İkinci Dünya Savaşı Esnasında İsmet İnönü’nün Meclis Konuşmalarının Basındaki Yankıları

İnönü’nün yaptığı konuşmalar Türk ve yabancı basında geniş yankı uyandırmış, konuşmalarıyla ilgili makaleler kaleme alınmıştır. Çalışmada, İnönü’nün konuşmaları ile ilgili basında, mevcut olan her ince ayrıntıya yer verilmiş ve okuyucuya aktarılmaya çalışılmıştır. Araştırma esnasında konu ile ilgili kaynak taraması yapılmış ve basındaki bilgilerle harmanlanmıştır. Savaş süresince Türkiye’nin yönetiminde bulunanlar, savaşı görmüş ve tecrübe edinmiş kişilerdi. Özellikle İsmet İnönü, tecrübelerine dayanarak ülkeyi savaşın dışında tutmayı kendine ilke edinmiştir. 1939-1945 yılları boyunca İnönü’nün düşünceleri, yaptığı meclis konuşmalarına yansımıştır. 1939’da yaptığı açılış konuşmasında, amacının savaşın ilerlemesine engellemek olduğu ve harbin son bulmasını umut ettiğini dile getirmiştir. 1939-1942 döneminde savaş dışı kalma konusunu konuşmalarında dile getirmiş, 1943’teki açılış konuşmasında ise Türkiye’nin savaş dışında kalmasına rağmen savaşın zararlı etkilerini hissettiğini dile getiren İnönü’nün, 1944’te yaptığı konuşmada müttefikler lehine olumlu ifadeler kullandığı görülmüştür. 1945’te yaptığı konuşmada; Türk topraklarında kimsenin hakkının olmadığı ve şerefli insanlar olarak yaşamaya devam edeceklerini izah etmiştir. 1914’te başlayan Birinci Dünya Savaşı İtilaf güçlerinin zaferiyle sonuçlanmıştı. Birinci Dünya Savaşı’ndan yenilgi ile çıkan devletler yaralarını sarmaya çalışırken, savaştan zaferle ayrılan İngiltere ve Fransa gibi statükocu devletler, mevcut durumun korunmasından yana bir tavır içerisine girmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı’nı Versay gibi yıkıcı bir antlaşma ile sonuçlandıran Almanya ve onun yanında yer alan İtalya’nın izlediği saldırgan politika dünyayı yeni bir savaşın eşiğine getirmişti. Türkiye ise Birinci Dünya Savaşı’nda aldığı yaraları sarmadan, Kurtuluş Savaşı’nda ölüm kalım mücadelesi vermişti. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı öncesinde izlediği politika ile yeni kurulan devletin köklerini sağlamlaştırmaya çalışmış ve yeninden bir savaşın tarafı olmak düşüncesi bile ülke için ağır gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, İsmet İnönü, Meclis, İngiltere, Almanya, Fransa

Reﬂections of The Parliament Speech Of The İsmet İnönü in the Press during the Second World War

İnönü’s speeches have had a wide impact in the Turkish and foreign press, and articles about his speeches have been written. In this study, every fine detail that is available in the press about İnönü’s speeches has been included and tried to be conveyed to the reader. During the study, the relevant literature was reviewed and blended with the information in the press. People who governed Turkey during the war saw it and gained experience about the war. Ismet Inonu, in particular, based on his experience, kept the country out of war as a principle. During the years of 1939-1945, İnönü’s thoughts were reflected in his parliamentary speeches. And in his opening speech in 1939, he said that his purpose was to prevent progress of war and hoped the end of war. 1939-1942 period, he has voiced in the speeches of the irrelevance of war, while in 1943 the opening speech, İnönü who said that, although Turkey remained out of the war, he felt the harmful effects of war and in his speech in 1944 his positive expressions were seen in favor of the allies. In his speech in 1945; He explained that no one has the right to live on Turkish territory and that they will continue to live as honorable people. World War I, which starter in 1914, resulted in the victory of the allied powers. While the states that emerged with a defeat from World War I tried to heal their wounds, the status quo supporter states such as England and France, who left the war with victory, took a stand in favor of the preservation of the current situation. The aggressive policy of Germany who ended the World War I with a destructive treaty such as Versailles, and Italy who took side with it brought the world to the brink of a new war. And, in the World War I, Turkey struggled for life and death in the War of Independence without healing its wounds. Turkey tried to consolidate the roots of the newly established state with his policy before World War II, and even the idea of being a party to a new war was too hard for the country.

Keywords:

World War Second, İsmet İnönü, Parliament, England, Germany, France,

PDF

___

Akandere, Osman, Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul 1998.
Altay, Falih Rıfkı, Devlet Reisimizin Nutku”, Ulus, 2 Kasım 1944, s. 1.
Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, Timaş, İstanbul 2006.
Atay, Falih Rıfkı, “Cumhurreisimizin Nutku”, Ulus, 2 Kasım 1939, s. 2.
Atay, Falih Rıfkı, “Devlet Başkanının Nutku”, Ulus, 2 Kasım 1945, s. 1, 3.
Atay, Falih Rıfkı, “Cumhurreisimizin Nutku”, 2 Kasım 1943, Ulus, s. 1, 3.
Atay, Falih Rıfkı, “Devlet Reisimizin Nutku”, Ulus,1 Kasım 1942, s. 1, 3.
Atay, Falih Rıfkı, Nutuk Bir Vazifeler Düsturudur, Ulus, 4 Kasım 1941, s.1.
Avcı, Ayşegül, “Winning the war of perception: american attempts to counter Germany’s military influence in Turkey during World War II”, Turkish Studies, Vol. 17, No. 1, 2016, ss. 202-219.
Aydemir, Şevket Aydemir, II. Adam, C. II, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005.
Aydın, Mustafa, “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1939-1945”, Türk Dış Politikası, C.1, Editör: Baskın Oran, İletişim, İstanbul 2014, ss. 399-479.Ayın Tarihi, 12 Mart 1947.
Belge, Burhan, “Türkiye’de Bir Şef Yaşar”, Tan, 2 Kasım 1942, s. 1-2.
Biagini, Antonello, Çağdaş Türkiye Tarihi, Phoenix, Ankara 2007.
Bilge, Suat, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964: Güç Komşuluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1992.
Bilsel, Cemil, Lozan, Sosyal Yayınlar, İstanbul 1998.
Bowen, Wayne, “Türkiye ve İkinci Dünya Savaşı: “Taraflı Fakat Savaşmayan Ülke” , Türkler, Edt: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2014, ss. 803-812.
Çakmak, Cenap, “Turkey In The Second World War: “Evasive” Or “Active” Neutral?”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 26, 2005, ss. 61-78.
Çalık, Ramazan, “Türk-Alman İlişkileri”, Türkler, Cilt: 16, Ankara 2002.
Deringil, Selim, Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014.
Ekinci, Necdet, İnönü Dönemi ve II. Dünya Savaşı Yılları, Genel Türk Tarihi, Ankara 2002.
Erden, Ali Fuad, İsmet İnönü, Ankara 1999.
Erdoğan, Caner, “Tek Parti Dönemi’nde Cumhuriyet Halk Partisinin İdeolojik Değişim ve Dönüşüm Sürecinin Çözümlenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:51, Ağustos 2017, ss.270-279.
Erkin, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara, 1968.
Esmer, Ahmet Şükrü, Sander, Oral, “İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1945),Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi (1939-1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara 1974.
Gönlübol Mehmet- Sar, Cem “1919- 1939 Dönemi”, Olaylarla Türk Dış Politikası, Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
Gürbüz, Kahraman, “İkinci Dünya Savaşı’nda Balkanlardaki Gelişmeler ve Türkiye’nin Tutumu”, U.Ü.Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:18, 2007/2, ss.363-372.
Gürün, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), TTK Yayınları, Ankara 1991.
Hale, William, Türk Dış Politikası, 1774-2000, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003.
Haluk, Ülman, Türk- Amerikan Diplomatik Münasebetleri ( 1939-1947), Ankara 1961.
İlyas, Ahmet, Turan, Orhan, İnönü Dönemi Türk Dış Politikası, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, 2012 1 (1), ss.319-341.
Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C.2, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
Mutlu, Sevda, Devlet Adamı Kimliği İle İsmet İnönü’nün Düşünce ve Uygulamalarının Değerlendirilmesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2007.
Oran, Baskın, “1939-1945: Savaş Kaosunda Türkiye: Göreli Özerklik-2”, Türk Dış Politikası, C.1, Editör: Baskın Oran, İletişim, İstanbul 2014.
Özçelik, Mücahit, “II. Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 29, 2010/2, ss.254-269.
Özden, Hakan, “The Diplomatic Maneuvers of Turkey in World War II”, Karadeniz Araştırmaları, Bahar 2013, S. 37, ss. 92-110.
Parker, R.A.C., II. Dünya Savaşı, Dost Kitabevi, Ankara 2005.
R. J., Crampton, The Balkans Since the Second Worls War, Routledge, 2014.
Sadak, Necmeddin, “Cumhurreisimizin Nutkunda Türkiye’nin Dış Politikası”, Akşam, 3 Kasım 1942, s. 1-2.
Sadak, Necmeddin, “Bütün Millet, Kahraman Şefine: “Seninle Beraberiz!” diyor”, Akşam, 3 Kasım 1940, s.1.
Sadak, Necmeddin, “Devlet Reisinin nutku: Dış siyasetimiz”, Akşam, 4 Kasım 1944, s.1.
Sadak, Necmeddin, “Emniyet Havası İçinde İnsanlara Temiz Nefes Aldıracak Bir Adalet Nizamı İstiyoruz”, Akşam, 2 Kasım 1943, s. 1.
Sadak, Necmeddin, “Reisicümhurun Nutku”, Akşam, 2 Aralık 1939, s. 1, 8.
Sadak, Necmeddin, “Türkiye’nin Dünü, Bugünü ve Yarını”, Akşam, 2 Kasım 1945, s. 1.
Sertel, M. Zekeriya “İtalya-Yunan Harbi Önünde Türkiye’nin Vaziyeti”, Tan, ,4 Kasım 1940, s. 1-2.
Sertel, M. Zekeriya, “Dünya Siyasetinde Türkiye’nin Vaziyeti”, Tan, 3 Kasım 1939, s.1, 6.
Sertel, M. Zekeriya, “Milli Şefimizin Dış Siyasetimize Ait Yeni Direktifleri”, Tan, 2 Kasım 1943, s. 1.
Sertel, M. Zekeriya, “Milli Şefin Dış Siyasetimiz Hakkındaki Beyanatı”, Tan, 3 Kasım 1941, s. 1
Sertel, M. Zekeriya, “Türkiye’yi Kimler ve Niçin İtham Ediyorlar?”, Tan, 3 Kasım 1945, s. 1.
Seydi, Süleyman, “1939-1945 Dönemi İç ve Dış Politika”, Ed: Adem Çaylak vd., Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi, Savaş Yayınevi, Ankara.
Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, TTK Yayınları, Ankara 2000.
Soysal, İsmail, Türk Dış Politikası İncelemeleri İçin Kılavuz, İstanbul 1993.
Tarihe Düşülen Notlar-1, Yasama Yılı Açılışlarında Cumhurbaşkanlarının Konuşmaları-1 (1 Mart 1924- 14 Aralık 1987), TBMM Yayınları, Ankara 2011.
Tekeli, Esat, “Dünya Önünde Bir Muhasebe”, Ulus, 4 Kasım 1945, s. 1-2.
Tellal, Erel, “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, C. 1, Editör: Baskın Oran, İletişim, İstanbul 2014.
Turan Refik ve Diğerleri, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Okutman Yayıncılık, Ankara 2009.
İkinci Dünya Savaşı Yıları 1939-1946, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, C. V.
Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789-2014), Der Yayınları, İstanbul 2015.
Weisband, Edward, İkinci Dünya Savaşında İnönü'nün Dış Politikası II, Çev: M. Ali Kayabal, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2000.
Weisband, Edward, İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası I, Çev: M. Ali Kayabal, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2000.
Yılmaz, Mustafa, “İnönü Dönemi Türk Dış Politikası”, Selçuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 8, Konya 1999.
Zürcher, Erick Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çev: Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul 2007.