Hâlidîliğin Kollarından Biri Olarak Haznevîlik ve Ahmed Haznevî

Ahmed Haznevî (ö. 1950) Hâlidîliğin kollarından biri olan Hazneviyye’nin kurucusu ve İslâm dünyasının önde gelen tanınmış şahsiyetlerinden biridir. Çok iyi bir medrese tahsili gördüğü anlaşılan ve Şâh-ı Hazne lakabıyla meşhur Ahmed Haznevî, talebelik yıllarında tasavvufa ilgi duymuş ve bunun üzerine mürşidi Muhammed Ziyâeddîn Nûrşînî’nin (ö. 1924) dergâhına gidip kendisine intisap etmiştir. Seyr u sülûkunu tamamladıktan sonra şeyhi tarafından kendisine hilafet verilmiş ve irşâd amacıyla Hazne’ye gönderilmiştir. Hazne, Suriye’nin kuzeyinde bulunan Kamışlı kentine bağlı bir beldedir. Zaman içinde Ahmed Haznevî’nin etki alanının genişlemesiyle birlikte, Nakşbendiyye-i Hâlidiyye tarikatında kendisine nispet edilen bir kol oluşmuştur. Ahmed Haznevî’nin vefatının ardından posta geçen her bir mürşid de kendi imkânları çerçevesinde tarikatın neşri için çalışmış, onların da bu gayreti neticesinde zaman içinde Haznevîliğin adı dünyanın birçok yerinde duyulmaya başlamıştır. Bu makalede, çeşitli kesimlerden yoğun ilgi gördüğü tespit edilen, Nakşbendiyye-i Hâlidiyye’nin muâsır bir kolu olan Haznevîlik ve kurucusu Ahmed Haznevî konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Ahmed Haznevî, Haznevîlik, Hâlidîlik, Nakşbendiyyye, Tasavvuf

Ahmad al-Khaznawi and Khaznwiyya as a Branch of Khalidiyya

Ahmad al-Khaznawî (d. 1950) is the founder of the Khaznawiyya as a branch of Khalidiyya and one of the prominent figures in the Islamic world. Ahmad al-Khaznawî, famous for his nickname Shah-i Hazne, which is understood having a very good madrasah education, was interested in Sufism during his student years, and then he went to his mentor Mohammed Diyauddin Norşînî (d. 1924) to join Mullah Norşini’s educational circles. After completing the voyage of Seyr-u Süluk (spiritual path), he was named the successor by his sheikh and was sent to Hazne for guidance. Hazne is a town in Kamishli, Syria. Ahmad al-Khaznawi's domain in time with its expansion, a branch was formed in the Naqshbandiyya-Khalidiyya order. After the death of Ahmad al-Khaznawî, each murshid, who were sent their posts, worked for the order's publication within the framework of their own capabilities. As a result of their efforts, the name of the Khaznawiyya branch become known in many parts of the World, and started attracting great interest from various segments of the World societies’. In this work, Ahmad al-Khaznawi, the founder of the Khaznawiyya, a contemporary branch of Naqshbandi order is examined.

Keywords:

Ahmad al-Khaznawi, Khaznawi, Khalidiyya, Naqshbandiyya, Sufism,

PDF

___

Akdeniz, Hidayet, “Şâh-ı Hazne’nin Vefatı”, İlim ve İrfan Dergisi, Sayı: 7, Mart, 2013.
Al Jazeera, Konular: Ortadoğu, Suriye 28 Şub 2014 Güncelleme 22:36 TSİ, http://www.aljazeera.com.tr/haber/isid-turbe-bombaladi, Erişim Tarihi: 04.07.2020, saat: 13:55.
Algar, Hamid, “Gucdüvânî Abdülhâlik”, DİA, c. 14, İstanbul: 1996.
Ateş, Süleyman, Cüneyd-i Bağdâdî Hayatı, Eserleri ve Mektupları, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
Bağcı, Ali, ve Okur, Hüseyin, “Şeyh Fethullah Verkânı̇sı̂ ve Ed-Dürerü’l-Fethı̇yye Fı̇’l-Avâmı̇lı̇’n- Nahvı̇yye Adlı Eserı̇nı̇n Tahkı̇kı̇”, İhya Uluslararası İslâm Araştırmaları Dergisi,
Bırec, Haşim, es-Sâdâtu’l-Hazneviyye, y.y.y., (yayın yeri yok) ts., (Kişisel kütüphanemizdeki nüsha)
Buehler, Arthur F., “Nakşbendiyye-Müceddidiyye ve Hindistan’da Yayılışı”, çev. Halil İbrahim Şimşek, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003/1, cilt: II, sayı: 3.
Candan, Abdurrahman, “Şeyh Ahmet el-Haznevı̂’nı̇n Hayatı ve Fetvalarında Takı̇p Ettı̇ğı̇ Metot”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, sayı: 7, s. 19-37.
Ceyhan, Semih, “Zühd”, DİA, c. 44. İstanbul: 2013.
Çağlayan, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul: Çağlayan Yayınları, 1996.
Çakır, Mehmet Saki, “Şeyh Abdülkadı̇r-i Hezânı̂ (V. 1908) ve Hezân Dergâhı’nda Yetı̇şen Sûfı̂ Âlı̇mler”, Mevlânâ Hâlı̇d-i Bağdâdı̂ ve Hâlı̇dı̂lı̇ğı̇n Bı̇ngöl ve Çevresı̇ Üzerı̇ndekı̇ Etkı̇sı̇ (Ulusal Sempozyum 04-05 Mayıs 2017 Bı̇ngöl), İstanbul: Berdan Matbaacılık, 2017.
Çiçek, Mehmet, “Seyda Molla Hüseyı̇n Küçük’ün Hayatı ve İlmı̇ Kı̇şı̇lı̇ğı̇”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: II, Kasım, 2009.
el-Askerî, Abbûd Abdullâh, Târîhu’t-Tasavvuf Fî Sûriyye, en-Neş’e ve’t-Tetavvur, Dimaşk: Dâru’n-Nemîr, 2006, s. 178.
el-Kâşânî, Abdürrezzâk, Istılâhâtu’s-Sûfiyye, thk. Muhammed Kemâl İbrâhîm Ca‘fer, Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyeti’l-‘Âmme li’l-Kitâb, 2008.
el-Muhâsibî, Hâris b. Esed, Âdâbü’n-Nüfûs, thk. Abdülkadir Ahmed Atâ, Beyrut: Müessesetu’l-Kutubu’s-Sekâfiyye, 1991.
en-Nedvî, Ebû’l-Hasen Ali, el-İmâmu’s-Serhendî Hayâtuhu ve A‘mâluhu, Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1994.
et-Tirmizî, Hakîm, el-Mesâilu’l-Meknûne, thk. Muhammed İbrâhîm el-Ceyyûşî, Beyrut: Dâru’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1980.
Haznevî, Abdülkadir, Hayât eş-Şeyh Ahmed el-Haznevî, ts. (Kişisel kütüphanemizdeki nüsha)
Haznevî, Ahmed, Mektûbât, haz. Vahîd Muhammed, ts., (Kişisel kütüphanemizdeki nüsha)
Haznevî, Ahmed, Suhab, haz. Ramazan Berzencî, 1975.
Korkusuz, M. Şefik, Nehri’den Hazne’ye Meşâyihi Nakşibendi, İstanbul: Kilim Matbaacılık. 2010.
Memduhoğlu, Adnan, “Tâhî Abdurrahman”, DİA, c. Ek-2, İstanbul: 2016.
Özervarlı, M. Sait, “Hârikulâde”, DİA, c. 16, İstanbul: 1997.
Turan, Abdulkadir, “Bir Mutasavvıf Olarak Şeyh Ahmed el-Haznevî ve Nakşibendiyye-i Hâlidiyye Tarikatının Haznevî Dergâhı”, Mevlânâ Hâlı̇d-i Bağdâdı̂ ve Hâlı̇dı̂lı̇ğı̇n Bı̇ngöl ve Çevresı̇ Üzerı̇ndekı̇ Etkı̇sı̇ (Ulusal Sempozyum 04-05 Mayıs 2017 Bingöl), İstanbul: Berdan Matbaacılık, 2017.
Uludağ, Süleyman, “Kerâmet”, DİA, c. 25, İstanbul: 2002.
Uludağ, Süleyman, “Mârifet”, DİA, c. 28, Ankara: 2003.
Yılmaz, Hasan Kamil, “Cezbe”, DİA, c. 7, İstanbul: 1993.
Yurtgezen, Ali, “Şâh-ı Hazne Ahmed Haznevî”, Semerkand Dergisi, Yıl: 16, Sayı: 182, Şubat, 2014.