XIX. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA ANKARA’DA KARAYOLU ULAŞIMI

Osmanlı Devleti genelinde karayolu ulaşımı Tanzimat Fermanı’nın ilanına kadar olan süre içinde çok üzerinde durulan bir konu olmamıştır. XIX. Yüzyılın ikinci yarısı itibariyle önem kazanmaya başlayan ulaşım meselesinde, Meclis-i Ma’abir’in 1863 senesinde yayınlamış olduğu nizamname ile bütün karayolları ve geçitlerin bakım ve onarımı ciddi bir şekilde ele alınmaya başlanmıştı. İstanbul’un zahire ihtiyacının karşılanabilmesi için Ankara-İzmit karayolunun da bir an önce yapılması gerekmekteydi. Ayrıca Ankara Vilayeti’nin karayolu ile Marmara Denizi’ne, Akdeniz’e ve Karadeniz’e bağlantılı olması için yol yapım çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Birçok yerde vilayette olduğu gibi Ankara’da da yol yapımı için ihale usulüne gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ankara, ulaşım, Osmanlı Devleti

HIGHWAY TRANSPORTATION IN ANKARA IN THE SECOND HALF OF THE 19th CENTURY

Highway transportation throughout the Ottoman Empire was not an issue emphasised on until the declaration of the rescript of Gülhane. In the transportation issue that began to gain importance in the second half of the 19th century, the maintenance and repair of all highways and passages were seriously taken into consideration by the regulation issued by the Parliament of Ma’abir in 1863. Besides, the Ankara-Izmit highway had to be built as soon as possible in order to supply the grain needs of Istanbul. Additionally, road construction works were focused on so as to connect the province of Ankara to the Marmara Sea, the Mediterranean Sea and the Black Sea by road. As in many provinces, tendering procedure for road construction was implemented in Ankara.

Keywords:

Ottoman Empire, Transportation, Ankara,

PDF

___

BOA. BEO. A. MKT. MHM 379/92, 18 Z 1283(23.04.1867)
BOA. T. 3125/11, 24 Şevval 1282.
BOA. İ. MVL. 569/25578, 19 Zilkade 1283.
BOA. DH. MKT. 1406/45, 26 C 1304(21.03.1887).
BOA.BEOAYN_d_0804, s. 70, Evrak No: 110.
BOA.BEOAYN_d_0805, s. 39, Evrak No: 197.
BOA, MVL, 569/96, 17 Ramazan 1274.
BOA.BEOAYN_d_0804, s. 67, Evrak No: 242.
BOA.BEOAYN_d_0804, s. 67, Evrak No: 281.
BOA.İ.MMS., 42/1748 , 20 Z 1288(01.03.1872), s. 1.
BOA.İ.MMS.42/1748, 13 L 1288(26.12.1871),
Mecmua-i Umur-i Nafia, M 1302(Ekim-Kasım 1884), s. 7.
“Turuk ve Meabirin İhale-i İnşasına Dair Şerait-i Umumiye”, 1 M 1309.
Düstur, 1. Tertip, 4. Cilt.
Salname-i Vilayet-i Ankara, Def’a 13, Sene 1318.
Salname-i Vilayet-i Ankara, Def’a 14, Sene 1320.
Salname-i Vilayet-i Ankara, Def’a 15, Sene 1325.
Salname-i Vilayet-i Ankara, Def’a 11, Sene 1307.
Ankara Vilayet Gazetesi, N. 752, 24 Rebiülevvel sene 306 Fi Teşrin-i Sani sene 304.
Ankara Vilayet Gazetesi, N. 928, Fi 8 Cemaziyelahir Sene 310 Fi 16 Kanunuevvel Sene 1308.
Ankara Vilayet Gazetesi, N. 608, 22 Kanun-ı Evvel 1300 (03.01.1885).
Ankara Vilayet Gazetesi, N. 587, 30 Haziran 1300.
Altındaş, Eylem Tekemen “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Kuraklığın Ankara’ya Yansıması”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S.24, 2018, ss. 1-13.
Atam Şenay, “Osmanlı Devleti’nde Bir Yol Çıkmazı: İzmit-Ankara Şosesi İnşa ve İşletme İmtiyazı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3(1), ss. 119-138.
Aydın Suavi - Emiroğlu Kudret - Türkoğlu Ömer, Özsoy Ergi D., Küçük Asya’nın Bin Yüzü ANKARA, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.
Çetin Emrah, Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Karayolu Ulaşımı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2013.
Duysak Cabir, “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti Karayolları”, Osmanlı’da Ulaşım Kara-Deniz-Demiryolu, (Ed. Vahdettin Engin vd…), İstanbul 2012.
Ekin Ümit, 17. Ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğunda Ulaşım ve İletim Örgütlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2002.
Eldem Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun iktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, TTK, Ankara, 1994.
Etöz Zeliha, 19. Yüzyıl Ankara’sında Sosyal ve Kültürel Yaşam, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilimdalı (Siyaset Bilimi), Doktora Tezi, Ankara 1998.
Eskin Şekip, Posta, Telgraf ve Telefon Tarihi, Ankara 1942.
Galanti Avram, Ankara Tarihi, İstanbul 1950.
Georgeon F., “Keçi Kılından Kalpağa: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yüzyılında Ankara’nın Gelişimi”, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, (Ed. F. Georgeon-P. Dumont), İstanbul 1999.
Güven Sami, Türkiye’de Ulaşım Sistemi ve Karayolu Ulaştırma Kooperatifleri, Ankara 1982.
Hallaçoğlu Yusuf, Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), Ankara 2002.
İğdi Özlem Gülenç, “Ankara Vilayet Umum Meclisi’nin 1869 Yılı Kararları”, Musa Çadırcı’ya Armağan Yazılar, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2012.
Koç Bekir, Osmanlı Kent Yıllıklarında Ankara Salname-i Vilayet-i Ankara, Ankara Sanayi Odası, Ankara 2014.
Ortaylı İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), TTK, Ankara, 2011.
Orhonlu Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar, İzmir 1984.
Şen Leyla, Türkiye’de Demiryolları ve Karayollarının Gelişim Süreci, Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, Ankara 2003.
Şimşir Bilal N., Ankara… Ankara… Bir Başkentin Doğuşu, İstanbul 2006.
Taştemir Mehmet, “Klasik Devirde Osmanlı’da Kara Ulaşımı ve Yollar”, Osmanlı’da Ulaşım Kara-Deniz-Demiryolu, (Ed. Vahdettin Engin vd…), İstanbul 2012.
Tekeli İlhan - İlkin Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ondokuzuncu Yüzyılda Araba Teknolojisinde ve Karayolu Yapımındaki Gelişmeler”, ÇAĞINI YAKALAYAN OSMANLI, IRCICA, İstanbul 1995.