Vahiy Esnasında Hissedilen Çınlama Sesi: Salsaletü’l-Ceres

Yüce Allah ile peygamberleri arasında gerçekleşen iletişimin genel adı vahiydir. Tarih boyunca insanlarabirer elçi olarak gönderilmiş olan peygamberler vahiy hadisesine muhatap olmuşlar, Allah‟ın insanlara bildirdiği öğütleri, emirleri, yasakları ve gayb âlemine ait haberleri vahiy yoluyla alarak onlara ulaştırmışlardır.Son peygamber Hz. Muhammmed (s.a.v.) de bir peygamber olarak vahye muhatap olmuş ve yaşadığı butecrübenin nasıl gerçekleştiğine dair bazı açıklamalarda bulunmuştur. Buna göre Hz. Peygamber (s.a.v.)birden farklı şekilde vahye muhatap olmuştur. Bu vahiy çeşitlerinden birisi oldukça dikkat çekici ve gizemlidir. İlgili rivayetlerde “salsaletü‟l-ceres”e yani “çınlama sesi”ne benzer bir şekilde nitelenen bu vahiy türü,Hz. Peygamberin vahiy esnasında yaşadığı ruhânî tecrübenin bir ifadesi olması bakımından ayrı bir yeresahiptir. Makalede bu vahiy türünün gelişinden söz eden rivayetlere yer verildikten sonra hadis şarihlerininve diğer müelliflerin rivayet hakkındaki açıklamaları ve yorumları ele alınıp incelenmiştir. Kısa bir an içerisinde gerçekleştiği anlaşılan bu vahiy türünün ardından âyetlerin nüzulünün tamamlanmış olması, konununfarklı açılardan araştırmaya açık nitelikte olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda ilk önce Kelâmullah‟ınmahiyetine yönelik tartışmalara yer verilmiş ve çınlama sesi şeklinde gelen vahyin bu tartışmalarda sözüedilen hususlarla nasıl bir münasebet içinde olduğuna açıklık getirilmiştir. Daha sonra konu ulûmu‟l-Kur‟ançerçevesinde ele alınarak söz konusu vahiy türünün hurûf-ı mukattaa ile olan münasebetine dair açıklamave yorumlara yer verilmiştir.

The ringing sound heard during revelation: Salsalat al-jaras

Communication between Allah and Her prophets is called revelation. Throughout history, the prophets, who were sent to people as messengers, have always received revelation. They informed them of the advice, orders, prohibitions and knowledge of the unseen that Allah revealed to people. The last prophet Muhammad (pbuh) also received revelation as a prophet. He made some explanations about how this experience he had lived. The Prophet (pbuh) received revelations in more than one way. One of them is quite remarkable and mysterious. This revelation has been likened to a ringing sound in the related narrations. This event is important in that it is an expression of the spiritual experience of the Prophet during the revelation. In the article, there are narrations that talk about the arrival of this type of revelation. Then the explanations and comments about them are pointed out. After this revelation, which was understood to have taken place in a short time, the revelation of the verses was completed. For this reason, the subject is open to research and examination from different aspects. In this context, firstly, discussions about the nature of God‟s word are included. And it has been touched upon how the revelation, which comes in the form of a ringing sound, has a relation with these discussions. Then, comments on the relationship of this type of revelation with “muqattah letters” are given.

PDF

___

Albayrak, Halis. “Vahiy Gerçeği”. Kutlu Doğum Haftası, 12-17 Ekim 1989. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1990, 107-127.
Aldemir, Halil. “Vahiy Sırasında Hz. Peygamber‟in Melekiyete Yükselmesi ya da Vahiy Meleğinin Beşeriyete Bürünmesi Teorisi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi-Journal of Social Sciences. 5/10, (2015), 17-26.
Altundağ, Mustafa. “Kelâmullah Halku‟l-Kur‟an Tartışmaları Çerçevesinde “Kelâm-ı NefsîKelâm-ı Lafzî” Ayırımı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, (2000), 149-181.
Âlûsî, Şihâbuddin es-Seyyid Mahmud el-Bağdâdî, Rûhu‟l-ma„ânî, fî tefsiri‟l-Kur‟ani‟l-„Azîm ve‟s-seb„ilmesânî. Beyrut: Dâru ihâi‟t-türâsi‟l-„arabî, ty.
Ardoğan, Recep. “Mutezile‟nin Halkul‟Kur‟an Fikrinin Eş‟ariyye-Mâturidîyye Kelâmına Nüfuzu: Kelâm-ı Nefsi Kavramlaştırması”. Usûl: İslam Araştırmaları. 15, (2011), 125-160.
Ardoğan, Recep. “Mütekellimlere Göre Kelam-ı Nefsî ve İşitilebilirliği”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi. 13/2, (2013), 177-197.
Ayata, Zeliha Bengü. “Beşeri İdrak ile Vahyin Buluşma Noktası”. İslâmî İlimler Dergisi. 4/1-2, (2009), 347-370.
Aydın, Hüseyin. “İbn Teymiyye‟ye Göre Kelâmullahın Doğası”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/7, (2017), 7-33.
Aydın, Mehmet. “Vahiy Ne Demektir”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet Dergisi]. 17/5, (1978), 285-299.
Baloğlu, Adnan Bülent. “Kur‟an Vahyinin Niteliği ve Hz. Peygamber”. 1. Kur'an Sempozyumu: Tebliğler, Müzakereler: 1-3 Nisan 1994. 1994, 31-48.
Begavî, Muhyissünne Ebi‟l-Huseyn b. Mesû„d. Me„âlimü‟t-Tenzîl. thk. Muhammed „Abdullah enNemr, Osman Cum„a Damîriyye, Süleyman Müslim el-Harş. Riyad: Dâru taybe, 1989.
Beki, Niyazi. “The Concept of Revelation According to the Bible and the Qur‟ân. Akademik Araştırmalar Dergisi-Journal of Academic Studies. 7/26, (2005), 191-210.
Beltâcî, Muhammed el-Enver Ahmed. Allah: Tevhid ve leyse vahdet. Kahire: Mektebetü vehbe, 1986.
Beşer, Faruk. “Vahiy: Keyfiyeti, Alanı ve Devamlılığı Konusunda Bir Anlama Denemesi”. Usûl: İslâm Araştırmaları. 3, (2005), 43-66.
Bor, İbrahim. “Vahiy-Kültür İlişkisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9/1, (2011), 121-141.
Buhârî, Ebu „Abdillah Muhammed b. İsma„îl. Sahihu‟l-Buhârî. Dimeşk: Dâru İbn Kesir, 2002.
Ceyhan, Mehmet Akif. “Allah-İnsan İletişimi Açısından Vahiy”. Kelam Araştırmaları Dergisi [Kader]. 16/2, (2018), 347-372.
Coşkun, Muhammed. “Vahiy, İç Söz ve Yorum Bağlamında Kelâm-ı Nefsî Tartışmasının Hermenötik Uzantıları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 59/1, (2018), 67-85.
Cüveynî, İmamu‟l-Harameyn. Kitabu‟l-irşâd ila kavâtı„i„l-edille fi usuli‟l-i„tikâd. tah. Muhammed Yusuf Musa, „Abdulmun„im „Abdulhamid. Kahire: Mektebetü‟l-hancî, 1950.
Çelebi, İlyas. “İlâhî Kelâmın Lafza Bürünmesi”. Vahiy ve Peygamberlik. İstanbul: Kuramer, 2018, 275-320.
Düzgün, Şaban Ali. “Kur‟an‟ın Oluşumu (Vahiy Süreci)”. Kelam Araştırmaları Dergisi [Kader]. 5/2, (2007), 1-13.
Ebu Davud, Süleyman b. el-Eş„as es-Sicistanî. Sünenü Ebî Davud. thk. Şu„ayb el-Arnaut, Muhammed Kamil Karabelli, „Abdullatif Hırzullah. Beyrut: Dâru‟r-risaleti‟l-„âlemiyye, 2009.
Ebu Hilal el-„Askerî. Mu„cemu‟l-furûku‟l-lugaviyye. thk. Müessesetü‟n-neşri‟l-İslâmî. Kum: Müessesetü‟n-neşri‟l-İslâmî, 1433 (h).
Ebu‟l-Bekâ, Eyyub b. Musa el-Huseynî el-Kefevî. el-Külliyyât: Mu„cem fi‟l-mustalahat ve‟l-furuk ellugaviyye. thk. „Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü‟r-risale, 1988.
Erdemci, Cemalettin. “Kelam İlminde Vahiy”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 8/1, (2011), 119-142.
Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü‟l-luğa. thk. „Abdullah Derdis-Muhammed „Ali en-Neccâr. Kahire: el-Müessesetü‟l-mısriyyeti‟l-„âmme, 1964.
Feyruzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya„kub. Kâmûsu‟l-muhît. thk. Muhammed Na„îm el- „Araksûsî. Beyrut: Müessesetü‟r-risale, 2005.
Gazzâlî, Huccetü‟l-İslam. el-Kavâ„idü‟l-„akâid fi‟t-tevhid. thk. es-Seyyid Muhammed „Akîl b. „Ali elMehdelî. Kahire: Dâru‟l-hadîs, ty.
Gökalp. Yusuf., Adılcan Kızı, Tolgonay. “Tabsıratu‟l-Edille‟de Yer Alan Akıl ve Akılla İlgili Kavramlar”. Oş Devlet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İlmi Dergisi. 29, (2020), 45-69.
Gündoğdu, Hakan. “Vahy”in İmkanı Üzerine Felsefi Bir Çözümleme. Felsefe Dünyası. 31/1, (2000), 103-112.
Halil b. Ahmed el-Ferâhidî. Kitâbu‟l-„ayn. thk. „Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru‟l-kütübi‟l- „ilmiyye, 2003.
Hasen et-Turbiştî. Kitâbu‟l-müyesser fi şerhi mesâbîhi‟s-sünne. thk. „Abdulhamid Hindâvî. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-bâz, 2008.
Hasen Ziyaeddin „Itr. Vahyullah. Dâru‟l-mektebî: Dimeşk, 1999.
Hattâbî, Ebu Süleyman Hamd b. Muhammed. E„lâmü‟l-hadis fî şerhi sahihi‟l-Buhârî. thk. Muhammed b. S„ad b. „Abdurrahman Âl-i Suû„d. Mekke: Câmi„atü Ümmi‟l-Kurâ, 1988.
İbn Battâl, Ebü‟l-Hasan „Ali Halef b. „Abdülmelik. Şerhu sahîhi‟l-Buhârî. thk. Ebu Temîm Yâsir b. İbrahim. Riyad: Mektebetü‟r-Rüşd, 2000.
İbn Hacer, Ahmed b. „Ali el-„Askalânî. Fethu‟l-Bârî, thk. „Abdulkâdir Şeybe el-Hamd. Riyad: Mektebetü‟l-melik Fehd el-vataniyye, 2001/1421.
İbn Fâris, Ebu‟l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya el-Lüğavî. Mu„cemü mekâyîsi‟l-lüğa, thk. „Abdüsselam Muhammed Harun. yy., Dâru‟l-fikr, 1989.
İbn Fâris, Ebu‟l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya el-Lüğavî. Mücmelü‟l-luğa. thk. Züheyr „Abdulmuhsin Sultan. Beyrut: Müessesetü‟r-risale, 1986.
İbnü‟l-Esîr, Mecdüddin Ebi‟s-Sa„âdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî ğarîbi‟l-hadis ve‟l-eser. thk. Tahir Ahmed ez-Zâvî, Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: elMektebetü‟l-İslamiyye, 1963.
Kadı „Abdulcebbar. Şerhu usuli‟l-hamse, thk. „Abdulkerim „Osman. Kahire: Mektebetü vehbe, 1996.
Karadaş, Cağfer. “Vahyi Alma ve Uygulamada Hz. Peygamber‟in Rolü. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı] Peygamberimiz Hz Muhammed (SAV) özel sayısı. Özel sayı, (2003), 239- 244.
Karagöz, Nail. “Hanefî-Mâtürîdî Düşünce Akımında İsbat-ı Vâcibe ve İlahî Sıfatlara Yönelik İstidlâller”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/1, (2015), 29-63.
Karagöz, Nail. “Mâtürîdî‟de “Şâhidin Gâibe Delâleti” Metodu”. Kader [Kelam Araştırmaları Dergisi]. 17/2, (2019), 321-347.
Karataş, Ali. “Etkili İletişim Açısından Fevâtihu‟s-Süver ve Havâtimus‟-Süver”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS). 2, (2016), 321-329.
Karataş, Ali. “İmâm Mâturidî‟de Kur‟ân‟ı Kur‟ân‟la Te‟vîl”. Uluğ Bir Çınar: İmâm Mâturîdî: Uluslararası Sempozyum Tebliğler Kitabı. Eskişehir: Doğu Araştırmaları Merkezi, 2014, 201- 215.
Karataş, Ali. Matüridi‟nin Tevilatü‟l-Kur‟an‟ında Kur‟an‟ı Kur‟an‟la tefsir. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı, 2010.
Kemâl İbn Ebî Şerîf el-Hümâm. Kitâbu‟l-müsâmere fî şerhi‟l-müsâyere. Kahire: el-Mektebetü‟lezheriyye li‟t-türâs, 2006.
Kılıç, Recep. “Vahiy: Mahiyeti, İmkânı ve Doğrulanması Üzerine”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 8/1, (2011), 21-47.
Kirmânî, Ebu „Abdullah Şemseddin Muhammed b. Yusuf b. „Ali. Sahihu ebi „Abdullah el-Buhârî bi Şerhi‟l-Kirmânî; el-kevakibü‟d-derârî fî şerhi Sahihi‟l-Buhârî, Beyrut: Dâru İhyai‟t-Türasi‟l-„Arabî, 1981/1401.
Mâturidî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhammed el- es-Semerkandî. Kitâbu‟t-tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) yayınları, 2003.
Mâturidî, Ebu Mansûr Muhammed b. Muhammed el- es-Semerkandî. Te‟vîlâtü‟l-Kur‟an. thk. Mehmet Boynukalın, Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
Müslim, Ebu‟l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Sahihu Müslim, Riyad: Dâru taybe, 2006.
Nehhâs, Ebu Ca„fer. Me„âni‟l-Kur‟an. thk. Muhammed „Ali es-Sâbûnî. Mekke: Câmi„atü Ümmi‟lKurâ, 1988.
Nesefî, Ebu‟l-Mu„în Meymûn bin Muhammed. Tebsıratü‟l-edille fî usûli‟d-din. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları, 1993.
Öcal, Şamil. “Kelâmullâh‟ın Çift Doğası: Kelâm-ı Lafzî ve Kelâm-ı Nefsî”. İslâmiyât II. 2/1, (1999), 61-85.
Öğmüş, Harun. “Halku‟l-Kur‟an Tartışmalarının Vahyin Allah‟tan İnsana İntikaliyle İlgili Telakkiler Üzerindeki Etkisi”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 28, (2009), 17-44.
Pak, Zekeriya. Allah-insan iletişimi. Ankara: İlahiyat, 2005.
Râğıb el-Isfahânî. Müfredâtü elfâzi‟l-Kur‟an. thk. Safvân „Adnan Dâvudî. Dimeşk: Dâru‟l-kâlem, 2009.
Reşid Rızâ, Muhammed. el-Vahyu‟l-Muhammedî. Beyrut: Müessesetü İzzeddin, 1406 (h).
Sâbûnî, Nûreddin. Kitâbü‟l-bidâye mine‟l-kifâyeti fi‟l-hidâye fî usûli‟d-dîn. thk. Fethullah Huleyf. Kahire: Dâru‟l-ma„ârif, 1969.
Sâhib İsma„il b. „Abbad. el-Muhît fi‟l-luğa. thk. Muhammed Hasen Âli Yasin. Beyrut: „Âlemü‟lkütüb, 1994.
Sâlimî, Nureddin „Abdullah b. Hamid. Min şerhi‟l-Câmi„u‟s-sahih: Müsnedü‟l-İmam eş-şehîr el-hâfız essika er-Rebî„ b. Habib İbn „Amr el-Ferâhidî. yy: ty.
Saylan, Nesrişah. “Hurûf-ı Mukattaa‟nın Kıraatler Açısından İncelenmesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29/1, (2019), 323-334.
Soysaldı, H. Mehmet. “Kur‟an Vahyinin Oluşum Şekli”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10/1, (2000), 169-187.
Süheylî, Ebü‟l-Kâsım „Abdurrahman b. „Abdullah b. Ahmed. er-Ravzu‟l-ünüf. thk. Mecdî b. Mansûr b. Seyyid eş-Şûrî. Beyrut: Dâru‟l-kütübi‟l-„ilmiyye, 2009.
Sülün, Murat. “Vahy, Nübüvvet ve Kur‟an‟ın Vahyediliş Aşamaları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11-12, (1993-1994), 99-149.
Süyûtî, Celaleddin. el-İtkân fî „ulûmi‟l-Kur‟an. thk. Merkezü‟d-dirasati‟l-Kur‟aniyye. Medine: Mücemma„ul-Melik Fehd li-tıba„ati‟l-Mushafi‟ş-Şerif, 2005.
Şa„rânî, „Abdulvehhab b. Ahmed b. Ali. el-Yevâkît ve‟l-cevâhir fî beyâni a„kâidi‟l-ekâbir. Beyrut: Dâru ihyâi‟t-türâsi‟l-„arabî, ty.
Şa„râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsiru‟ş-Şa„râvî. Kahire: Dâru ahbari‟l-yevm, 1991.
Şâmî, Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî. Sübülü‟l-hüdâ ve‟r-heşâd fî siyeri hayri‟l-„ibâd. thk. Mustafa „Abdulvâhid. Kahire: İhyâü‟-türâsi‟l-İslâmî, 1997.
Şentürk, Habil. “Peygamberin Diğer İnsanlardan Farkı: Vahiy”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3, (1986), 181-187.
Şeyhzâde, „Abdurrahim b. „Ali el-Mueyyed. Nazmü‟l-ferâid ve cem„ul-Fevâid. Mısır: Matba„atü‟ledebiyye, 1318 (h).
Şimşek, Mehmet Ali. “İletişim Unsurları Açısından Vahiy”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5/1, (2001), 393-416.
Tatlı, Bekir. “Buhârî (v. 256) Öncesi Dönemde Cibrîl Hadîsi ve Metin Tahlilleri”. Dinî Araştırmalar. 8/22, (2005), 205-238.
Tancî, Muhammed b. Tâvit. “Kelam İlmi” (Çev. Bekir Topaloğlu). e-Makâlât Mezhep Araştırmaları. 4/1, (2011), 199-290.
Tarakçı, Muhammet. “Hıristiyanlık‟ta Vahiy Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/2, (2003), 171-201.
Tehânevî, Muhammed „Ali. Mevsû„atü keşşâfi ıstılâhâti‟l-fünûn ve‟l-„ulûm. thk. „Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnan nâşirûn, 1996.
Yavuz, Yusuf Şevki “Kelam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/194-196. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur‟an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
Zurkânî, Muhammed b. „Abdulazîm. Menâhilu‟l- „irfân fî „ulûmi‟l-Kur‟ân. Beyrut: Dâru‟l-Kütübi‟l- „Arabî, 1995.