Zürkānî ve Ettafeyyiş’in Muhkem ve Müteşâbih ile İlgili Görüşlerinin Karşılaştırılması

Ulûmü’l-Kur’ân’ın önemli konularından biri olan muhkem ve müteşâbihin birlikte zikredildiği Âl-i İmrân sûresinin 7. âyetinde ifade edildiğine göre Kur’an’ın bir kısım âyetleri kitabın esasını teşkil eden muhkem, bir kısmı da müteşâbihtir. Muhkem âyetlerin delalet ettiği mana açıkça anlaşılırken, müteşâbihler açıkça anlaşılmamaktadır. Kur’ân’da hangi âyetlerin muhkem, hangilerinin müteşâbih olduğunun belirtilmemesi ve müteşâbih âyetlerin farklı yorumlara imkân vermesi tartışmaların temelini oluşturmaktadır. Bu da çeşitli görüş ve ekole mensup âlimleri farklı yaklaşımlara yönlendirmektedir. Bu çalışmada Ehl-i sünnet âlimlerinden Zürkānî ile İbâzî müfessirlerden Ettafeyyiş’in muhkem ve müteşâbih konusundaki görüşlerinin mukayeseli bir tarzda ele alınması amaçlanmaktadır. Araştırmanın temel sorusu Zürkānî’nin ve çağdaşı Ettafeyyiş’in muhkem ve müteşâbih konusundaki görüşlerinin neler olduğu şeklinde belirlenmiştir. Bu bağlamda Zürkānî’nin Menâhilü’l-irfân’ı, Ettafeyyiş’in Teysîr ve Himyân adlı eserleri mukayeseli olarak incelenmiştir. Zürkānî’nin usûl, Ettafeyyiş’in tefsir kaleme alması, konunun alt başlıklarında farklı hususlara değinmelerine de zemin hazırlamıştır. Araştırma sonucu her iki âlimin muhkem ve müteşâbihle ilgili yaklaşımları benzer olmakla birlikte müteşâbihin tesbit ve te’vîlinde görüşlerinin farklılaştığı anlaşılmıştır. Bu da her iki âlimin kendi mezhebi doğrultusunda hareket ettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Ehl-i sünnet, İbâzîyye, Muhkem, Müteşâbih, Zürkānî, Ettafeyyiş

Opinions of Zurkānī and Attafayyish About Muhkam and Mutashābih: A Comparative Study

According to the 7th verse of the Al-i Imran in which muhkam and mutashābih that are the substantial subjects of the Quranic Sciences (Ulum al-Qur’an) are mentioned together, some verses that constitute the essence of the Qur'an are muhkam and some verses are mutashābih. While the meaning of the muhkam verses is clearly understood, the mutashābih verses are not comprehended fairly. The fact that the verses in the Qur'an are not specified whether they are muhkam and mutashābih and the mutashābih verses allow different interpretations form the basis of the discussions. This leads scholars from different views and schools to different approaches. In this study, it is aimed to examine the views of Zurkānī, one of the Ahl-i sunnah scholars and Attafayyish, one of Ibadi’s commentators, about muhkam and mutashābih in a comparative manner. The main question of the research is determined as what are the views of Attafayyish and his contemporary Zurkānī on the subject of muhkam and mutashābih. In this context, the Zurkānī’s Manahilu’l-irfān and Attafayyish’s Taysīr and Himyān were examined comparatively. Zürkānî's writing of a methodological work and Ettafeyyiş's writing of exegesis also paved the way for them to address different issues in the subtitles of the subject. As a result of the research, it is understood that the approaches of both scholars about muhkam and mutashābih are similar, but their views about mutashābih differ in aspect of determination and interpretation. It also shows that both scholars act in accordance with their school of thoughts.

Keywords:

Tafsīr, Ahl-i Sunnah,

PDF

___

KAYNAKÇA Beyyûd, İbrahim b. Ömer el-. fî Rihâbi’l-Kur’ân. thk. İsa b. Muhammed Belhâc. Gardâye/Cezayir: Matbaatü’l-Arabiyye. 2006.
Deliser, Bilal. Zerkeşî ve Kur’ân İlimlerindeki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. 2004.
Durmuş, Zülfikar. “Mu’tezilî Müfessir Zemahşerî’nin Muhkem ve Müteşâbih’e İlişkin Görüşlerinin Analitik İncelenmesi”. Marife Dergisi 3/3 (Kış 2003): 259-273.
Ebu’l-Havârî, Muhammed b. Havârî el-Umânî. Kitâbu’d-dirâye ve kenzü’l-gınâye ve müntehe’l-gâye ve bülûgu’l-kifâye fî tefsîri hamsimie aye. thk. Muhammed Zenâti Abdurrahman. Maskat: Mektebetü’l-İstikâme. 1411/1991.
Ettafeyyiş, Muhammed b. Yûsuf. Teysîru’t-tefsîr. thk. İbrahim b. Muhammed Talây. Cezayir: Dâru’t-Tevfîkıyye. 2011.
Ettafeyyiş. Himyânü’z-zâd ilâ dâri’l-me‘âd. thk. Abdu’l-hâfız Şelebi. Saltanat-ı Umân: Vizâratü’t-Türâsi’l-Kavmî ve’s-Sekâfe. 1403/1983.
Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd el-. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Ahmed en-Necâtî, v.dğr. Mısır: Dâru’l-Mısriyye. ts.
Halîlî, Ahmed b. Hamd el-. Cevâhiru’t-tefsîr envârun min beyâni’t-tenzîl (Cüz’ü hâs). Saltanat-ı Umân: Mektebetü’l-İstikâme. 1425/2004.
Hizmetli, Sabri. “Ettafeyyiş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/500-501. İstanbul: TDV Yay. 1995.
Hevvârî, Hûd b. Muhakkem el-. Tefsîru kitâbillâhi’l-azîz. thk. Belhâc b. Saîd Şerîfî. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî. 1990.
İbn Ebî Hâtim er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Es‘ad et-Tayyib. 3. Baskı. Suudi Arabistan: Nezâr Mustafa el-Bâz. 1419.
İbni Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1419.
Kindî, Saîd b. Ahmed b. Saîd el-. et-Tefsîru’l-müyesser. thk. Mustafa b. Muhammed Şerîfî, Muhammed b. Musa Bâbâ‘ammî. Saltanat-ı Umân: y.y, 1418/1998.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed el. Kitâbu’t-tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM. 2003.
Mertoğlu, Mehmet Suat. “Zürkânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/579-580. İstanbul: TDV Yay. 2013.
Müttakī, Abdilmelik b. Kadîhân el-Hindî. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-aḳvâl ve’l-efʿâl. thk. Bekrî Hayyânî, Safvet Saka. 5. Baskı. b.y: Müessesetü’r-Risâle. 1401/1981.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ en-. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 2. Baskı. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. 1392.
Râzî, Fahreddin er-. Mefâtîḥu’l-gayb. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. ts.
San‘anî, Abdurrazzâk es-. Tefsîru Abdurrazzâk. thk. Mahmûd Abduh. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1419.
Sebt, Halid b. Osman es-. Kitâbü Menâhili’l-irfân li’z-Zürkânî; Dirâse ve Takvîm. Kahire: Darü İbn Affan. 2001.
Subhî es-Sâlih. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. İstanbul: Dersaadet. ts.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman es-. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. b.y: el-Heyetü’l-Mısrıyyeti’l-Amme. 1974.
Taberî, Muhammed b. Cerîr et-. Câmiʿu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. B.y: Dâru Hicr. 1422/2001.
Vînten, Mustafa b. Nâsır. Arâü’ş-Şeyh Muhammed b. Yusuf Ettafeyyiş el-Akadiyye. Gardâye: el-Matba‘at’ül-Arabiyye. 1996.
Yeşilyurt, Temel. “Ru’yetullah”. Diyanet İşleri Başkanlığı İslam Ansiklopedisi. 35/311-314. İstanbul: TDV Yayınları 2008.
Zerkeşî, Bedreddîn ez-. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1957.
Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân. thk. Nevvâf el-Cerrâh. Beyrût: Dar Sader. 2008.