Modernist Bir İlk Yapıt: Mimar Maruf Önal’ın Dr. Fahrettin Belen Evi

2010 yılında kaybettiğimiz Mimar Maruf Önal’ın (1918) ilk yapıtı olan Dr. Belen Evi (1943) ‹stanbul’da inşa edilmiş sayılı modernist konuttan biridir. Önal, mütevazı kişilik ve yapıları ile az sayıda yayına konu olmuştur. Bu araştırma, günümüzde adeta “anonimleşme”ye başlayan, bu küçük ama modernist mimarlığın tipik özelliklerini barındırabilmiş binaya yakından bakmayı amaçlamaktadır. Zira mimarının yaklaşımı Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı bağlamında, Türkiye’de modernizmin ilk yıllarına yeniden bakmak için bir imkân sunmaktadır. Türkiye’de o dönem mimarlıkta görülen temel ikiliğin, batıdakini takip eden modernleşme arayışıyla, yeni kurulan Cumhuriyetin elitlerinin kültürel, ulusal, tarihsel kimlik arayışı arasında olduğu söylenebilir. Önal’ın Vişnezade’de yaptığı Dr. Belen Evi’ni özel kılan şey, Türk modernizmine ait bu gerilimin baskın olduğu bir dönemde, tarihsel, yerel ve kültürel referanslardan arınmış, rasyonel bir tutum izlemesidir. Bitişik nizamdaki yapının kimliğini belirleyen dar ön cephesi adeta soyut olarak ele alınmıştır, cephe kaplamalarındaki olumsuz değişikliklere rağmen, “zaman ötesi” niteliğini sürdürmekte, korunması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Maruf Önal, Dr. Belen Evi, Cumhuriyet Mimarlığı, Modernizm

A Modernist Debut work: Architect Maruf Önal’s Dr. Fahrettin Belen’s House

The debut work of the architect Maruf Önal (1918-2010), Dr. Belen’s House (1943) is one of the few modernist houses built in Istanbul. Önal, with his modest personality and buildings, was subject of only a small number of publications. This research aims at looking closely into Belen’s House, a building which is small, yet able to capture the typical features of modernist architecture and almost becoming ‘anonymous’. For the architect’s approach offers an opportunity to develop a distinct gaze into the early years of Turkish modernism, within the context of the architecture in the Republican era. The essential dichotomy characterizing this period is told to be between a pursuit of a Western-oriented modernism and a search of cultural, national and historical identity by the new Republican elite. What makes Belen’s house constructed in Vişnezade by Önal quite peculiar is its rationality, devoid of historical, local and cultural references in the context of 1940s dominated by this tension of Turkish modernism. The building reflects the language of pure design which became significant in the 20th century architecture. The narrow front facade which gives to the building its peculiar character is almost considered as ‘abstract’. Despite the subsequent negative changes in façade flashing, Belen’s house preserves its ‘timeless’ quality and requires conservation.

Keywords:

Maruf Önal, Dr. Belen’s House, Republican Architecture, Modernism,

PDF

___

Altan Ergut, Elvan. 2010. “ ‘Cumhuriyet’in Mekânları/ Zamanları/ İnsanları’: Mimarlık Tarihyazımı Üzerine Değerlendirme”, Cumhuriyet’in Mekânları Zamanları İnsanları, Altan Ergut, Elvan & İmamoğlu, Bilge (derleyenler), Ankara: *dipnot yayınları, odtü mf, 11-24.
Altan Ergut, Elvan. 2003. “Mimarlık Tarihyazımı Üzerine Düflünceler: Türkiye Çağdafl Mimarlığının Önde Gelen 20 Eseri”, Mimarlık, no: 312, Ankara: Mimarlar Odası yayınları, 12-14.
Aslanoğlu, İnci. 2010 (3. Basım, 1980, ilk basım).Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat yayıncılık.
Belen, Mete ile “Dr. Belen Evi Üzerine Görüflme”, 13.11.2010, Yer: Dr. Belen Evi, (Ötkünç A.).
Benjamin, Walter. 2008 (5. baskı; 1993, 1. baskı). Son Bakıflta Aflk, İstanbul: Metis yayınları.
Birol, Radi ile “Maruf Önal Üzerine Görüflme“, 23.11.2010, Yer: Arkan Birol Evi, (Ötkünç A.).
Eldem, Sedat Hakkı. 1983. Sedat Hakkı Eldem 50 Yıllık Meslek Jübilesi, İstanbul: Mimar Sinan Üniver sitesi yayını.
Ergut, Ferdan. 2007. Tarihsel Bilginin Özgüllükleri: Zaman ve Patikaya Bağımlılık”,Praksis, Üç aylık sosyal bilimler dergisi, Tarih Yazımı 1, Sayı: 17, Kıfl, 159-173.
Hasol, Doğan. 2002 Mayıs. “İki Örnek İnsan, İki Usta Mimar: Maruf Önal ve Utarit İzgi”, Yapı Dergisi, sayı: 246, İstanbul: YEM yayınları.
Kaçel, Ela. 2007. “Fidüsyer: Bir Kolektif Düflünme Pratiği”, Haluk Baysal-Melih Birsel, Mimarlığa Emek Verenler Dizisi-III, (ed. N. Müge Cengizkan), Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, 7-31.
Kaçel, Ela. 2009. “Önal’ın Evi: Sağduyunun Sessiz Elefltirisi”, Betonart, Sonbahar sayısı, 64-69.
Köksal, Aykut. 2010/4. ”İstanbul ve Mimarlığın Kente Bitiflik Öyküsü”, Mimarist, Üç Aylık Mimarlık Kültürü Dergisi, İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent fiubesi, Yıl: 10, Sayı:38, 103-107. (Urbanisme dergisinin eylül- ekim 2010 tarihli 374. sayısında yer alan “İstanbul”dosyasında Fransızca yayımlanan yazının Türkçesi.)
Köksal, Aykut. 2009. Karflı Notlar, Mimarlık, Kent ve Sanat Yazıları 2, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Loos, Adolf. 2003.Ornement et crime (Ornament und Verbrechen), Traduit de l’allemand et présenté par Sabine Cornille et Philippe Ivernel, Paris: Éditions Payot et Rivages, Rivages poche, Petite Bibliothèque.
“Maruf Önal”. 1995. Anılarda Mimarlık, Yapı’dan Seçmeler 7, İstanbul: YEM yayınları, 62-77. (Yapı Dergisi, Ağustos 1992, İstanbul: YEM yayınları, sayı 129)
Önal, Maruf. 2006. “Maruf Önal ile Söylefli I, Mücella Yapıcı, Yıldız Sarayı Dıfl Karakol Binası, 31 Mayıs 2004”, Oda Tarihinden/ Portreler: Maruf Önal, İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent fiubesi
Önal, Maruf. 2003, 6 Kasım. “Mimarlıkta Geçen 60 Yılın Ardından”, Yunus Aran Konferansları XVI, 14.30, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversite si, Fındıklı, İstanbul. (http://www.yunusaran.org/mimarlıkta-geçen- 60-yılın-ardından)
Önal, Maruf. 1991, Haziran. “Maruf Önal ve Tasarımları”, Tasarım Dergisi, İstanbul: Tasarım Yayın Grubu, no: 14, 104-120.
Önel, Hakkı. 1985 Haziran. Prof. Y. Mimar Ö. Maruf Önal, Meslekte 42 Yıl, Yaflamı-Eserleri-Biyografi, Emeklilik Anı Kitabı, (ekip çalıflması), Yıldız Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi fiehir ve Bölge Planlama Bölümü, fiehircilik Anabilim Dalı ve Mimarlık Bölümü, Yapı Bilgisi Anabilim dal ları, İstanbul.
Özer, Bülent. 1993 (2. baskı, 1986, 1. baskı). "Bafllangıçtan Günümüze Mimarinin Geliflimine Genel Bir Bakıfl”, Yorumlar, Kültür Sanat Mimarlık, İstanbul: YEM Yayın, 189-241.
Sey, Yıldız. 1998. “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Mimarlık ve Yapı Üretimi”, 75 Yılda Değiflen Kent ve Mimarlık, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 25-38.
Sözen, Metin. 1996. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi, Bafllangıcından Bugüne Türk Sanat Dizisi, Ankara: Türkiye İfl Bankası Kültür Yayınları.
Tanyeli, Uğur. 2011. Rüya, İnfla, İtiraz, Mimari Elefltiri Metinleri, İstanbul: Boyut yayınları.
Tanyeli, Uğur. 2007. Mimarlığın Aktörleri, Türkiye 1900- 2000, İstanbul: Garanti Galeri yayınları.
Uzman, Emin Necip. 1943. “fiiflli’de bir kira evi”, Arkitekt, İstanbul, sayı 5-6, 99-102.
Vanlı, fievki. 2006. Mimariden Konuflmak, Bilinmek İste meyen 20. Yüzyıl Türk Mimarlığı Elefltirel Bakıfl, Ankara: VMV yayınları, cilt 1, 2, 3.