RUSYA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE TÜRKMENİSTAN’DA (ZAKASPİY OBLASTINDA) GREGORYEN ERMENİ HIRİSTİYANLARI

Rus İmparatorluğu'nun Hazar ötesinin bir yönetim birimi olan Trans-Hazar (Zakaspiy Oblastı) beş ilden oluşmaktadır: Aşkabat, Krasnovodsk, Merv, Tecen ve Mangışlak. Ancak Türkmen SSC ve Türkmenistan devleti sınırları içinde genel olarak Zakaspiy Oblastı yönetiminden Aşkabat, Krasnovodsk, Merv ve Tecen şehirleri kalmıştır. M.S. 301 yılında, Aziz Gregorios'un önderliği sonucunda III. Tridates, Hıristiyanlığı Ermeni Krallığı'nın resmi dini olarak kabul etmesiyle oluşan Gregoryen Ermeni Hıristiyanların mezkûr Türkmenistan topraklarına genel olarak yerleşmeleri Rusya İmparatorluğu zamanında olduğu kabul edilmektedir. Rusya İmparatorluğu döneminde Türkmenistan'da (Zakaspiy Oblastında) Gregoryen Ermeni Hıristiyanlar adlı bu yazının konusu, Aşkabat, Krasnovodsk, Merv ve Tecen illerinde iskân eden Gregoryen Ermeni Hıristiyanlar ile sınırlı olacaktır. Bu çalışmada, Türkmenistan'ın Rusya İmparatorluğu egemenliği döneminde, Gregoryen Ermeni Hıristiyanlarının tarihi, nüfusu, kiliseleri ve okulları hakkında bilgiler verilmekte, sosyal ve siyasal alandaki faaliyetleri incelenmeye çalışılmaktadır

Gregorian Armenian Christians in Turkmenistan (Trans-Caspian Region) on the Russian Empire Period

A management unit of the Russian Empire the Trans-Caspian (Zakaspiy Oblast) beyond the Caspian is composed of five provinces: Ashgabat, Krasnovod, Merv, Tedjen and Mangyshlak. However, within the boundaries of the Turkmen SSR and the Government of Turkmenistan overall the Trans-Caspian (Zakaspiy Oblast) Administration there were cities Ashgabat, Krasnovod, Merv and Tedjen. It was generally accepted that the settlements of the Armenian Gregorian Christians, which existed as a result of the accepting of Christianity as the official religion of the Kingdom of Armenia by III. Tridates by the leadership of St. Gregorios in the year 301, at the territory of Turkmenistan were happened in the Russian Empire period. The subject of this article which named the Gregorian Armenian Christians in the Turkmenistan in the Russian Empire period, is the Gregorian Armenian Christians which were settled in Ashgabat, Krasnovod, Merv and Tedjen provinces. In this study, we will try to give an information about the history, population, churches and the schools of Gregorian Armenian Christians and try to research their activities in the social and political area in the period of Russian Empire in the Turkmenistan

PDF

___

1. Annanepesov, Mırat, Türkmenistanın Tarıhından Materiallar (XVIII asır – XX asırların başları) Aşgabat “Magarıf” 1995.
2. Bader, A., Gaibov, V., Koşelenko, G. Mervskaya metropoliya//Traditsii i naslediye Hristianskogo Vostoka. Materialı mejdunarodnoy konferentsii. Moskva: İndrik, 1996.
3. Bîrûnî, el-Âsâru’l-Bâkiye ani’l-Kurûni’l-Haliye, (Haşiye Halil İmran el-Mensûr, neşr. M. A. Beydun) Daru’l-Kutubu’l-İmiyye, Beyrut 2000.
4. Demidov, S.M. İstoriya religioznıh verovaniy narodov Turkmenistana. Otvet. red. A.A. Roslyakov. Aşhabad: Ilım, 1990.
5. Ekayev, Orazpolat – Gündogdıyev, Baharlı Övez, Marı –“Şaların Kalbı”, Marı –“Duşa Starey”, Alhuda, Aşgabat 1998.
6. Grigoryants, V. E. (1991) K istorii armyanskoy tserkvi v Turkmenii (konets XIX —seredina XX vv.). Herald of the Social Sciences, № 6. pp. 8- 21.
7. Grigoryants, Vladimir (1977) Pereseleniye armyan v Zakaspiskuyu oblast (konets XIX—naçalo XX vv.). Herald of the Social Sciences, № 2. pp. 64-73.
8. Grigoryants, Vladimir (1978) Uçastiye armyan-pereselentsev v razvitii torgovli v Zakaspiskoy oblasti (konets XIX — naçalo XX vv.) Herald of the Social Sciences, № 6, pp. 53-66.
9. Gündogdıyev, Ovez, Hristianskaya tserkov v Turkmenistane, Aşgabat 1993.
10. Harezmi, Mefatyhul-Ulum, tah. İbrahim el-Ebyârî, Beyrut 1989.
11. İbn Hazm, Ebu Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Said ez-Zahiri, elFisalu fi’l-Mileli ve’l-Ehvâi ve’n-Nihal, I-III. (Neşr. Ahmet Şemseddin), Daru’l-Kutubu’l-Ilmiye, Beyrut 1996.
12. İbn Nedim, Fihrist, (haz. eş-Şeyh İbrahim Ramazan) Beyrut 1994.
13. Küçük, Abdurrahman, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara, 1997.
14. Obraz' Zakaspiskoy Oblasti (1886 – 1914 yıllar arası içermektedir).
15. Turkmenistan SSR-nin Tarıhı, I - Tom, İkinji Kitap, Aşgabat - 1960