Filipinler'in Amerikan Kontrolü Döneminde (1898-1916) Osmanlı Filipinler İlişkileri

Bu araştırmada Uzakdoğu’nun ada devletlerinden biri olan Filipinler’in 1898 sonrası Amerika Birleşik Devletleri hâkimiyetine girişi ile birlikte Filipin halkının direnişi ve sömürgecilerle mücadelesi, bu mücadele karşısında Osmanlı Devleti’nin tutumu ve Osmanlı-Filipin ilişkileri incelenecektir. Filipin Adaları’nın bulunduğu konumun, Avrupa’da başlayıp Uzakdoğu ve Çin Denizi’ne kadar uzanan uluslararası ticaret güzergâhının önemli uğrak yerlerinden birisi olması XIX. yüzyılın sonlarında bu ilişkileri daha önemli hale getirmiştir. Bunun yanında işgal boyunca gayrimüslim halkın yanı sıra Müslümanların da direnişi ile karşı karşıya kalan Amerika, bu direnişi kırmak için Osmanlı Devleti’nden yardım istemiştir. Bu süreçte İstanbul’a bir ziyaret gerçekleştiren Amerika Birleşik Devletleri'nin Filipinler'deki Zamboanga valisi Yüzbaşı John P. Finley, halifenin Müslümanlar üzerindeki etkisini kullanarak Müslümanların Amerikan işgaline karşı direnmemeleri konusunda Osmanlı yönetimini iknaya çalıştı. Çalışmamızda araştırma konumuzun kaynaklarını Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan belgeler ve bunların arka planı oluşturmuştur. Bunun dışında Filipinler üzerine yurt içinde ve yurt dışında yapılan araştırmalar da araştırmamız boyunca bize yol göstermiştir. Son araştırmalar Osmanlı belgeleri ışığında yeniden analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Filipinler, Moro Müslümanları, Seyid Şeyh Mehmed Vecih Efendi, Osmanlı Devleti, Amerika Birleşik Devletleri, İspanya.

THE OTTOMAN PHILIPPINES RELATIONS DURING THE AMERICAN CONTROL OF THE PHILIPPINES (1898-1916)

The present study attempts to investigate the resistance of Philippine people against Spanish rule in 1521 and American rule in 1898, along with their resistance against the colonialists in the Philippines, island country of Southeast Asia. Additionally, the attitude of the Ottoman Empire towards these controlled and Ottoman-Philippine relations will also be analyzed. The Philippines remained under Spanish rule for several centuries until the Americans arrived. Given that the geographical location of the Philippine islands is on one of the historically important trade route networks stretching from Europe to the Far East and the China Sea, these relations have become more crucial. During this period Captain John P. Finley, the U.S. governor of Zamboanga in the Philippines made a visit to Istanbul and tried to persuade the Ottoman administration that Muslims should not resist the American occupation by using the influence of the caliph on Muslims. The main resources of our research are based on the documents in the Presidential Ottoman Archives and their background. National and international research on the Philippines have also guided us through our research.

Keywords:

Philippines, Moro Muslims, Seyid Sheikh Mehmed Vecih Efendi, Ottoman Empire, United States of America, Spain.,

PDF

___

Ottoman State Archives (BAO)
BOA, A.}MKT.MHM, 544/48.
BOA, BEO, 4160/311965; 4173/312948; 4174/313019.
BOA, DH.EUM.4.Şb, 8/20 (12.07.1916).
BOA, DH.EUM.KLU, 9/12 (20.08.1915).
BOA, DH.KMS, 42/13 (21.11.1916).
BOA, DH.MKT, 465/120; 1470/7; 1762/97.
BOA, DH.ŞFR, 52/82 (23.03.1915); 468/23 (19.04.1915).
BOA, DH.TMIK.M. 64/14.
BOA, HR, SYS, 1010-A/10 (18.06.1911); 70/36.
BOA, HR.H, 118/63; 65.
BOA, HR.İD, 117/38.
BOA, HR.İD, 117/38.
BOA, HR.SYS, 20/20 (22.06.1899); 50/57 (07.04.1908); 70/10; 1883/15, 16 (27.03.1914); 1883/16 (12.31.1914).
BOA, HR.TH, 136/76; 157/47.
BOA, HR.TO, 67/99.
BOA, HR.UHM, 186/61 (12.07.1916).
BOA, HSDHADB, 1/54.
BOA, İ.HR, 423/22 (27.07.19109.
BOA, İ.MBH, 11/99; (31.03.1913); 12/37 (31.03.1913); 12/40.
BOA, İ.TAL, 483/22.
BOA, MV, 20/71; 25/54; 231/123.
BOA, Y.A.HUS, 206/54; 323/133; 386/76, 116, 143; 397/90. (26.06.1899); 521/63.
BOA, Y.MTV, 163/46.
BOA, Y.PRK.EŞA, 27/11; 32/63.
BOA, Y.PRK.PT, 11/19.
HR.SYS, 994/62.
The Haskell Free Press, Vol. 14, No. 15, and 52.
The Haskell Free Press, Vol. 17, No. 32.
Loses of Army, The Haskell Free Press, 17(32), 1902, p. 7.
The War Not Over, The Haskell Free Press, 14(15), 1899, p. 1.
Will Seen be Issued, The Haskell Free Press, 14(52), 1898, pp. 1-5.
Andaya 1984 L. Y. Barbara Watson Andaya, A History of Malaysia. Palgrave Macmillan.
Arif 1991 Mohamed Arif, The Islamic Voluntary Sector in Southeast Asia, V. 1, Institute of Southest Asian Studies, Panjang Singapore.
Chassonoff 2013 Alexandra Chassonoff, “Historians and the Use of Primary Source Materials in the Digital Age”, The American Archivist, 76(2), 2013, pp. 458-480.
Cohen 1953 Naomi Wiener Cohen, The Reaction of Reform Judaism in America to Political Zionism (1897-1922), Publications of the American Jewish Historical Society, 40(4), pp. 361-394.
Dawah 2015 Arkasumar Dawah, Filipinler'de İslam'ın Yayılış Tarihi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
Eberhard 2018 Wolfram Eberhard, En Eski Devirlerden Zamanımıza Kadar Uzak Doğu Tarihi, Ankara.
Esad 1913 Mahmud Esad, “Filipin Ahali-i İslamiyesine“, Sebîlürreşad, 10, pp. 229-230.
Famy 2019 Don Emilio Aguinaldo y Famy, True Version of the Philippine Revolotion, Forgotten Books, Manila.
FSMV 2019 Hacı Abdullah Nuño Filipin Müslümanlarından Sultan Reşad'a Mektup, http://osmanlimalay.fsm.edu.tr. (accesed: 11 October 2019).
FSMV 2019 Muhammed El-Vecih El-Geylani El-Nablusi, (2019, Şubat 6). http://osmanlimalay.fsm.edu.tr/Osmanli-Malay-Dunyasi-Calismalari-Uygulama-ve-Arastirma-Merkezi-Osmanli-Malay-Dunyasi-Iliskileri--Wajih: http://osmanlimalay.fsm.edu.tr, (accessed: February 6, 2019).
Göksoy 1995 İsmail Hakkı Göksoy, “Filipinler'de İslamiyet”, Diyanet İlmi Dergi, 31(3), pp. 83-106.
Göksoy 1998 İsmail Hakkı Göksoy, İslam’ın Güneydoğu Asya’ya Girişi ve Yayılışı, Beyan Yayınları, İstanbul.
Johnston 1908 H. H. Johnston, H. H, Lord Cromer's “Modern Egypt”, Journal of the Royal African Society, 7(27), pp. 239-248.
Kadı 2019 İsmail Hakkı Kadı and A.C.S. Peacock, Ottoman-Southeast Asian Relations, Brill Press. Leiden.
Kark 1994 Ruth Kark, American Consuls in the Holy Land, 1832-1914, Wayne State University Press, Detroit.
Kiefer 1972 Thomos M Kiefer, The Tausug Violence and Law in a Philippine Moslem Society, Holt, Rınehart and Wınston, Inc., New York.
Majul 1973 Cesar Adip Majul, The Contemporary Muslim Movement in the Philippines. (L. Balkan, Çev.) Berkeley: Mizan Press.
Majul 1996 Cesar Adip Majul, Filipinler, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, pp. 82-84.
Merriman 2018 Merriman, John, Rönesans’tan Bugüne Modern Avrupa Tarihi, (Ş. Alpagut, trans.) Say Yayınları, İstanbul.
Midori 2019 Kawashima Midori, The “White Man’s Burden” and the Islamic Movement in the Philippines: The Petition of Zamboanga Muslim Leaders to the Ottoman Empire in 1912, ed. İsmail Hakkı Kadı and A.C.S, Peacock, Ottoman-Southeast Relations, Sources from the Ottoman Archives, V. 133, Brill Press, Leiden, pp. 877-929.
Özay 2009 Mehmet Özay, “Erken Dönemlerden Yakın Geçmişe Kadar Açe Âlimlerine Kısa Bir Bakış”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36(1), pp. 234-254.
Özkan 2019 Selim Hilmi Özkan, “Filipin Başşehbenderliğinin Açılması ve Necip Halil’in Faaliyetleri (1910-1912)”, ed. Ahmet Dönmez, Yeni ve Yakınçağlarda Osmanlı Diplomasisi, Grafiker Yayınları, Ankara, pp. 299-316.
Pandapatan 1985 Abdulrahim-Tamano M. Pandapatan, “Madrasah System of Education in the Philippines”, Muslim Education Quarterly, III(I), pp. 53-61.
Tignor 1963 Robert L. Tignor, “Lord Cromer: Practitioner and Philosopher of Imperialism”, Journal of British Studies, 2(2), pp. 142-159.
Türker 2018 Hasan Türker, ABD'nin Talebi Üzerine Mehmet Vecih'in Filipinler'e Şeyhülislam Vekili Olarak Görevlendirilmesi(1913), Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII(2), pp. 521-543.
Türkkaya 1967 Türkkaya Ataöv, “1898 İspanyol-Amerika Savaşı ve Sonuçları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 22(2), pp. 237-284.
William 2015 Clarence-Smith William “Middle Eastern states and the Philippines under early American rule, 1898-1919”, ed. Peacock, Andrew and Teh Gallop, From Anatolia to Aceh: Ottomans, Turks and Southeast Asia, Oxford University Press, Oxford, pp. 199-219.
Wilson 2000 S. Wendy Wilson and Gerald H. Herman, Critical Thinking Using Primary Sources in U.S. History, J. Weston Walch: J. Weston Walch Publisher, Portland.
Yılmaz 2016 Sait Yılmaz, “ABD’nin Filipinlere Askeri Müdahaleleri”, ed. H. Çakmak, ABD’nin Askeri Müdahaleleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, pp. 316-325.
Zinn 2005 Howard Zinn, Amerika Birleşik Devletleri Halklarının Tarihi, trans. S. S. Özer, İmge Kitabevi, Ankara.