Osmanlı Araştırmalarında Yeni Kaynakların Tarihyazımına Katkıları: Manastırbend Örneği
Bu çalışmada Osmanlı gayrimüslimleri tarafından üretilmiş ve henüz yeteri kadar bilinmeyen kaynakların Osmanlı tarihyazımına ne şekilde katkıda bulunabileceğine bir örnek olarak manastırbend uygulaması ele alınmıştır. Osmanlı döneminde patrikler aracılığıyla Ortodokslara uygulanan bir tür sürgün ve hapis cezası olan manastırbend uygulaması, bu çalışmada Osmanlı arşiv belgelerinin yanı sıra manastır arşivlerinde bulunan yayınlanmış dokümanlarla birlikte kullanılarak incelenmiştir. Osmanlı arşivinde bulunan belgeler sürecin Osmanlı merkezi idaresindeki aşamalarını, karar mekanizmalarındaki süreci ve bu süreçte etkili olan figürleri ortaya koyarken, manastırlarda bulunan yazışmalar bu sürecin devamındaki aşamalar hakkında bilgi verir. Manastırbend uygulamasını tekil olaylar değil bir süreç olarak ele alarak kaynakları analiz eden bu çalışma, on sekizinci yüzyıl ortasından on dokuzuncu yüzyıl ortasına kadar geçen bir zaman dilimi üzerine odaklanarak, Osmanlı Ortodokslarının bu dönemde merkezi idare karşısındaki/içindeki konumunu yeniden değerlendirmekte ve manastır kaynaklarının Osmanlı çalışmalarına sunabileceği katkı potansiyelini ortaya koymaya çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Tarihyazımı, Manastırbend, Ortodoks Osmanlılar, Patrik, Sürgün
The Contributions of New Sources to the Historiography: The Example of Manastırbend
This study handles the manastırbend application as an example of how the sources, which are not known sufficiently, produced by Ottoman non-muslims contributed to Ottoman historiography. Manastırbend application, having being applied to Orthodox people through patriarchs, is a kind of exile and jail punishment. In this study, they were examined with published documents in the monastery archives besides Ottoman archival documents. Documents in the Ottoman archive gives information about the process in the Ottoman central government, process in the decision mechanism and the effective figures, also, correspondence in the monastary informs about the levels ahead. The current study takes the Manastırbend application as a process not as a singular events. In addition, it focuses on the timeframe of the mid 18th century to mid 19th century and it reveals the Ottoman-Orthodox people’s place in the face of/inside the central government and puts forth the possible contributions of monastary sources to Ottoman studies.
___
- Akşin A., Baytimur S. O. (2010). 25 Numaralı kalebend defterinin tanıtımı ve kalebend defterlerinin Osmanlı sosyal tarihi bakımından önemi. XV. Türk Tarih Kongresi (Ankara: 11-15 Eylül 2006), Kongreye Sunulan Bildiriler, IV/I, s. 783-812.
- Alemdaroğlu, Ş. (2018). 20 Numaralı Kalebend Defteri (1780-1782) Değerlendirme ve metin. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Alexander J. (2003) The Turkish documents of the Orthodox Christian monasteries as sources for the study of the Ottoman period in Greece. Balkanlar ve İtalya’da Şehir ve Manastır Arşivlerindeki Türkçe Belgeler Semineri (16-17 Kasım 2000), Ankara, 1-7.
- Anastasiadis, V. (2002). Archeio tis I. M. Chilandariou. Epitomes metabyzantinon eggrafon. Atina: EIE.
- Baytimur, S. O. (2011). Osmanlı Devleti’nde hapis ve sürgün cezaları (1791-1808) (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- Canatar, M. (2002). Kavas. TDV İslam Ansiklopedisi, C.25, 66-68.
- Çeribaş, V. (2018). 33 Numaralı Kalebend Defteri (s.1-133/H-1227-1229/M-1812-1814) (Metin ve İnceleme) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çolak, H. ve Bayraktar-Tellan, E. (2019). The Orthodox Church as an Ottoman institution: A study of early modern patriarchal berats. Istanbul: Isis.
- Erim, N. (1984). Osmanlı İmparatorluğu’nda kalebentlik cezası ve suçların cezalandırılması üzerine bir deneme. Osmanlı Araştırmaları, S.4, 79-88.
- Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara: İmge.
- Gedeon, M. I. (1996). Gedeon, Manuel. Patriarchikoi Pinakes: Eidiseis istorikai biografikai peri ton Patriarchon Konstantinopoleos, Atina: Syllogos pros Diadosin Ofeilimon Biblion.
- Giannakopoulos, A. (2001). Archeio tis I. M. Stavronikita. Epitomes eggrafon, 1533-1800. Atina: EIE.
- Heyd, Uriel. (1973) Studies in old Ottoman criminal law (Edt. V.L. Ménage). Oxford: Clarendon Press.
- Hillner, J, Ulrich, J., Engberg, J. (2016). Clerical exile in late antiquity. New York: Peter Lang.
- Hillner, J. (2007). Monastic imprisonment in Justinian’s novels. Journal of Early Christian Studies S. 15:2; s. 205-237.
- Hillner, J. (2011). Gregory the Great’s “Prisons”: Monastic confinement in early Byzantine Italy. Journal of Early Christian Studies S. 19:3, s. 433-471.
- Hillner, J. (2015). Prison, punishment and penance in late antiquity. New York: Cambridge University Press.
- İşbilir, Ö. (2016). Kalebend. TDV İslam Ansiklopedisi, EK-2, s. 5-7.
- Koca, U. (2015). 17 Numaralı kalebend defterine göre Hicri 1182-1188 (M. 1768-1774) yılları arasında Osmanlı Devleti’nde suç, suçlu, hapishaneler ve cezalar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Söylemez, M. M. (2010). Kalebend cezası bağlamında Osmanlı'da Patrikhanenin yargılama ve ceza ehliyeti üzerine bazı notlar. M. F. Arslan, M. V. Bilici (Edt.), Dinsel ve Kültürel Farklılıklann Birarada Yaşaması: İstanbul Tecrübesi (s. 135-156). İstanbul: Pelikan.
- Şahin, F. (2017). 11 Numaralı Kalebend defterine göre (s.1-196) H. 1166-1167 /M. 1753-1754 yılları arasında Osmanlı Devleti’nde suç, suçlu ve cezalar (Değerlendirme-metin). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Talbot, A. M., Cutler, A. (1991). Meteora. The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol II. New York, Oxford: Oxford University Press, s. 1353-1354.
- Talbot, A. M., Kazhdan, A. (1991). Athos, Mount. The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol I. New York, Oxford: Oxford University Press, s. 224-226.
- Tsougarakis, N. I. (2014). Prisons and incarceration in fourteenth-century Venetian Crete. Mediterranean Historical Review, 29:1, s. 29-55. DOI: 10.1080/09518967.2014.897052
- Uz, R. (2017). 24 Numaralı kalebend defterine (H. 1203-1205 / M. 1788-1790) göre Osmanlı Devleti’nde suçlar, suçlular ve cezalar (Değerlendirme ve metin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Vatin N., Veinstein G. (2010). Documents de travail du CETOBAC N°1- Janvier 2010, Les archives de l’insularité ottomane.
- Vryzidis N. (2019). Textiles and Ceremonial of the Greek Orthodox Church under the Ottomans: New Evidence on Hil'ats, Kaftans, Covers, and Hangings. Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association 6/1 (Spring 2019), s. 61-80.
- Yıldız, G. (2012). Mapusâne, Osmanlı hapishanelerinin kuruluş serüveni (1839-1908). İstanbul: Kitabevi.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Ahmet ŞİMŞEK
Sayıdaki Diğer Makaleler
Osmanlı Araştırmalarında Yeni Kaynakların Tarihyazımına Katkıları: Manastırbend Örneği
Türkiye’de Bir Sosyal ve Ekonomi Tarihçiliği Örneği: Zafer Toprak
PROF. DR. İLHAN TEKELİ ile RÖPORTAJ
Georg Simmel’in Tarih Felsefesinde Psikolojizmin Rolü ve Tarihin Yasası Sorunu
Tarihçilerden Başka Bir Hikaye
Osmanlı-Türk Garbiyatçı Tarihyazımının Söylemi Üzerine Bir İçerik Analizi