KÜLTÜREL AÇIDAN DOĞU AVRUPA’DA İSKİT/SAKAHUN AYNILIĞI MESELESİ
M.Ö. 750-700 yılları arasında Türkistan ve Batı Sibirya'dan gelen İskitler/Sakalar, Turgay bölgesi ve Yayık Nehri havzasından geçerek Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlara inmeye ve burada bulunan Kimmerleri yurtlarından çıkarmaya başladılar. Öyle anlaşılıyor ki, bu İskitlerin/Sakaların asıl büyük kitlesi Altaylar çevresi ile Tanrı dağları yöresinde, bugünkü Fergana ve Kaşgar'da yaşamaktaydılar. Batıya doğru göç eden İskitler/Sakalar, Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlarda bulunan bütün kavimlere hâkimiyetlerini kabul ettirdiler. M.Ö. IV. Yüzyılda Sarmatların istilasına kadar siyasi varlıklarını koruyan ve Doğu Avrupa'da Karpat sıradağlarından Don Nehri'ne kadar uzanan geniş bir coğrafyada üstünlük kuran İskitlerin/Sakaların menşei halen tartışmalıdır. Bununla birlikte, İskit/Saka toplumunda tespit edilen ok ve yay ile atın fonksiyonu, insanların muharip özellikleri, inanç dünyası ve aile yapılarından çeşitli geleneklere, arkeolojik kalıntılardaki sanata kadar birçok kültürel unsurların Orta Asya ve Doğu Avrupa'da devletler kuran Hunlarla yakın benzerlikler göstermesi İskitlerin/Sakaların yakinen Türklerle irtibatlandırılmalarına yol açmıştır. Bu sebeple çalışmamızda İskitlerin/Sakaların Doğu Avrupa coğrafyasına göç ettikten sonraki tarihlerini ana kaynaklardan hareketle ele alıp, İskitlerin/Sakaların bilinebilinen sosyo-kültürel yapılarını Asya ve Avrupa Hunlarınınki ile mukayese ederek, İskitlerin/Sakaların kimliği hususunda bir neticeye varmaya çalışacağız
THE UNIFORMITY ISSUE OF SCYTHIANS/SAKAS-HUNS IN EASTERN EUROPE FROM CULTURAL PERSPECTIVE
Scythians/Sakas who had come from Turkestan and West Siberia in BC 750-700 began to settle down in the areas on Black Sea by passing Turgay Areas and Yayık River and depart Kimmers who had been residing there. It is understund that the major population of Scythians/ Sakas used to live in surroundings of Altay and Tanri Mountains namely today’s Fergana and Kashgar. Moving ot the West, Scythians/Sakas made all the tribes around them accept their rule. The origin of Scythians/Sakas who kept their rule till the invaison of Sarmats and had a sovereignty in the areas from Karpats to Don river are still debatable. In addition to this, the functions of arrow and horse found in their culture, warrior natüre of the people, belief system and some customs from family structure led scientists make an strong connection between Hun Turks and them. Fort hat reason, in our study, we will try to reach a conclusion by examining all the dates after moving into East Europe by taking major sources into account while comparing their socio-cultural traits and European Huns
___
- Ahmetbeyoğlu, A., “‘Sihirli Geyik’ Efsanesi”, Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995.
- _____________, Avrupa Hunları, İstanbul 2013.
- _____________, Attila’nın Sarayı’nda Bir Romalı, İstanbul 2014.
- _____________, Sorularla Eski Türk Tarihi, İstanbul 2014.
- Akcan, A., Bozkır Kavimlerinde Din (Göktürk Dönemi Sonuna Kadar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012.
- Alföldi, A., “Archäologische Spuren der Hunnen”, Germania, XVI, 1932.
- _____________, “Türklerde Çifte Krallık”, II. Türk Tarih Kongresi Zabıtları, İstanbul 1943.
- Almas, T., Uygurlar, İstanbul 2010.
- Arendt, W. W., “Sur l’apparation de l’etrierchezles Scythys”, Eurasia Septentrionalis Antiqua, IX, 1934.
- Arsal, S. M., Orta Asya, Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri, Ankara 1930.
- Aşan, M. B., “Yesi ve Çevresinde Sakalar”, Türkler, I, 2002.
- Ayda, A., “Etrüsklerle İskitler Arasında Benzerlikler”, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, Ankara 1979.
- Aytbayev, A., “Massagetler Hakkındaki Eski Kaynaklar”, Türkler, I, 2002.
- Bayat, F., “Bazı İskit/Saka Kelimelerinin Etimolojisi Üzerine”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 7, 2005.
- Beckwith, C. I., İpek Yolu İmparatorlukları, Çev. K. Yıldırım, Ankara 2011.
- Benveniste, E., Les Mages dans l’Ancien Iran, Paris 1938.
- Cernenko, E. V., The Scyhians 700-300 BC., Osprey 1983.
- Chavannes, Ed., Les Memoires Historiques de Se-Ma Ts’ien,Paris 1867.
- Çay, A. - İ. Durmuş, “İskitler”, Türkler, I, Ankara 2002.
- Demirağ, Y., Ön Asya Dünyasında Kimmerler ve İskitler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2003.
- Diodorus Sicilius, Diadorus of Scily, İng. çev. C. H. Oldfather, Cambridge 1996.
- Doğan, O., Bozkır Kavimlerinin Kültür ve Mitolojilerinde At, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
- Donuk, A., Eski Türklerde Devlet ve Teşkilatı, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1978.
- _____________, “Çeşitli Topluluklarda ve Eski Türklerde Aile”, Tarih Dergisi, Sayı 33, 1981, s. 147-168.
- Durmuş, İ., İskitler, İstanbul 2012.
- Eberhard, W., “Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Medeniyeti”, Türkiyat Mecmuası, VII-VIII/1, İstanbul 1942.
- Eberhard, W., Çin’in Şimal Komşuları, Ankara 1942.
- Fettich, N., “Hunlar Zamanına Ait Olup Szeged-Nagyszékoss’da Bulunan Prens Mezar Buluntusu”, II. TTKZ, İstanbul 1943.
- Gömeç, S., “İsiler ve İskitler Hakkında”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, XI/21, 2013.
- Grakov, B. N., İskitler, çev. D. A. Batur, İstanbul 2008.
- Grousset, R., Bozkır İmparatorluğu, çev. Reşat Uzmen, İstanbul 1980.
- Güngör, H. - Ü. Günay, Türklerin Dini Tarihi, İstanbul 2009.
- Harmatta, J., Quellenstudien zu den Skythika des Herodot, Budapest 1941.
- Hasanov, Z., Çar İskitler, aktaran İ. Topsakal, İstanbul 2009.
- Herodotos, Herodot Tarihi, IV: 11, çev. M. Ökmen, İstanbul 1973.
- Hippookrates, Hippocrates, I, İng. çev. W. H. S. Jones, Cambridge 1995.
- Hocaoğlu, D., İslam Düşüncesi ve Modern Fizikte Kozmos, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
- Iordanes (Jordanes), Romana et Getica, neşr. Th. Mommsen, Berolini 1882. İnan, A., Makaleler ve İncelemeler, I, Ankara 1987.
- Junge, J., Saka-Studien, Leipzig 1939.
- Kafesoğlu, İ., Türk Millî Kültürü, İstanbul,1997.
- Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-İt-Türk, I-IV, Ankara 1985.
- Keskin, K., Bozkır Kültür Çevresinde Ölü Gömme Geleneği (Başlangıçtan Göktürk Dönemi Sonuna Kadar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara 2004.
- Kılıç, A. R., İskitler ve İskitler Hakkında Herodot’un Verdiği Bilgiler, İstanbul 1935.
- Koca, S., “Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Türkler, III, Ankara 2002.
- Kocabaş, Y., “Türklerde Ölü Gömme Geleneği”, Türkler, II, 2002.
- Kretschmer, K., “Scythae”, Paulys Real Encyclopâdie der Classischen Altertumswissenschaft, Stuttgart, II A 1, 1921.
- Kuun, G., Codex Cumanicus, Budapest 1981.
- Luciannos, İng. çev. A. M. Harmon, Cambridge 1996.
- Macdowall, S. - G. Embleton, Late Roman Infantryman, Osprey 1994.
- Maenchen-Helfen, O. J., “Akatır”, Central Asiatic Journal, XI/4, 1966.
- Melyukova, A. İ., “İskitler ve Sarmatlar”, Erken İç Asya Tarihi, yayına haz. D. Sinor, İstanbul 2000.
- Memiş, E., İskitlerin Tarihi, Konya 2005.
- Mızrak, E. Ç., M.Ö. VII. Yüzyıldan M.S. VI. Yüzyılın Ortalarına Kadar Batı Türkistan ve Kuzey Hindistandaki Bozkır Kavimleri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
- Minns, E. H., Scythians and Greeks, Cambridge 1913.
- Müllenhoff, K., “Über die Herkunft und Sprache der Pontischen Skythen und Sarmaten”, Deutsche Altertumskunde, III, Berlin 1870-1900, Nagy Géza, A népvándorlás kora (Szilágyi: A magyar nemzet Története, 1. köt), CCXVII-CCCXXXIII/1, 1895.
- Németh, Gy., A Honfoglaló Magyarság Kialakulása, Budapest 1930.
- Onay, İ., “İslamiyetten Önce Türklerde, Cenaze ve Defin İşlemlerinde Uygulanan Gelenekler ve Bunların Amaçları”, İnternational Jurnal of Social Science, Sayı 6, 2013.
- Öztürk, R., Grek ve Latin Kaynaklarına Göre İskit, Sarmat ve Avrupa Hunlarında Askeri Kültür (M.Ö. V. yy- M.S. VI. yy), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
- P’yankov, I. V., “Sakalar”, Türkler, I, Ankara 2002.
- Phillips, E. D., The Royal Hordes Nomad Peoples of The Steppes, Londra 1965.
- Pohl, W., Die Awaren, Münik 2002.
- Rice, T. T., The Scythians, London 1958.
- Rolle, R., The World of The Scythians, California 1980.
- San, O., “Bazı Bulgular Işığında Anadolu’da Kimmer ve İskit Varlığı Üzerine Bazı Gözlemler”, Belleten, LXIV/239 (2000).
- Seroşevsky, V. L., Saka Yakutlar, çev. A. Acaloğlu, İstanbul 2007.
- Sinor, D., Erken İç Asya Tarihi, İstanbul 2002.
- Stanislas Julien, “Documents Sur lesT'ou-Kiue”, Journal Asiatic, VI/4, 1864.
- Strabon, Geopraphia, İng. çev. H. L. Jones, Cambridge 1997.
- Sulimirski, T. - T. Taylor, “The Scythians”, Cambridge Ancient History, III/2, 1991.
- Şen, H., İslam Öncesi Türk İnanış ve Düşüncesinde Gök, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul 2014.
- Takáts, Z., “Neuentdecke Denkmäler der Hunnen in Ungarn”, Acta Antiqua Hungarica Orient, IX,1959.
- Tarhan, T., “İskitler’in Dinî İnanç ve Âdetleri”, Tarih Dergisi, Sayı 23, 1969.
- _____________, Eskiçağ’da Kimmer Problemi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi, İsatnbul 1972.
- _____________, “Eski Çağda Kimmerler Problemi”, VIII. Türk Tarih Kongresi, I, Ankara 1979.
- Taşağıl, A., Göktürkler, Ankara 2004.
- _____________, “İslam Öncesi Devirde Türk Ordusu”, Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular, Editör F. M. Emecen, İstanbul 2008.
- Tellioğlu, İ., “Kimmer ve İskit Göçlerinin Doğu Anadolu Bölgesindeki Etkileri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 27, 2005.
- Togan, A. V. Z., Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1946.
- _____________, “Sakalar (IV)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 23, 1987, s. 22-26.
- Tomaschek, W., Kritik der aeltesten Nachrichten über den Skythischen Norden, I, Wien 1888.
- Türkyılmaz, A., “İslamiyet Öncesi Türklerde Su Kültü ve Günümüze Yansımaları”, Bilim ve Kültür-Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, 2013.
- Üstün, A., “‘Kargaşa’ Esnasında Tarih Yazmak: Geç Roma Müverrihlerinde İskit ve Hun Etnonimlerinin Kullanımı Üzerine”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 37, 2013, s. 1-13.
- Yamauchi, E., “The Scythians: Invading Hordes from the Russian Steppes”, The Biblical Archaeologist, Sayı 46, 1983.
- Yıldırım, K., “Doğu Türkistan ve İlk Sâkinleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/1, 2012, 195-214.
- _____________, “Doğu Türkistan’da Erken Saka Kültür Çevresi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 206, 2013.
- ISSN: 1015-1818
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1949
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Yayınevi