ŞEYH UBEYDULLAH'IN OĞULLARI SEYYİT MUHAMMED SIDDIK (SADIK) VE SEYYİT ABDÜLKADİR

1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sonrası imzalanan Berlin Anlaşması'nda yer alan Ermenilerle ilgili madde, bu bölgedeki Kürt aşiretlerini topraklarını kaybedecekleri korkusuna sevk etti. Bu endişeye kapılanlardan biri de bölgede etkin bir güç sahibi olan Nakşibendi şeyhi Ubeydullah idi. O ve ona bağlı olanlar 93 Harbi'nde Osmanlı'ya yardım eden ender Kürt gruplarından olmalarına rağmen Berlin Anlaşması üzerine, Halifeye bağlı özerk bir bölge oluşturma fikrine düştüler. Planlarında, önce İran'daki Sünni Kürtleri güçlendirmek, sonra da Osmanlı'daki Kürtleri bir araya getirmek vardı. Şeyh Ubeydullah'ın ilk isyan faaliyeti önce İran'da baş gösterdi. Bu isyan harekâtına İran, onu destekleyen Rusya ve sonra da İngiltere İran'ın yanında yer alarak tepki gösterdi. Şeyh'in hem İran'daki hem de Osmanlı'daki isyan hareketleri Kürtlerin birlik gösterememelerinden dolayı başarısızlıkla sonuçlandı. Osmanlı Devleti bu isyanların başındaki Şeyh Ubeydullah'ı, oğulları Şeyh Sıddık ve Şeyh Abdülkadir'i yakaladı ve Şeyh'i ile oğlu Abdülkadir'i Mekke'ye sürdü. Şeyh 1883'te Mekke'de öldü. Oğulları ise babalarının yarım kalan işini bitirebilmek için her fırsatı değerlendirerek bölgedeki faaliyetlerine devam ettiler. Bu makalede söz konusu iki kardeşin bölgedeki Kürtleri bir araya getirme faaliyetlerinden bahsedilecektir ki Şeyh Abdülkadir ayan iken, Şura-yı Devlet başkanlığına kadar yükselmiş olan Osmanlı bürokratlarından biri olması bakımından önem arz etmektedir.

Sheikh Ubaydullah Sons Sayyid Muhammad Sıddık (Sadık) and Sayyid Abdulkadi

After 1877-1878 the Ottoman-Russian war had signed the Berlin treaty contained matter related to Armenians. Kurdish tribes living in the area with the agreement they thought they would lose their land. One of these people was the Naqshbandi sheikh Ubeydullah. Sheikh Ubeydullah had an idea to create an autonomous region to the caliph . Sheikh was unsuccessful rebellion in the Ottoman Empire as well as movements in Iran. Sheikh's sons -Sheikh Abdulkadir and Sheikh Muhammed -continued their activities in the region in order to finish the unfinished work of father. in this article We will talk about Kurdish units in the region to ensure the activities of the two brothers

PDF

___

Bab-ı Âli Evrak Odası (BOA. BEO), 2000/149979; 2047/153522; 1964/147296; 2090/ 156701; 1362/177110; 2336/ 175143; 2379/ 178402; 3041/ 228032; 718/278787; 3937/295274; 3936/295168; 4125/309323; 4191/314307; 4540/340453; 4559/341897.
Dahiliye Nezareti, İdare Evrakı, (BOA.DH-İD), 122/6.
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi, (BOA. DH.MKT) ,2393/23; 2479/4212; 580/ 47; 1157/22;1899/90; 2898/18.
Dahiliye Nezareti Muhaberatı-ı Umumiye İdaresi (BOA. DH.MUİ), 71/68. Dahiliye Nezareti,Şifre Kalemi,( BOA.DH.ŞFR.) 65/41, 113.
Dahiliye Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (BOA.DH.TMIK.M), 79/12; 130/ 2; 129/35; 213/37,30.
Hariciye Nezareti Siyasi Kısım, (BOA. HR.SYS), 705/1; 91/6.
İrade-i Dahiliye,( BOA. İ.DH),816/65899.
İradeler Taltifat, (BOA.I.TAL), 492/35
Sadaret Maruzatı,( BOA. Y.A.RES), 8/9; 17/38.
Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Mütenevvi Maruzat Evrakı (BOA. Y.MTV),306/5.
Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Askeri Maruzat, (BOA.Y.PRK.ASK ),7/55; 4/43; 7/34; 4/54; 4/60; 4/79; 7/55; , 6/25.
Yıldız Tasnifi Perakende Komisyonlar Maruzatı, (BOA.Y.PRK.KOM), 3/65.
Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Yaverân ve Maîyyet-i Seniyye Erkan-ı Harbiye Dairesi, (BOA.Y.PRK.MYD.), 1/91, 88.
Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Umûm Vilayetler Tahriratı, (BOA.Y.PRK.UM.), 6/117;5/40; 47/105; 9/50 ;6/81; 65/71.
Güzide-i Esnâd-ı Siyasî-i İran ve Osmanî, Devre-i Kaçar,(GESİO): Tahran: Vezâret-i Umurû Harici Cumhurû İslamî İran, c.3, 1368-1375.
.............................................................................................: Tahran: Vezâret-i Umurû Harici Cumhurû İslamî İran, c.4, 1368-1375.
Abdulla , Nejat, İmparatorluk Sınır ve Aşiret ( Kürdistan ve 1843-1932 TürkFars Sınır Çatışması), İstanbul: Avesta, 2010.
Avyarov, Osmanlı-Rus ve İran Savaşları'nda Kürtler, Ankara: Sipan Yayıncılık, 1995.
Bayrak, Mehmet, Kürtler ve Ulusal-Demokratik Mücadeleleri, Ankara:Özge Yayınları, 2.baskı, 2013.
Celil, Celile, Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak, İstanbul: Evrensel Basın Yayın, 2007.
........., 1880 Şeyh Ubeydullah Ayaklanması, İstanbul: Peri Yayınları, 3.baskı, 1998.
Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri'nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara:Türk Tarih Kurumu, 2.baskı, 1997.
Erdost, Muzaffer İlhan, Şemdinli Röportajı, Ankara:Onur Yayınları, Genilletilmiş baskı, 1993.
Hakan, Sinan, Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kürtler ve Kürt Direnişleri (1817- 1867), İstanbul: Doz Yayıncılık, 2.baskı, 2011.
İlter, Aziz Samih - Ryder, C.H.D., Osmanlı -İran Sınırından Anılar, Haz:Ali Murat Kurşun, İstanbul:Ortadoğu ve Afrika Araştırmacıları Derneği, 2014.
Jwaideh, Wadie, Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, İstanbul: İletişim Yayınları, 7.baskı, 2012.
Kahraman, Ahmet, Kürt İsyanları Tedip ve Tenkil, İstanbul:Evrensel Basım Yayın, 4.baskı, 2013.
Minorsky, V., Th.Bois, D.N.Mac Kenzie, Kürtler ve Kürdistan, İstanbul: Doz Yayınları, 2.baskı, 2004.
Moltke, Helmuth Von, Kürdistan Dağlarından, İstanbul:Örgün Yayınevi, 2010.
Nikitine , Basıl, Kürtler, İstanbul: Örgün Yayınevi, 2.baskı, 2010. Özoğlu, Hakan, Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği, İstanbul: Kitapyayınevi, 2005.
Sinno, Abdurrauf, Osmanlı'nın Sancılı Yıllarında Araplar-KürtlerArnavutlar, İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
Tori (M.Kemal Işık), Kürtlerin Yakınçağ Tarihi, Can Matbaacılık, İstanbul, 2006.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Partiler, İstanbul: İletişim Yayınları,c.1, 1998.
Uşak, Hasan, Kürdistan'da Aşiretçilik ve Milliyetçilik, İstanbul: Aram Yayımcılık, 2005.
Uçarol ,Rıfat, Siyasi Tarih, Filiz Kitapevi, 5.baskı, İstanbul, 2000.
Yeni ve Yakınçağda Kürt Siyaset Tarihi, Haz: Celile Celil, M.A.Gasaratyan, O.İ.Jegalina, M.S.Lazarev, Şakire Xidoye Mihoyan, Çev: M.Aras, İstanbul: Peri Yayınları, 3.baskı, 1998.