M.Saffet SARIKAYA, M. Necmettin BARDAKÇI, Nejdet GÜRKAN

3217

İbnü's-Serrâc'a Göre Sarı Saltuk

Sarı Saltuk hakkında bilgi veren en eski kaynak niteliğindeki Tüffâhul-Ervâhta İbnüs-Serâc onunla ilgili sekiz anlatıya yer vermiştir. Naklettiği anlatıların hemen tamamını Sarı Saltukun mürîdi Seyyid Behramşahtan ve başka güvenilir şahıslardan dinlediğini ifâde etmiştir. İbnüs-Serrâc, Seyyid Behramşahı ve Sarı Saltuku gençlik yıllarında bizzat tanımıştır. Kendisi ile yazışacak kadar aralarında samimi bir ilişki söz konusu olan Sarı Saltukun tarîkat mensûbiyeti konusunda verdiği bilgiler, onun hem Rifâyye tarîkatı ile ilişkisini gösterir hem de Bektaşî geleneğini destekler niteliktedir. İbnüs-Serrâcın anlattığı menkıbelerdeki Sarı Saltuk, Saltuk-nâmede de nakledildiği gibi savaşçı, gâzi nitelikli bir derviştir. Makalede İbnüs-Serrâcın Sarı Saltukla ilgili naklettiği bilgiler değerlendirilecektir.

Sari Saltuk: According to Ibn al-Sarrâj

Ibn al-Sarraj narrates eight stories about him in Tuffâh al-Arvâh which is the earliest source refering to Sarı Saltuk. The author states that he took almost all of these narrations from as-Sayyid Behramshah, who was a disciple of Sarı Saltuk, and then verified from other reliable people. In his youth Ibn al-Sarrâj personally met with as-Sayyid Bahramshah and Sarı Saltuk. And they had such close friends that they exchanged letters. The information given by the author about Sarı Saltuk’s adherence to a sufi order not only shows his connection with Rifâî order but also appears to support Bektashi orders. Sarı Saltuk who was mentioned in the manaqibs of Ibn al-Sarrâj was a dervish with the charactersitics of a warrior and ghazi as narrated in Saltuk-nâme. In this article, the information reported by Ibn al-Sarrâj about Sarı Saltuk will be evaluated in some detail.

___

  • Aktepe, Münir, “Babadağ”, DİA, IV, s. 369-370.
  • Bayram, Mikail, “Türkiye Selçukluları Tarihi Hakkında Yeni Bir Kaynak”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 12, 2002, s. 39-57.
  • Ebu’l-Fazl, Muhammed b. Abdullah el-Konevî, es-Sûfiyyetü’l-Kalenderiyyetü-Târîhuhâ ve Fetvâ Şeyhu’l-İslâm İbn Teymiye fîhâ-, Medine 2002.
  • Ebu’l-Fidâ, İsmail b. Ali, Takvîmü’l-Buldân Géografie D’Aboulféda, nşr, M Reinaud- M. LeBon Mac Gucin de Slain, Paris: A l’İmprimerie Royale, 1840.
  • Ebu’l-Hayr-I Rûmî, Saltuk-nâme, I-III, nşr. Ş.Haluk Akalın, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 1987-1990.
  • Eser, Mithat, Abbasilerin İlk Dönemlerinde Seyyid ve Şeriflerin Dini, Sosyal ve Kültürel Konumları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
  • Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, I-II (10 Kitap), haz. R.Dankoff-S.Ali Kahraman-Y.Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2011.
  • İbn Battûta, Muhammed b. Abdullah, Rıhletü İbn Battûta, I-IV, tahk. A. Tâzî, Ribat-Fas: Akademiyyetü’l-Memleketi’l-Mağribiyye, 1997.
  • İbn Kâdi Şühbe, Ebu’s-Sıdk Takiyyüddin Ebû Bekir b. Ahmed, Tarihu İbn Kadı Şühbe, I-IV, tahk. A. Derviş, Dımaşk: Institut Français de Damas, 1977-1994.
  • İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, I-XV, Beyrut: Daru’s-Sadır, 1970.
  • İbnü’l-Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalanî, ed-Dürerü’l-Kâmine fi A’yâni’l-Mieti’sSâmine, I-VI, tahk. M. A. Dân, Hindistan: Meclisü Daireti’l-Meârifi’l-Osmaniyye, 1972; www. http://shamela.ws/.
  • İbnü’s-Serrâc, Muhammed b. Ali, Teşvîkü’l-Ervâh ve’l-Kulûb ilâ Zikri Allâmi’l-Guyûb, Süleymaniye Ktp., Amcazade, no: 272, 1315, 316 varak.
  • İbnü’s-Serrâc, Muhammed b. Ali, Tüffâhu’l-Ervâh ve miftâhu’l-İrbâh, Princeton Üniversitesi Ktp., Robert Garret, no: 97 ve 1127Y; Süleymaniye Ktp., Amcazade Hüseyin, no: Özel 49, 226 varak; Berlin Ktp., Staatsbibliothek W. Ahlwardt, no: 8794; Süleymaniye
  • Ktp., Amcazade Hüseyin, no: Özel 217, 1315, 124 varak.
  • Kiel, Machiel, “Sarı Saltuk”, DİA, XXXVI, s.148-149.
  • Kiel, Machiel, “Sarı Saltuk: Pioner des Islama auf dem Balkan im 13. Jahrhundert”, Aleviler/Alewiten, haz. İsmail Engin, I, 2000, s. 261-266.
  • Kozan, Ali, “Türkiye Selçukluları Döneminde Akşehir’de Bir Sufi: Seyyid Mahmud Hayrânî ve Zaviyesi”, Vakıflar Dergisi, Aralık 2012, sayı: 38, s. 43-64.
  • Küçükaşcı, Mustafa S., “Tarihî Süreçte Seyyid ve Şerif Kavramlarının Kullanımı”, Osmanlı Araştırmaları, XXXIII, sayı: 33, 2009, s. 87-131.
  • el-Makrîzî, Takiyyüddin Ebi’l-Abbas Ahmed b. Ali, es-Sülûk li-Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk, I-VII, tahk. M. A. Ata, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
  • Murgesco, Bogdan, “İsakça” , DİA, XXII, s. 489-499.
  • en-Nebhânî, Yusuf b. İsmail, Câmiu Kerâmâti’l-Evliyâ, I-II, tahk. İ. A. İvaz, Beyrut 2003.
  • Ocak, A.Yaşar, Sarı Saltık - Popüler İslam’ın Balkanlardaki Destanî Öncüsü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2002.
  • Okiç, M. Tayyib, “Bir Tenkidin Tenkidi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, II, sayı: 2-3, 1953, s. 219-290.
  • Özgül, Vatan, “Sytzigan-Baba Syrgiannes-Baba Saruca, Saltuk et-Türkî Ya Da Nam-ı Diğer Sarı Saltık Hakkında”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Wied Almanya, sayı: 8, 2013, s. 133-176; http://www.abked.de/8_sayi/Vatan_Ozgul.pdf.
  • Öztürk, Eyüp, İbnü’s-Serrâc ve Müvelleh Dervişler - Teşvîku’l-Ervâh ve’l-Kulûb ilâ Zikri Allâmi’lGuyûb İsimli Eseri Bağlamında, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
  • Subaşı, Necdet, “Şeyh, Seyyid ve Molla, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Örneğinde Dinsel İtibarın Kategorileri”, İslâmiyât, II, 1999, sayı: 3, s. 121-140.
  • Tarama Sözlüğü, I-VI, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 1996.
  • Toparlı, R. - Vural H. - Karaatlı R, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2007.
  • Tosun, Necdet, “Yunus Emre Rifâî Hacı Bektaş Vefâî”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl 14, sayı: 31, 2013, s.109-115.
  • Vilâyet-nâme, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş Velî, nşr. A. Gölpınarlı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1990.
  • Yüce, Kemal, Saltuk-nâme’de Tarihi, Dini ve Efsanevi Unsurlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 1987.
  • Yüksel, Müfid, “İbnu’s-Serrâc ed-Dımaşkî’ye Göre Sarı Saltık”, Uluslararası GAP Bölgesinde Alevi Bektaşi Yerleşmeleri ve Şanlıurfa Kültür Mozayığında Kısas Sempozyumu, 25-27 Mayıs 2006, Şanlıurfa.
Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-3543
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1999
  • Yayıncı: İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Mustafa el-Bekrî'ye Âit el-Feyzü'l-Ahmediyyü'rrevî Adlı Eserin Tercümesi: Tercüme-i Şerh-i Salât-ı Ahmed Bedevî

M. Nedim TAN

Hz. Ali'ye Atfedilen Seyr ü Sülûk Mertebeleri ile İlgili Bir Risâlenin Tercümesi: Tercemetü etvâri'sseyr ve's-sülûk

ZEYNEP ŞEYMA ÖZKAN

Sûfîlerin Ricâlü'l-Gayb Tanımı, Taksimi ve Buna Dayanak Yaptıkları Hadisler

DİLAVER SELVİ

Saf Aşkın Üstadı”: Ahmed Gazzalî ve Tasavvuf Anlayışı

HALİL BALTACI

İmâm-ı Rabbânî Ahmed Sirhindî'nin Mektûbât'ında Şerîat ve Ulemâ

Arthur F. BUEHLER

Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî'nin Münâzara-i Dil ü Cân Adlı Risâlesi ve Türkçe Tercümesi

Kübra CEYLAN, Şule BAYRAKTAR

Ömür Ceylan, Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kapı Yay., 2007, 484 s.

Ekrem SAKAR

Yâkub Çerhî'ye Âit Tefsirin Orta Asya Türkçesine Yapılan Tercümeleri

Gülnaz SAİDOVA

Zeynü'l-A‘yâd: Şeyh Sahafî'nin Hacı Bayrâm-ı Velî'ye Ait “Çalabım Bir Şâr Yaratmış” Şiirine Yazdığı Şerh

HAYRİ KAPLAN

Halil Sıdkî el-Halvetî'nin Abdurrahman Câmî'ye Ait Bir Beyit Üzerine Yazdığı Şerh: Şerh-i Beyt-i Heme Sârî Heme Ârî

Osman Sacid ARI