Yunan Panteonuna Luvi Etkisi: Pegasos Örneği

Antik dünyada çağdaş ya da birbirini takip eden medeniyetlerin etkileşimleri söz konusudur.Bu etkileşimlerin dini yapıya da yansıdığı görülür. Nitekim uygarlıkların din algılarında ya da tanrıpanteonlarında zamana ve coğrafyaya bağlı değişimler görülmesi olasıdır. Buna bağlı olarak YunanPanteonu da Mezopotamya ve Anadolu’dan yoğun bir şekilde etkilenmiştir. Konumuz kapsamındayer alan Luvi Panteonu ile Yunan Panteonu arasında da birçok eşitleme yapılabilmektedir. Bunlaraörnek olarak Tivad ile Helios, Herakles ile Santa verilebilir. Aynı zamanda bu etkileşimlersonucunda panteona yeni üyelerin katıldığı da rahatlıkla söylenebilir. Öyle ki Yunan kanatlı atPegasos, Luviler’deki Tarhu’nun yerel bir tipi olan şimşeğin Fırtına Tanrısı’nın etkisiyle YunanPanteonunda yerini almıştır. Bu çalışmada bu etkileşimin Pegasos örneği ekseninde analiziamaçlanmıştır. Bu kapsamda çivi yazılı belgelerden, arkeolojik bulgulardan, Yunan efsanelerindenve konuyla yakından ilgili olan bilim insanlarının yaptığı araştırmalardan yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mitoloji, Luviler, Antik Yunan, Tarhu, Pegasos

Luwian Effect on the Greek Pantheon: Pegasos Example

In the ancient world there are interactions between contemporary or successive civilizations.These interactions are reflected in the religious structure. Indeed, in the perceptions of religion ofcivilizations or in the pantheon of gods, it is possible to see changes due to time and geography.Accordingly, the Greek Pantheon was heavily influenced by Mesopotamia and Anatolia. Locatedwithin the scope of our subject Luwi Pantheon and the Greek Pantheon can be synchronized.Examples are Tivad and Helios, Herakles and Santa. At the same time as of result of theseinteractions, it can be said that new members of the pantheon can participate easily. The Greekwinged horse Pegasos has taken its place in the Greek Pantheon under the influence of the lightningStorm God, a local type of Tarhu in the Luwians. In this study, it is aimed to analyze this interactionin the example of Pegasos. In this context, the cuneiform documents, archaeological findings,Greek myths and researches by scientists who are closely related to the subject will be benefited.

Keywords:

Mythology, Luwians, Ancient Greek, Tarhu, Pegasos,

PDF

___

Akdoğan, Rukiye: “’inan’ ile İlgili Yeni Bir Hititçe Tablet Parçası” Tabularia Hethaeorum Heitologische Beitrage Silvin Košak zum 65. Geburtstag, Weisbaden 2007, s. 1-12. AKT I, Ankara Kültepe Tabletleri I, TTK Yayınevi, Ankara 1990.
Akurgal, Ekrem: Ege: Batı Uygarlığının Doğduğu Yer, İzmir Yayıncılık İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir 2000.
Albayrak, İrfan: “Kültepe Metinlerinde Geçen nuwā’um ‘Yerli’ Kelimesi”, Ömer Çapar’a Armağan Kitabı, Hel Yayıncılık, Ankara 2012, s. 1317.
Aro, Sanna: “Sanat ve Mimari”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı, Çev. B. Baysal-Ç. Çidamlı, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010, s. 245-287.
Bardakcı, Kürşat: “Antikçağ’da Kayseri-Halep Arasındaki Yol Güzergâhları”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 4, 2018, s. 40-51.
Bawanpeyck, Daliah: “Hattuša Arşivlerindeki “Luvice” Dini Metinler”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 171-187.
Beckman, Gary: Hittite Diplomatic Texts, 2nd Edition, Scholars Press, Atlanta 1999. Bernal, Martin: Black Athena Vol. III: The Linguistic Evidence, Rutgers University Press, Piscataway, NJ 2006.
Bilgiç, Emin: “Anadolu’nun İlk Tarihi Çağının Ana Hatları İle Rekonstrüksiyonu”, DTCF Dergisi, Cilt VI, Sayı 1-2 (1948), s. 489-516.
Bilgiç, Emin: Kapadokya Tabletlerinde Geçen Yerli Appellatifler ve Bunların Eski Anadolu Dilleri İçerisinde Yeri, TTK Basımevi, Ankara 1953.
Bittel, Kurt: Hattusha: Capital of the Hittites, Oxford University Press, New York 1970.
Bryce, Trevor: The Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge, London 2009.
Bryce, Trevor: “Tarih”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı (Çev. B. Baysal-Ç. Çidamlı), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010, s. 41-116.
Bryce, Trevor, Birkett-Ress, Jessie: Atlas of the Ancient Near East: From Prehistoric Times to the Roman Imperial, Routledge, New York 2016.
Carruba, Onofrio: “Luwier in Kappadokien” in: Rencontre Assyriologique Internationale 38 (1992), pp. 251-257.
Collins, B. Jean: “Hittite Religion and the West”, Pax Hethitica: Studies on the Hittites and Their Neighbours in Honour of Itamar Singer”, Wiesbaden 2010, pp. 54-66.
Collins, B. Jean: The Cambridge Companion to Ancient Mediterranean Religions, Cambridge Universty Press, 2013, pp. 95-115.
CTH, Catalogue des textes Hittites, Paris 1971.
Coulter, C. Russell, Turner, Patricia: Encyclopedia of Ancient Deities, Routledge, New York 2012.
Demirci, Kürşat: Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş, Tanrılar, Ritüel, Tapınak, ayışığı kitapları, İstanbul 2017.
Durnford, Stephen: “Halklar ve Haritalar Nomenklatür ve Tanımlar”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 47-76.
Durugönül, Serra: “Olba: Polis mi, Territorium mu?” Likya II (1995), s. 75-82.
Graves, Robert: Yunan Mitleri: Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler, (Çev. Uğur Akpur), Say Yayınları, İstanbul 2010.
Goetze, Albrecht: The Hittite Ritual of Tunnawi, Wipf and Stock, Oregon 2009.
Gonnet, Hatice: “II. Muwatalli’nin Mühürleri Üzerine Gözlemler”, Belleten LIV, Sayı: 209 (1990), s. 9-17.
Haroutunian, Hripsime: “Some Speculations on the Function of the Beard among the Hittites”, Recent Developments in Hittite Archaeology and History: Papers in Memory of Hans G. Güterbock, Eisenbrauns, Indiana 2002, pp. 43-52.
Hawkins, J. David: Corpus of Hieroglypic Luwian Inscriptions. Vol. I. Inscriptions of the Iron Age (Studies in Indo-European Language and Culture 8/1). Belin 2000.
Hawkins, J. David: “Yazılar ve Metinler”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı (Çev. B. Baysal-Ç. Çidamlı), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010, s. 121-153.
Hawkins, J. David: “Luvilere Karşı Hititler”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 29-45.
Hesiodos: Theogonia, (Çev. Furkan Akderin), Say Yayınları, İstanbul 2018.
Hoffner, Harry: The Laws of the Hittites: A Critical Edition, Leiden 1997.
HT, Texts in the Cuneiform Character From Tablets in the British Museum, London 1920.
Hutter, Manfred: “Luvi Dininin Nitelikleri”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı (Çev. B. Baysal-Ç. Çidamlı), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010, s. 193-244.
Karasu, Cem, Poetto, Massimo, Savaş, Ö. Savaş: “New Fragments Pertaining to the Hieroglyphic Luwian Inscription of Yalburt, ArAn 4, 2000, s. 99-112.
KUB, Keilschrifturkunden aus Boghazköi, Berlin 1921.
Liverani, Mario: Myth and Politics in Ancient Near Eastern Historiography, Cornell Universty Press, Ithaca 2007.
Macqueen, James: Hititler ve Hitit Çağında Anadolu (Çev. E. Davutoğlu), Arkadaş Yayınevi, Ankara 2015.
Masson, Olivier: “Anatolian Languages”, The Cambridge Ancient History, Cambridge University Press, 1991, pp. 666-687.
Melchert, H. Craig: “Luvian” The Ancient Languages of Asia Minor, Cambridge Universty Press, New York 2008, pp. 31-39.
Melchert, H. Craig: “Giriş-Prehistorya”, Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı (Çev. B. Baysal-Ç. Çidamlı), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010, s. 19-39; “Dil” s. 157-191.
Mellaart, James: “The Late Monuments of Eflatun Pınar and Fasıllar near Beyşehir”, Anatolian Studies, Vol. 12, London 1962, pp. 111-117.
Mouton, Alice, Rutherford, Ian, Yakuboviç, Ilya: “Giriş”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, Çev. Kıyal Eresen, Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 7-26.
Nagy, Gregory: Greek Mythology and Poetics, Cornell University Press, Ithaca, New York 1992.
Neumann, Günter: “Lykisch”, Altkleinasiatische Sprachen, Leiden 1969, pp. 358-395.
Postgate, Nicholas-Stone, Adam: “Luvi Tapınağı? Kilise Tepe’deki Stel Yapı”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 205-226.
Pekman, Adnan: Eskiçağda Bazı Anadolu Şehirlerinin Tanrı ve Kahraman Ktistes’leri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1970.
Raimond, Eric: “Hellenization and Lycian Cults during the Achaemenid Period” Persian Responses: Political and Cultural Interaction with(in) the Achaemenid Empire, The Classical Press of Wales, Swansea 2007, pp. 143-162.
Savaş, S. Özkan: “Hititler’de Fırtına Tanrısı” ile” Boğa Kültü” Üzerine Bazı Gözlemler ve Yorumlar”, AnAr 5, 2002, s. 97-170.
Singer, Itamar: “The failed reforms of Akhenaten and Muwatalli”, BMSAES 6, 2006, pp. 37-58.
Stoll, H. Wilhelm: Handbook of the Religion and Mythology of the Greeks, Francis & John Rivington, London 1852.
Ten-Cate, Houwink: The Luwian Population Groups of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period, Brill, Leiden 1961.
Ünal, Ahmet, Girginer, K. Serdar: Kilikya-Çukurova: İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, Homer Yayınları, İstanbul 2007.
Weeden, Mark: “Orta Anadolu’daki Luvi Toplumları-Mühürlerde Adlar, Metinlerde Adlar, Kim Bu İnsanlar?“ Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 77-93.
Yakuboviç, Ilya: “-Wiya Eki Taşıyan Anadolu İsimleri ve İmparatorluk Luvicesi Adbiliminin Yapısı”, Luvi Uygarlığı: Anadolu ve Ege Arasında Kimlik, Kültür, Dil ve Din, Luvi Kimlikleri, Cilt I, (Çev. Kıyal Eresen), Kalkedeon Yayınları, İstanbul 2018, s. 95-135.
Zangger, Eberhard: Luvi Uygarlığı: Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka, Ege Yayınları, İstanbul 2019.