. Slafer, G.A., New York.
Anonim, 1987. Cereal Improvement Program. Annual Report. Drought Tolerance p:49-50. ICARDA, Aleppo.
Anonim, 1989. Trait Association and Heritabilities Under Dry Conditions. Cereal Improvement Program. Annual Report, 46-50. ICARDA, Aleppo.
Anonim, 2008. Ülkesel Serin İklim Tahılları Araştırma Projesi, 2008 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Edirne.
Dodig, D., S. Quarrie., S. Stankovic., S. Milijiç., S. Dencic, 2000. Characterising Wheat Genetic Resources for Responses to Drought Stres. Center for Agricultural and Technological Research, 19000 Zaječar, Grljanski put bb. Yugoslavia,
Emam, Y., A.M. Ranjbar., M.J. Bahrani, 2007. Evaluation of yield and yield components in wheat genotypes under post-anthesis drought stress. J. Sci. & Technol. Agric. & Natur. Resour., Vol. 11, No. 1 (B), Spring 2007, Isf. Univ. Technol., Isf., Iran,
Fischer, R.A. 1993. Irrigated Spring Wheat and Timing and Amount of Nitrogen Fertilizer. II. Physiology of Grain Yield Response. Field Crops Res., 33(1-2): 57-80.
Garcia del Moral, L.F., Y. Rharrabti., D. Villegas. and C.Royo, 2003. Evaluation of grain yield and its components in drum wheat under Mediterranean conditions: an ontogenic approach. Agron. J., 95: 266-274.
Gomez K.A. and A.A. Gomez, 1984. Statistical Procedures for Agricultural Research. 2nd Ed. John Willey and Sons, Inc. New York. 641
Kalaycı, M., V. Özbek., C. Çekiç., H. Ekiz., M. Keser., F. Altay, 1998. Orta Anadolu Koşullarında Kurağa Dayanıklı Buğday Genotiplerinin Belirlenmesi ve Morfolojik ve Fizyolojik Parametrelerin Geliştirilmesi, TÜBİTAK Araştırma Projesi Kesin Raporu, Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Eskişehir.
Kalaycı, M. 2005. Örneklerle Jump Kullanımı ve Tarımsal Araştırma için Varyans Analiz Modelleri, Anadolu Tarımsal Araştırma Enst, Müd, Yayınları, Yayın No: 21, Eskişehir.
Majer, P., P. Sass., T. Lelley., L. Cseuz., I. Vass., D. Dudits., J. Pauk, 2008. Testing drought tolerance of wheat by a complex stres diagnostic system installed in greenhouse. Acta Biologica Szegediensis, Vol:52(1): 97-100.
Pireivatlou, S.A. and A.Yazdansepas, 2007. Mobilization of dry matter and its relations with drought stres in wheat genotypes. http://ses.library.usyd.edu.au/bitstream/2123/3309/1/P208.pdf (Erişim tarihi: 21.01.2010)
Sade, B. 2008. Yeni boyutlarıyla kuraklık ve nadas. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, S: 230-235. Konya.
Saleem, M. 2003. Response of durum and bread wheat genotypes to drought stress. Asian Journal of Plant Sci., 2 (3): 290-293.
Shpiler, L. and A. Blum, 1991. Heat toleranc to yield and its components in different wheat cultivar. Euphytica, 51: 257-263.
Singh, V.P.N., S.C. Singh., S.E. Uttam, 1997. Response of Wheat (Triticum aestivum L.) Varieties to Nitrogen under Late-Sown Condition. Indian J.Agron., 42: 282-284.
Tatar, Ö. 2009. Buğdayda (Triticum aestivum L.) sapa kalkma döneminde meydana gelen kuraklığın başak oluşumu ve bazı fizyolojik parametreler üzerine etkisi, s. 433-437. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi (19-22 Ekim 2009, Hatay) Bildirileri.
Tosun, M., S. Yüce, A. Erkul, H. Ege, 2006. Kuru ve sulu koşullarda yetiştirilen buğdayın bazı agronomik ve kalite özelliklerinin direkt seleksiyona karşı indirekt seleksiyon etkinliği. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 43(2):53-62.
Zadoks, J.C., T.T. Chang and C.F. Konzak, 1974. A decimal code for growth stages of cereals. Weed Res. 14: 415-421.