DİLAVER SELVİ

2614

Sûfîlerin Ricâlü'l-Gayb Tanımı, Taksimi ve Buna Dayanak Yaptıkları Hadisler

Sûfîler, abdal hadislerinden mülhem olarak velîler arasında hiyerarşik bir yapı- dan ve onların kâinat içindeki özel görevlerinden bahsetmişlerdir. Bu hadislerin sened, sıhhat ve delâletleri üzerinde faklı görüşler bulunduğu gibi, sûfîlerin bahsettiği şekilde ricâlül-gaybın varlığı, görevleri ve aralarındaki hiyerarşik yapı üzerinde de ciddi tartışmalar mevcuttur. Konuyu delil ve kaynaklara göre inceleyip ilmî ölçülere göre bir sonuca varmak itikadî ve amelî yönden önem arzetmektedir. Bu hedefle hazırlanan makalemizde, önce, sûfîlerin ricâlülgayba dâir tanım, yorum ve yaklaşımları tespit edilmiş, bu arada konuyla ilgili yazılmış müstakil eserler ve ondan bahseden temel kaynaklar tanıtılmış, sonra abdallarla ilgili yaygın hadisler verilmiş, peşinden âlimlerin bu hadisleri değerlendirmeleri özetlenmiş, çalışma sonuç bölümüyle tamamlanmıştır.

Sufi Definition and Classification of Rijal al-Ghayb and The Prophetic Traditions Upon Which They Base This Concept

Inspired by the prophetic sayings about abdals, Sufis talk about a hierarchic structure among the friends of Allah (wali) and their special tasks in the universe. As there are various views about the soundness of these sayings’ chain of the narrators and about their implications, there are also serious discussions about the existence of rijal al-ghayb (men of the unseen), their duties, and the hierarchical structure among them. Examining the subject in accordance with its evidences and sources and reaching scholarly conclusions present significance both from the aspects of practice and faith. In our article which is written by this aim, first definition and interpretations of the Sufis about rijal al-shayb and their approaches to this matter were established. And the books written specifically on this issue and the major books which deal with it were introduced and then the common prophetic sayings about abdals were presented. After this, scholars’ evaluations about these sayings were summarized. And the paper was concluded with a conclusion.

___

  • Arûsî, Mustafa, Netâicü’l-efkâri’l-kudsiyye fî beyâni meâni şerhi’r-Risâleti’l-Kuşeyriyye, I-IV, tahk. Abdülvaris Muhammed Ali, Beyrut 2000.
  • Câmî, Abdurrahman, Nakdü’n-nusûs fî şerhi Nakşi’l-Fusûs, Tahran 1380.
  • _____, Şerhu’l-Câmî alâ Fusûsi’l-hikem, tahk. Asım İbrahim el-Keyyâlî, Beyrut 2009.
  • Çift, Salih, “Tasavvufta Velâyet Kavramı: Hakîm Tirmizî Örneği”, Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü - II, 2003.
  • Dahlân, Ahmed b. Zeynî el-Hasenî, Sirâcü’t-tâlibîn şerh alâ Minhâci’l-âbidîn, I-II, tahk. Abdülvaris Muhammed Ali, Beyrut 2006.
  • Demir, Osman, “Ricalu’l-Gayb İnancı ve Toplum Hayatına Yansımaları”, Kur’an ve Tefsir Araştırmaları: İslam Düşüncesinde Gayb Problemi - II, 2004.
  • Geylânî, Abdülkadir, el-Fethu’r-Rabbânî ve’l-feyzü’r-Rahmânî, tahk. Yusuf b. Mahmud elHâc Ahmed, Dımaşk 2000.
  • Geylânî, Abdülkadir, Kitâbu Fütûhi’l-gayb, ta’lîk: Ahmed ibn Teymiyye, tahk. Abdülalim Muhammed edDervîş, Dımaşk 2007.
  • Gümüşhânevî, Ahmed b. Mustafa, Câmiu’l-usûl fi’l-evliyâ, tahk. Ahmed Ferid el-Mezîdî, Beyrut 2002.
  • Hakîm Tirmîzî, Kitâbu Hatmi’l-evliyâ, tahk. Osman İsmâl Yahya, Beyrut 1965.
  • Hakîm Tirmîzî, Kitâbu Sîreti’l-evliyâ, Beyrut 1992.
  • Hakîm Tirmîzî, Nevâdiru’l-usûl fî ma’rifeti ehâdîsi’r-resûl, tahk. Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut 1992.
  • el-Hallâl, Hasan, Kerâmâtü’l-evliyâ, Dımaşk 1992.
  • Hatîb, Ebû Bekir Ahmed b. Ali, Târihu Bağdâd, XIX, Beyrut [ts.].
  • Heytemî, Ahmed İbn Hacer, es-Sevâikü’l-muhrika fi’r-reddi alâ ehli’l-bidai ve’z-zendeka, Beyrut 1993.
  • Heytemî, Ahmed İbn Hacer, el-Fetâve’l-hadîsiyye, Dımaşk 2004.
  • Hucvirî, Ali b. Osman el-Cüllâbî, Keşfu’l-mahcûb, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yay., 1982.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, İcabetü’l-gavs bi beyâni hâli’n-nukabâ ve’n-nücebâ ve’l-abdal ve’l-evtâd ve’l-gavs, tahk. Said Abdülfettah, Kāhire 2006.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, Mecmûatu resâili İbn Âbidîn, I-II, Âlemü’l-Kütüb [ts.].
  • İbn Acîbe, Ahmed b. Muhammed, Menâzilü’s-sâirin ve’l-vâsılîn ve esrâru ilmi’l-hakîka (elCevâhirü’l-acîbe min te’lîfi seyyidî Ahmed ibn Acîbe içinde), tahk. Abdüsselam İmrânî el-Hâlidî, Beyrut 2007.
  • İbn Acîbe, Ahmed b, el-Bahrü’l-medîd fî tefsîri’l-Kurâni’l-Mecid, I-VIII, tahk. Ömer Ahmed er-Râvî, Beyrut 2001.
  • İbn Acîbe, Ahmed b, el-Fütuhâtü’l-ilâhiyye fî şerhi’l-Mebâhisi’l-asliyye, tahk. Asım İbrahim Keyyâlî, Beyrut 2010.
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b. Ali, el-Fütûhâtü’l-mekkiyye, I-VIII, tahk. Ahmed Şemseddin, Beyrut 2006.
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b, Fusûsu’l-hikem, ta’lîk: Ebû Ala Afifî, Beyrut 1980.
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b, Muhâdaratü’l-ebrâr ve müsâmeretü’l-ahyâr, I-II, Beyrut: Dâru Sâdır, [ts.].
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b, Resâilü İbn Arabi, Beyrut 1997.
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin Muhammed b, Mu’cemu ıstılâhâti’s-sûfiyye, tahk. Bessâm Abdülvahid el-Câbî, Beyrut 1990.
  • İbn Arrâk, Ali b. Muhammed, Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfûa, I-II, Beyrut 1981.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fî târihi’l-ümem ve’l-mülûk, I-XVIII, tahk. Muhammed Abdülkadir Ata-Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut 1992.
  • _____, Kitâbü’l-mevzûât mine’l-ehâdisi’l-merfûât, I-III, tahk. Nureddin b. Şükri, Riyad 1997.
  • İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, I-III, tahk. Ali Abdülvahid Vâfî, Kāhire [ts.].
  • _____, Tasavvufun Mâhiyeti - Şifâü’s-Sâil, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1984. İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-nebeviyye, I-IV, tahk. Muhammed Nebil Turayfi, Beyrut 2003.
  • İbn Sa’d, Muhammed el-Hâşimi el-Basrî, et-Tabakātü’l-kübrâ, I-VIII, tahk. Muhammed Aldülkadir Ata, Beyrut 1997.
  • İbn Teymiyye, Ahmed, Mecmûu’l-fetâvâ, I-XXXVII, cem’ ve tertib: Abdurrahman b. Muhammed el-Âsımî en-Necdî, Riyad 1991.
  • İmam Rabbânî, Ahmed b. Abdülehad Sirhindî, el-Mektûbâtü’r-rabbânî, I-III, ta’lîk: Mustafa Hüseyin Abdülhâdî, Beyrut 2004.
  • _____, Mebde’ ve Meâd: Rabbânî İlhamlar, trc. Necdet Tosun, İstanbul: Sufi Kitap, 2006.
  • İskenderî, Tacuddin Ahmed b. Muhammed İbn Ataullah, Letâifü’l-minen, Beyrut 2001.
  • el-Kārî, Ali b. Sultan Muhammed, Mirkātü’l-mefâtih şerhu Mişkâti’l-mesâbîh, I-XII, tahk.
  • Şeyh Cemal Aytânî, Beyrut 2001.
  • _____, el-Esrârü’l-merfûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa, tahk. Muhammed b. Lütfî es-Sabbâğ, Beyrut 1986.
  • Kâşânî, Abdurrezzâk, Istılâhâtü’s-sûfiyye, Kāhire 1992.
  • Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim b. Yakup, Bahrü’l-fevâid - Meâni’l-ahbâr, I-II, tahk. Vecih Kemalüddin Zeki, Kāhire 2008.
  • Kuşeyrî, Abdülkerim, Kuşeyrî Risâlesi, trc. Dilaver Selvi, İstanbul: Semerkand Yay., 2011.
  • Kettânî, Muhammed b. Cafer, Nazmü’l-mütenâsir mine’l-hadîsi’l-mütevâtir, Beyrut 1983.
  • Mezîdî, Ahmed Ferid, Cem’u’l-makāl fî isbâti kerâmâti’l-evliyâ fi’l-hayati ve ba’de’l-intikāl, Kāhire 2006.
  • Muhammed Pârsâ, Muhammed b. Muhammed el-Buhârî, Faslü’l-hitâb: Tevhide Giriş, trc. Ali Hüsrevoğlu, İstanbul: Erkam Yay., 1988.
  • Mekkî, Ebû Talib Muhammed b. Ali, Kūtü’l-kulûb fî muameleti’l-mahbûb, I-II, Beyrut 2007.
  • Münâvî, Muhammed Abdurraûf, Feyzü’l-kadîr şerhü’l-Câmii’s-sağîr, I-XIII, Riyad 1998.
  • Nesefî, Azidüddin, İnsan-ı Kâmil - Tasavvufta İnsan Meselesi, trc. Mehmed Kanar, İstanbul: Dergâh Yay., 2013.
  • Ögke, Ahmet, “Bir Tasavvuf Terimi Olarak Ricâlü’l-Gayb - İbn Arabî’nin Görüşleri”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 5, 2001, s. 161-201.
  • Pakalın, Mehmed Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul: MEB Yay., 1993.
  • Radtke, Bernd, “İbnü’l-Arabî’nin Öncülerinden Biri: Hakîm Tirmizî ve Velâyet Görüşü”, trc. Salih Çift, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 21, 2007.
  • Rûmî, Nuh b. Mustafa el-Hanefî, el-Kavlü’d-dâll alâ hayâti’l-hadıri ve vücûdi’l-abdâl, tahk. Ramazan Muhammed b. Ali es-Saftâvî, Beyrut 2013.
  • Sehâvî, Şemsüddin Muhammed b. Abdurrahman, el-Makāsıdü’l-hasene, ta’lîk: Abdullah Muhammed es-Sıddîk, Beyrut 2006.
  • Selvi, Dilaver, Kur’an ve Tasavvuf - Tefsirlerin Tasavvufa Bakışı, İstanbul: Hoşgörü Yay., 2012.
  • Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali et-Tûsî, el-Lüma’, tahk. Kamil Mustafa Hendâvî, Beyrut 2007.
  • Sühreverdî, Şihabüddin Ebû Hafs Ömer b. Muhammed, Avârifü’l-maârif - Gerçek Tasavvuf, trc. Dilâver Selvi, İstanbul: Semerkand Yay., 2011.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin, Tabakātü’s-sûfiyye, tahk. Nuruddin Şü- reybe, Haleb 1986.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, Mes’eletü derecâti’s-sâdıkîn fi’t-tasavvuf (Mecmûa-i Âsâr-ı Ebû Abdurrahman es-Sülemî içinde), I-III, Tahran 1388.
  • Süyûtî, Abdurrahman Celâlüddîn, el-Câmiü’s-sağîr fî ehâdisi’l-beşiri’n-nezîr, I-II, Beyrut 1981.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Haberü’d-dâll ala vücûdi’l-kutbi ve’l-evtâdi ve’n-nücebâi ve’l-ebdâl, ta’lîk: Âtıf Vefdî, Mısır 2011.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, ed-Dürrü’l-mensûr, I-VIII, Beyrut 1993.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Hasâisü’l-kübrâ, I-II, Beyrut 2003.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Hâvî li’l-fetâvâ, tahk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut 1995.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Leâli’l-mesnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa, I-II, Beyrut [ts.].
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, Te’yidü’l-hakikati’l-aliyye ve teşyidü’t-tarîkati’ş-şâzeliyye, tahk. Muhammed Hüseynî Mustafa, Halep 2002.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, en-Nüketü’l-bedîât ale’l-mevzûât, tahk. Âmir Ahmed Hayder, Dârü’l-Cennân 1991.
  • Şa’rânî, Abdülvehhâb b. Ahmed, et-Tabakātü’l-kübrâ, tahk. Süleyman es-Sâlih, Beyrut 2005.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Yevâkît ve’l-cevâhir fî beyâni akāidi’l-ekâbir, Beyrut 2003.
  • Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b, el-Envârü’l-kudsiyye fî beyâni kavâidi’s-sûfiyye, tahk. Heyet, Beyrut 1999.
  • Şâmî, Muhammed b. Yusuf es-Sâlihî, Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti hayri’l-ibâd, tahk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvad, I-XIV, Beyrut 2007.
  • Tehânevî, Muhammed Ali, Keşşâfu ıstılahâti’l-funûn, I-IV, tahk. Ahmed Hasan Besec, Beyrut 1998.
  • Tânevî, Eşref Ali, Hakîkatü’t-tarîka: Hadislerle Tasavvuf, haz. H. Zaferullah Dâudî - Ahmed Salihoğlu, Ankara: Seytaç Yay., 2009.
  • Tebrizî, Muhammed b. Abdullah el-Hatib, Mişkâtü’l-mesâbih, I-III, tahk. Nasırüddin Elbânî, Beyrut 1985.
  • Tosun, Necdet, Bahâeddin Nakşbend - Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı, İstanbul: İnsan Yay., 2002. Uludağ, Süleyman, “Ricâlü’l-Gayb”, DİA, XXXV.
  • . Es’ad b. Ali el-Yemenî, Neşrü’l-mehâsini’l-ğāliye fî fadli meşâyihi’s-sûfiyye, ta’lîk: Halil İmran el-Mensûr, Beyrut 2000.
  • Yâfiî, Ebu Muhammed Abdullah b, Ravdü’r-reyâhîn fî hikâyâti’s-sâlihîn, tahk. Adnan Abdürabbihi-Muhammed Edib elCâdir, Dımaşk 1998.
  • Yıldırım, Ahmet, “Tasavvufta Ricâlu’l-Gayb Telakkisi ve Konuyla İlgili Bazı Rivâyetler” Sü- leyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, sayı: 4, s. 117-147.
  • Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Murtezâ el-Hüseynî, İthâfü’s-sâdeti’l-muttâkîn bi şerhi İhyâi ulûmi’d-din, I-XIV, Beyrut 1989.
  • Zehebî, Muhammed b. Ahmed, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, I-XXV, Beyrut 1990.
  • Zürkānî, Muhammed b. Abdülbaki b. Yusuf el-Mısrî el-Mâlikî, Şerhü’z-Zürkānî ale’lMevâhibi’l-ledünniye, I-XII, tahk. Muhammed Aldülaziz el-Hâlidî, Beyrut 1996.
Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-3543
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1999
  • Yayıncı: İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî'nin Halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî ve Basret Dergâhı

İBRAHİM BAZ

Açıklamalı Eski Harfli Türkçe Matbû Tasavvuf Kitapları Bibliyografyası Hasan Fehmî b. Ahmed el-Mağnisâvî, Tercüme-i Şerh-i Salât-ı Ahmed Bedevî, Sahhâf Halîl Efendi Litografya Destgâhı, 1272 (1856) 20 s.

Kübra CEYLAN

Hz. Ali'ye Atfedilen Seyr ü Sülûk Mertebeleri ile İlgili Bir Risâlenin Tercümesi: Tercemetü etvâri'sseyr ve's-sülûk

ZEYNEP ŞEYMA ÖZKAN

Halil Sıdkî el-Halvetî'nin Abdurrahman Câmî'ye Ait Bir Beyit Üzerine Yazdığı Şerh: Şerh-i Beyt-i Heme Sârî Heme Ârî

Osman Sacid ARI

Saf Aşkın Üstadı”: Ahmed Gazzalî ve Tasavvuf Anlayışı

HALİL BALTACI

Mustafa el-Bekrî'ye Âit el-Feyzü'l-Ahmediyyü'rrevî Adlı Eserin Tercümesi: Tercüme-i Şerh-i Salât-ı Ahmed Bedevî

M. Nedim TAN

Zeynü'l-A‘yâd: Şeyh Sahafî'nin Hacı Bayrâm-ı Velî'ye Ait “Çalabım Bir Şâr Yaratmış” Şiirine Yazdığı Şerh

HAYRİ KAPLAN

Ömür Ceylan, Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kapı Yay., 2007, 484 s.

Ekrem SAKAR

Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî'nin Münâzara-i Dil ü Cân Adlı Risâlesi ve Türkçe Tercümesi

Kübra CEYLAN, Şule BAYRAKTAR

Yâkub Çerhî'ye Âit Tefsirin Orta Asya Türkçesine Yapılan Tercümeleri

Gülnaz SAİDOVA