Hasan Basri Çantay'ın Mealinde İtikâdî Görüşleri

Hasan Basri Çantay, Osmanlı eğitim sisteminin etkilerini üzerinde barındıran bir âlimdir. Yazmış olduğu mealle sahip olduğu birikimi yansıtmıştır. Tasavvuftan, Eş’arîlikten ve Mâtûrîdîlikten izler bulmak mümkündür. Bu ekolleri nasıl meczettiğini görmek için, mealinde ortaya koyduğu itikadî ve kelamî görüşlerini araştırdık. Bu makalede, Çantay'ın varlık ve bilgi anlayışını ele aldıktan sonra dinin esaslarından altı iman esasına dair görüşlerini inceledik.

Anahtar Kelimeler:

Hasan Basri Çantay, itikad, Kelam, meal

-

Hasan Basri Çantay is a scholar who hosting on the effects of the Ottoman education system. He reflected the accumulation owned with meal that he wrote. it is possible to find traces of Sufism, the Eş’arîlik and the Mâtûrîdîte. We investigated the theological and doctrinal precis views revealed in the meall to see how create a synthesis these schools. In this article, then consider the Çantay's assets and information understanding, we examined the opinion on the basis of six principles of religious faith

Keywords:

Hasan Basri Çantay, faith, Kalam, translation,

PDF

___

Abdullah b. Mübarek es-Siclimâsî el-Mâlikî (1156/1735), el- İbriz Kelâmu Seyyidî Abdilaziz ed-Debbağ, Daru'l-Kütübi'l-İmiyyye, Beyrut, 1423/2002.
Albânî (1420/2000), Silsiletul-Ahadisid-Da’îfe vel-Mevdû’a ve Eseruhes-Seyyi fil-Ümme, Riyad: Darul-Marife, 1412/1992.
Aliyyu’l-Kari, er-Red ale’l-Kâilin bi Vahdet-i Vücud, thk. Ali Rıza b. Abdullah, Darul-Memun lit-Turas, Dimeşk, 1415/1995.
Âmidî, Ali b. Ebi Ali Seyfuddin, el-İhkâm fi Usûli'l-Ahkâm, Tahkîk: Seyyid el-Cemîlî, Dâru'l-Kitabi'l-Arabiyye, Beyrût, 1404/1984.
Âlûsî, Mahmud b. Abdullah, Ruhul-Meânî fi Tefsiri'l-Kurâni'l- Azim ves- Seb'il- Mesânî, Tahkik: Ali Abdulbârî Atiye, Dârul- Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1413.
Bağdadî, Abdulkâhir b. Tahir, Usulu’d-Din, thk. Ahmed Şemseddin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1423/2002.
Bakıllanî, el-İnsâf fi mâ yecibu İ’tikaduhu ve lâ Yecûzul-Cehlu bihi,thk. Habib b. Tahir, Daru Mektebetil-Maarif, Beyrut, 1432/2011.
Beyhâkî, Ebubekir Ahmed b. Hüseyin (458/1066), Kitâbu’l- Esmâ ve’s-Sıfât, thk. Şeyh İmaduddin Ahmed Haydar, Daru’l- Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1415/1994
............., es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Darul-Kutubil-İlmiyye, Beyrut, 1424/2003
Kurtûbî, el-Câmi’ li Ahkâmil-Kur’ân, thk. Ahmet el-Berdûnî ve İbrahim Atfîş, Dârul-Kutubil-İlmiyye, Kahire, 1384/1964.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Muvazzah İlmi Kelam, Engin Kitabevi, İstanbul, 1959.
Cürcânî, Ali b. Muhammed, Şerhu’l-Mevâkıf meehu Haşiyete Siyelkûtî ve’l-Halebî, thk. Mahmud Ömer Dimyâtî, Darul-Kutubil- İlmiyye, Beyrut, 1419/1998
..........., Ta'rîfât, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Lübnan, 1403/1983.
Çantay, Hasan Basri, "Kur'ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerim" (Önsöz), Risale Yayınları, İstanbul, 2014. (Ek bilgi bulunması hasebiyle iki yerde şu baskıyı kullandık: Hasan Basri Çantay, "Kur'ân- ı Hakîm ve Meâl-i Kerim", Baskı Milsan Sanayi, Web ofset tesisleri, İstanbul, 1985.)
Çetin, Abdurrahman, Kur’ân Okuma Esasları (Tecvid), Sahhaflar Kitap Sarayı Yayınları, İstanbul, Trs.
Dihlevî, Abdulaziz, Tefsur-i Azîzî, Mektebetül-Medine, Medine, 2008
Dihlevî, Veliyullah b. Abdurrahim, Hüccetüllahi'l-Bâliğa, Tahkik: Seyyid Sâbık, Dâru'l-Kututbi'l-Hadîse, Kahire, Trs.
Ebu Hanife, Fıkhu'l-Ekber, Çeviren: Hasan Basri Çantay, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1985.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-İktisad fi'l- İ'tikad (İtikada Orta Yol), Hikmet Neşriyat, İstanbul, 2004.
.........., Me’âricu’l-Kuds fi Midrâci Marifeti’n-Nefs, Darul- Afâkil-Cedide, Beyrut, 1975.
Gölcük, Şerafeddin, ”el-Müsâyere’den Bazı Tespitler”, Kemaleddin İbn-i Hümâm’ın Hayatı, Eserleri ve İlmi Kişiliği Sempozyum Tebliğleri, 1993.
Hâkim en-Neysaburî, Muhammed b. Abdullah, Müstedrek ale's-Sahiheyn, Tahkik: Mustafa Abdulkadir Ata, Dâru'l-Kutubi'l- İlmiyye, Beyrut, 1411/1990.
İbn Arabî, Futuhât-ı Mekkiyye, thk. Ahmed Şemseddin, Darul- Kutubil-İlmiyye, Beyrut, 1420/1999.
........, Fusûsu’l-Hikem, thk. Abul’alâ Afifî, Dâru’l-Kitâbi’l- Arabî, Beyrut, Trs.
İbn Hacer el-Askalânî, Fethul-Bari Şerhu Sahihil-Buhari, Darul-Marife, Beyrut, 1379.
İbn Ebi Şeybe (235/850), el-Musannef fi Ehâdis ve’l-Âsâr, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409.
İbn Hümâm, Kemaleddin, Kitabu’l-Müsayere me’e şerhihi el- Müsâmere, thk: Mahmut Ömer ed-Dimyâtî, İstanbul: Çağrı Yayınları, Trs
İbn Kayyım el-Cevziyye, İ'lâmu'l-Muvakkıîn 'En Rabbi'l- Âlemîn, Tahkik: Taha Abdurrauf Sa'd, Dâru'l-Cîl, Beyrut, 1973.
İbn Kesir, Tefsirul-Kuranil-Azim, thk. Sâmî b. Muhammed, Dâru Tayyibe, 1420/1999.
İbrahim H. Karslı, Hasan Basri Çantay’ın Kur’an-ı Hakim ve Meâli-i Kerim’deki Tercüme Metodu, EKEV Akademi Dergisi – Sosyal Bilimler, 2002, cilt: VI, sayı: 13.
İsfehânî, Râgıb, Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adan ed-Dâvudî, Dârul-Kalem, Beyrut, 1412.
İsmail Hakkı Bursevi, Ruhul-Beyan, Darul-Fikr, Beyrut, Trs.
İzmirli İsmail Hakkı, Muhassalu'l-Kelam ve'l-Hikme, Dârul- Hilafetil-Aliye: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1336.
İzz b. Abdusselam, Beyânu Ahvâli'n-Nâs Yevme'l-Kıyame, Tahkik: İyâd Hâlid et-Tebbâ, Dâru-Fikr, Dimeşk, 1415/1995.
Kılavuz, A. Saim, Ana Hatlarıyla İslam Akaidi ve Kelama Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014.
Kurtûbî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, Tahkik: Ahmed Berdûnî ve İbrahim Atfiş, Dârul- Kutubi'l-Mısriyye, Kahire, 1384/1964.
Mâtürîdî, Kitabu’t-Tevhid, thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Daru Sâdır, Beyrut, (Mektebetül-İrşad, İstanbul), 1422/2001.
………………, Te'vîlâtu Ehli's-Sünne, Takkik: Mecdî Baslum, Dârul-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1426/2005.
Maverdî, Ebul-Hasan Ali b. Muhammed, en-Nüketü ve’l-Üyûn, thk. İbn Abdulmaksud b. Abdurrahim, Darul-Kutubil-İlmiyye, Beyrut, Trs
Mükatil b. Süleyman (150/740), Tefsiru Mukatil b. Süleyman, thk. Abdullah Mahmud, Daru İhyai’t-Turas, 1423.
Önal, Recep, Hasan Basri Çantay'ın İnanç Konularına Yaklaşımı: 'Kur'ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm' Üzerine Fenomeno- Teolojik Analizler, Kelam Araştırmaları, 13:1, 2015.
Özarslan, Selim, İslam İnanç Esasları/Akaid Esasları, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2013.
Pezdevî, Ebul-Yusr Mâturîdî, Usulud-din, thk. Hans Peter Linss, Mektebetu Ezheriyyetut-Turas, Kahire, 2003.
Râzî, Fahreddin, Tefsiru’l-Kebir, Daru İhyâ-i’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1420.
.............., Erbaîn fi Usuli’d-din, thk. Ahmed Hicâzî eş-Şekâ, Mektebetul-Külliyetil-Ezheriyye, Kahire, 1986
Sâbûnî, Nureddin, el-Bidâye fi Usuli’d-din, thk ve trc: Bekir Topaloğlu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2000
Sübkî, Tacüddin, es-Seyfü’l-Meşhûr fî Şerhi Akideti Ebi Mansur, thk. Saim Yeprem, İstanbul, 2000, 1421/2000.
Uğur, Mücteba, Ölümünün Onuncu yılı Münasebetiyle: Hasan Basri Çantay, Diyanet İlmi Dergi (Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi), 1974, cilt: XIII, sayı: 6.
Taberânî (360/971), Mu’cemu’l-Kebir, thk. Hamdi b. Abdulmecid, Daru’s-Demi’î, Riyad, 1415/1994.
Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir (224-310), Tefsiru't- Taberi Câmiu'l-Beyân 'An Te'vîl-i Âyi'l-Kur'ân, Tahkik: Dr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Trs.
..........., Câmiul-Beyan fi Tevilil-Kuran, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetür-Risale, 1420/2000.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr, El-Keşşâf en Hakâiki Şavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut, 1407.