Pergamon’un Yolları: Antikçağ’dan Bizans’a Bakırçay (Kaikos) Havzası’nın Yol Sistemi

Bugünkü adı Bakırçay olan Kaikos Nehri’nin meydana getirdiği havza, Antikçağ’dan beri sadece topografik olarak değil idari, ekonomik ve sosyo-kültürel anlamda da bir birim oluşturmaktadır. Havzanın batısındaki Pergamon’un bir başkent ve metropol olarak gelişmesiyle birlikte Hellenistik dönemden itibaren Kaikos Havzası’nın yol sisteminin merkezinde Pergamon yer almıştır. Bu makalenin amacı antik edebi, epigrafik ve arkeolojik veriler göz önüne alınarak Antikçağ’dan Bizans dönemine kadar Bakırçay Havzası’nın yol sistemini ortaya koymaktır. Yollar üzerinde bulunan yerleşmelere, yolların bağlandığı limanlara, yolları denetleyen kalelere ve akarsuları aşan köprülere havzanın yol sisteminin anlaşılmasındaki en önemli unsurlar olarak değinilmektedir. Yol güzergâhlarının vadinin topografik yapısına göre nasıl şekillendiği; çeşitli dönemlerde hangi güzergâhların ve buna bağlı olarak hangi yerleşmelerin önem kazandığı; havzadaki bazı yerleşmelerin lokalizasyonu ile ilgili tartışmalarda yol güzergâhlarının tespit edilmesinin ne derecede önemli olduğu bu makalede tartışılacak başlıca konulardandır.

Anahtar Kelimeler:

Pergamon, Bakırçay (Kaikos), Yollar, Hellenistik, Bizans

Roads of Pergamon: The Road-System of the Bakırçay (Kaikos) Basin from Antiquity to Byzantium

The basin which was formed by the Kaikos River, today Bakırçay, constitutes not only a topographic but also an administrative, economic and socio-cultural unit since the antiquity. Pergamon was located in the center of the road system in the Kaikos Valley since the Hellenistic period with its emergence as a capital and metropolis in the western part of the basin. This article aims to reveal the road system of the Kaikos Basin from Antiquity to the Byzantine period discussing the available literary, epigraphic and archaeological evidence. The settlements on the roads, the ports which routes are connected to, fortresses controlling the roads, bridges that cross the rivers are referred as the most important elements in understanding the road system in the basin. How the routes were shaped according to the topography of the valley; which routes and accordingly which settlements were getting more important in some periods; how important is determining the routes in discussions about the localization of some settlements are the main issues to be discussed in this article.

Keywords:

Pergamon, Bakırçay (Kaikos), Roads, Hellenistic, Byzantine,

PDF

___

Akropolites Georgii Acropolitae Opera I, ed. A. Heisenberg – P. Wirth, Stuttgart 1978. İng.: George Akropolites, The History, çev. R. Macrides, Oxford 2007. Anna Komnene Annae Comnenae Alexiadis libri XV, I-II, ed. L. Schopen – A. Reifferscheid, Bonn 1839-1878. İng.: Anna Comnena, The Alexiad, çev. E. A. S. Dawes, Cambridge 2000. Ansbert Historia de Expeditione Frederici Imperatoris, ed. A. Chroust, MGH ScriptRerGerm, n.s. V, Berlin 1928, 1-115. Aristeid. hier. log. Aristeides, hieroi logoi: Aelii Aristidis Smyrnaei, Quae Supersunt Omnia II: Orationes XVII-LIII, ed. B. Keil, Berlin 1898, 376-467. İng.: Aelius Aristides and the Sacred Tales, çev. C. A. Behr, Amsterdam 1968 = P. Aelius Aristides, The Complete Works II, çev. C. A. Behr, Leiden 1981, 278-353. Doukas Ducas, Michaelis Ducae Nepotis Historia Byzantina, ed. I. Bekker, Bonn 1834. İng.: Doukas, Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks, çev. H. J. Magoulias, Detroit 1975. Gal. Claudii Galeni Opera Omnia, I-XX, ed. K.G. Kühn, Leipzig 1821-1833. Hdt. Herodotos, Historiai: Herodotus, The Persian Wars, I-IV, ed. ve İng. çev. A. D. Godley, London 1920-1925. HP Historia Peregrinorum, ed. A. Chroust, MGH ScriptRerGerm, n.s. V, Berlin 1928, 116-172. Itin. Anton. Itinerarium Antonini: Itineraria Romana I: Itineraria Antonini Augusti et Burdigalense, ed. O. Cuntz, Leipzig 1929, 1-85.