SINIR DİPLOMASİSİNDEN SALTANAT ELÇİLİĞİNE: BİR 16. YÜZYIL DİPLOMASİ HİKÂYESİ YAHUT MARCUS SCHERER/HİDAYET’İN ESRARLI SERGÜZEŞTİ

16. yüzyılın ortaları Osmanlı-Habsburg diplomatik ilişkilerine yön verenler açısından bir arayış çağıydı. Budin, takip eden yaklaşık bir buçuk asırlık zaman diliminin gösterdiği üzere, iki devlet arasındaki diplomatik temasların ayarlanıp düzenlendiği bir merkez halini alıyordu. Budin’de hizmet eden divan kâtipleri ve çavuşları bu maksatla Viyana’ya müteaddit ziyaretlerde bulundular. Bunlardan biri olan Hidayet Ağa ya da ihtida etmeden önceki ismiyle Marcus Scherer, 1564 ve 1565 senelerinde iki ayrı misyonla Kutsal Roma imparatoru II. Maximilian’ın huzuruna çıktı. 1564’te, Habsburg hükümdarından geciken haraç ödemelerini yapmasını talep eden Hidayet, ertesi sene geldiği Viyana’da takriben yedi ay kaldı. Sultan Süleyman’ın 1566’daki Szigetvár seferi öncesinde iki hükümdar arasında bir sulh antlaşmasının vücut bulmasına çalıştı; ama istediğini elde edemedi. Erdelli Sakson bir aileden gelen Hidayet, 1550’lerin sonlarında Budin’de resmen başladığıkâtiplik ve tercümanlık kariyerini 1564’te “paşa elçiliği” ve 1565’te “saltanat elçiliği”yle taçlandırdı. 1566 başlarında tarihî kaynakların üzerinde hemfikir olamadığı bir yer ve zamanda idam edildi. Hidayet/Marcus, 16. yüzyıl ortasında Osmanlı ve Habsburg sarayları arasında oynadığı aracılık rolü vesileyle günümüz insanlarına çeşitli lisanlarda, dağınık ve kimi zaman kafa karıştırıcı izler bıraktı

FROM FRONTIER DIPLOMACY TO IMPERIAL EMBASSY: A 16th CENTURY DIPLOMATIC ODYSSEY OR THE MYSTERIOUS EXPLOITS OF MARCUS SCHERER/HİDAYET

The mid-16th century marked an age of pursuit for Ottoman and Habsburg diplomacy-makers. At this time Buda was emerging as a diplomatic hub regulating the mutual contacts between the two states, a role the frontier city played for around one and a half century. For this purpose several scribes and çavuşes from Buda visited the imperial town Vienna. Hidayet Ağa, alias Marcus Scherer with his Christian name, attended two audiences in Vienna with Maximilian II, the Holy Roman emperor, in 1564 and 1565, respectively. In 1564, Hidayet demanded the payment of the yearly tribute by Maximilian to the Porte. Next year he stayed in Vienna nearly seven months when he sought to mediate a peace treaty between the two monarchs. His mission failed and Sultan Süleyman launched his campaign of 1566 against the fortress of Szigetvár. Hidayet stemmed from a Saxon family in Transylvania. He officially began with his secretarial career in Buda in late 1550’s; he became the “pasha’s envoy” to Vienna in 1564 and was elevated to a “sultanic courier” in 1565. In early 1566 he was executed by the Ottomans under the circumstances the historical sources of the period could hardly agree on. Hidayet/Marcus, thanks to his mediation between the Ottoman and Habsburg courts in mid-16th century left a number of scattered and confusing historical traces to modern researchers in multiple languages.

___

  • Yayımlanmamış Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi [BOA], Mühimme Defteri [MD] 4.
  • BOA, Ali Emiri-Kanuni, no. 258.
  • BOA, Kamil Kepeci, no. 67; 1866.
  • Österreichisches Staatsarchiv [OeStA], Haus, Hof- und Staatsarchiv [HHStA], Hungarica, Kart 90, Konv. 3, Konv. 4; Kart. 91, Konv. 1, Konv. 2
  • OeStA, HHStA, Türkei I/16, Konv. 1; I/18, Konv. 3, Konv. 4; I/19, Konv. 1, Konv. 2, Konv. 4, Konv. 5; Türkei I/20, Konv. 1, Konv. 2, Konv. 3, Konv. 4
  • OeStA, Finanz- und Hofkammerarchiv [FHKA], Sammlungen und Selekte [SUS], Reichsakten 190A
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi [TSMA], E. 0657/29; 0873/18
  • Yayımlanmış Arşiv Belgeleri
  • 3 Numaralı Mühimme Defteri (966‒968/1558‒1560), Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 1993.
  • 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565‒1566), Tıpkıbasım, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1994.
  • 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564‒1565), Özet, Transkripsiyon ve İndeks, I-II, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1995.
  • Anton C. Schaendlinger (unter Mitarbeit von Claudia Römer), Die Schreiben Süleymāns des Prächtigen an Karl V., Ferdinand I. und Maximilian II. Transkriptionen und Übersetzungen, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1983.
  • Anton C. Schaendlinger (unter Mitarbeit von Claudia Römer), Die Schreiben Süleymāns des Prächtigen an Vasallen, Militärbeamte, Beamte und Richter, Transkriptionen und Übersetzungen, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1986.
  • Bánffy György, “Második János ... török császárhoz menetele”, József Bessenyei (ed.), Zay Ferenc, János király árultatása. Kis Péter, Magyarázat. [Bánffy György]. Második János ... török császárhoz menetele içinde, Budapest, 1993, s. 117-130.
  • Die Korrespondenz Maximilians II. I. Band: Familienkorrespondenz 1564 Juli 26 ‒ 1566 August 11, bearbeit. von Viktor Bibl, Adolf Holzhausen K. u. K. Hof- und Universitätsbuchdrucker, Wien 1916.
  • Feridun Ahmed Bey, Münşe’âtü’s-Selâtîn, I-II, İstanbul, 1275/1857.
  • Francisci Forgách de Ghymes, De Statu Reipubl. Hungaricae, Ferdinando, Johanne, Maximiliano Regibus ac Johanne Secundo Principe Transylvaniae. Commentarii, Quibus Accessere Nonnulla etiam Aliorum Principum Gesta etc., Kiadja A Magyar Tudományos Akademia Történelmi Bizottsága. Második Osztály: Írók, Eggenberger Ferdinánd Magyar Akad. Könyvárusnál, Pest 1866.
  • Gisela Procházka-Eisl, Claudia Römer, Osmanische Beamtenschreiben und Privatbriefe der Zeit Süleymāns des Prächtigen aus dem Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2007.
  • Hans Gerstinger (hrsg.), Aus dem Tagebuch des Kaiserlichen Hofhistoriographen Johannes Sambucus (1531-1584), (Cod. Vind. Lat. 9039), Böhlau, Graz-Wien 1965.
  • Káldy-Nagy, Gy., Kanûnî Devri Budin Tahrir Defteri (1546-1562), Ankara Üniversitesi, Ankara 1971.
  • Nuntiaturberichte aus Deutschland 1560-1572. Nebst Ergänzenden Aktenstücken, Vierter Band. Nuntius Delfino 1564-1565, bearbeitet von S. Steinherz, K. u. K. Hof- und Universitäts Buchhändler, Wien 1914.
  • Papiers d’État du cardinal de Granvelle d’après les manuscrits de la Bibliothèque de Besançon, publ. M. Ch. Weiss, Tome IX, Imprimerie nationales, Paris 1852.
  • Petritsch, E. D., Regesten der osmanischen Dokumente im Österreichischen Staatsarchiv, Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs, Ergänzungband 10/1 (1480-1574), Verlag Berger, Wien 1991.
  • Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, I-II, haz. Mehmet İpşirli, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
  • Takáts, S., F. Eckhart, G. Szekfű, A budai basák magyar nyelvű levelezése, I. 1553-1589, Budapest 1915.
  • Tobias P. Graf (ed.), Der Preis der Diplomatie: Die Abrechnungen der kaiserlichen Gesandten an der Hohen Pforte, 1580–1583, Universitätsbibliothek Heidelberg, Heidelberg 2016.
  • Venetianische Depeschen vom Kaiserhofe (Dispacci di Germania), I-III, bearbt. von Dr. Gustav Turba, Buchhändler Der Kais. Akademie Der Wissenschaften, Wien 1895.
  • Yayımlanmış Anlatı Kaynakları
  • Chronicon Fuchsio-Lupino-Oltardinum sive Annales Hungarici et Transsilvanici, edidit Josephus Trausch, Pars I. Complectens Annales Ann. 990-1630, Coronae, impressum per Johannem Gött Typographum, MDCCCXLVII (1847). Eugen von Trauschenfels (hrsg.), “Album Oltardianum”, Deutsche Fundgruben zur Geschichte Siebenbürgens, Neue Folge, Band 3, Druck und Verlag von Johann Gött, Kronstadt 1860, s. 1-49.
  • Georg Caspar Kirchmaier, Jucundissimum ex Physicis Thema Zoologicum, de Monocerote seu Unicornu, sub Præsidio M. Georgil Casp. Kirchmaieri, in Electorali ad Albim Academiâ, Publicæ Eruditorum Disquisitioni siftet Respondens Johannes Fridericus Hubrigk, Bernstadiensis Silesius. Ad diem XVIII. Aprilis, A.O.R. M DC LX. Horis Locoq; solitis., Wittebergæ: Excudebat Michael Wendt.
  • Feridun Ahmed Bey, Sultan Süleyman’ın Son Seferi. Nüzhet-i Esrârü’l-Ahyâr der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar, haz. H. Ahmet Arslantürk, Günhan Börekçi, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
  • Istvánffy Miklós, Magyarok dolgairól írt históriája: Tállyai Pál XVII. századi fordításában, I-III, sajtó alá rendezte: Benits Péter, Balassi Kiadó Budapest, 2001-2009.
  • Jakob von Betzek, Gesandschaftsreise nach Ungarn und in die Türkei im Jahre 1564/65, hrsg. Karl Nehring, München 1979.
  • Nahîfî Mehmed Efendi, Cevâhirü’l-Menâkıb. Sokullu Mustafa Paşa’nın Hayatı (İnceleme-Tenkitli Metin), haz. İbrahim Pazan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2019.
  • Nicolai Isthvanfi, Historiarum de rebus Ungaricis libri XXXIV, Coloniae Agrippinae 1622.
  • Petar Matković, “Putopis Marka Antuna Pigafetta v Carigrad od god. 1567 (Itinerario di Marc’ Antonio Pigafetta gentil’ huomo vicentino)”, Starine, Sayı 22, 1890, s. 68-194.
  • Stephan von Praun, “Was sich auf meiner Reise zugetragen, da ich, Stephan Praun von Nürnbergkh, den 20. Jenner bis 31. May, Anno 1569 mit Kaysers Maximillian Pottschafft, dem Herrn Kaspar von Minckwitz von Wien zu Landt nach Contantinoppol mit dem Tribut gezogen”, mitgeteilt nach den Manuskripten und Tagebüchern im Archive des von Praun’schen Gesamtgeschlechts von Friedrich von Praun, Mitteilungen aus dem Germanischen Nationalmuseum, 1916, s. 47-62.
  • Thomae Iordani (Medici), Pestis Phænomena Sev de iis quæ febrem pestilentem apparent, exercitatio, Francofvrti, apud Andream Wechelum, M. D. LXXVI (1576).
  • Verancsics Antal, Összes Munkái, köz. Szalay László, Wenzel Gusztáv, 8. cilt: Vegyes Levelek. 1559‒1562, Eggenberger Ferdinánd Magyar Akad. Könyvárusnál, Pest 1868.
  • Vlyssis Aldrovandi (Patricii Bononiensis), De Quadrupedibus Solidipedibus Volumen Intergum Ioannes Cornelius Vterverius Gymnasio Bononiensi. Simplicium medicamento Professor collegit et recensuit. Hieronymus Tamburinus in lucem edidit. Illustrissimum et Reverendissimum D.D. Carolum Madruccium S.R.E. Cardinalem Amplissimum Tridentio Episcopum, et Principem. Cum Indice copiosissimo Superiorum Permissu. Cum Privilegio S. Cæs. Maiestatis, Bononiae, Apud Victorium Benatium, M. D. C. XVI (1616).
  • İkincil Literatür
  • Ács, P., “Tarjumans Mahmud and Murad: Austrian and Hungarian Renegades as Sultan’s Interpreters”, Europa und die Türken in der Renaissance, hrsg. Bodo Guthmüller und Wilhelm Kühlmann, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 2000, s. 307-316.
  • Ács, P., “Andreas Dudith’s Turkish Brother-in-Law”, Camoenae Hungaricae, Sayı 3, 2006, s. 59-64.
  • Altaylı, Y., “Budin Beylerbeyi Arslan Paşa (1565-1566)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 19, 2006, s. 33-51.
  • Aydın, B., “Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yerleri”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 29, 2007, s. 41-86.
  • Bernád, Á. Z., “„Ich sah es also für ein Opfer an, das ich unsern verdienten Vätern schuldig wäre …“. Zur Werkgenese und Editionsgeschichte von Johann Seiverts Nachrichten von Siebenbuergischen Gelehrten und ihren Schriften”, WEBFU [Wiener elektronische Beiträge des Instituts für Finno-Ugristik], 2006, s. 1-15.
  • Almási, G., The Uses of Humanism. Johannes Sambucus (1531-1584), Andreas Dudith (1533‒1589), and the Republic of Letters in East Central Europe, Brill, Leiden-Boston 2009.
  • Babinger, F., “Der Pfortendolmetsch Murād und seine Schriften”, Literaturdenkmäler aus Ungarns Türkenzeit, bearbt. Franz Babinger, Robert Gagger, Eugen Mittwoch, Johannes Heinrich Mordtmann, Berlin, Walter de Gruyter & Co., Leipzig 1927, s. 33-54.
  • Beydilli, K., “Sefaret ve Sefaretnâme Hakkında Yeni Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 30, 2007, s. 9-30.
  • Binder, P., “Translyvanian Saxons as Turkish Clerks: Marcus Scherer and Marcus Benkner”, Revue des Études Sud-Est Européennes, Sayı XII/3, 1974, Discussions. Notes brèves, s. 397-401.
  • Erdélyi, G., “Turning Turk as Rational Decision in the Hungarian-Ottoman Frontier Zone”, Hungarian Historical Review, Sayı 4/2, 2015, s. 314-345.
  • Gerstinger, H., Die Briefe von Johannes Sambucus (1554-1584), Böhlau Verlag, Wien 1968.
  • Gévay, A., “Versuch eines chronologischen Verzeichnisses der türkischen Statthalter von Ofen”, Der österreichische Geschichtsforscher, Sayı II/1, 1841, s. 56-90.
  • Gökbilgin, M. T., “Kanunî Süleyman’ın 1566 Szigetvar Seferi Sebepleri ve Hazırlıkları”, Tarih Dergisi, Sayı 16/21, 1966, s. 1-14.
  • Göyünç, N., “XVI. Yüzyılda Ruûs ve Önemi”, Tarih Dergisi, Sayı 17/22, 1968, s. 17-34.
  • Graf, T., “Of Half-Lives and Double-Lives: ‘Renegades’ in the Ottoman Empire and Their Pre-Conversion Ties, ca. 1580-1610”, Well-Connected Domains: Towards an Entangled Ottoman History, ed. Pascal W. Firges et al., Brill, Leiden-Boston 2014, s. 131-149.
  • Graf, T. P., The Sultan’s Renegades. Christian-European Converts to Islam and the Making of the Ottoman Elite, 1575-1610, Oxford University Press, Oxford 2017.
  • Gunnoe, C. D. Jr., J. Schakelford, “Johannes Crato von Krafftheim (1519‒1585): Imperial Physician, Irenicist, and Paracelsian”, Ideas and Cultural Margins in Early Modern Germany. Essays in Honour of H. C. Erik Midelfort, ed. Marjorie Elizabeth Plummer, Robin B. Barnes, Ashgate, Farnham 2009, s. 201-216.
  • Günalan, R., XVI. Yüzyılda Bâb-ı Defterî Teşkilatı ve Maliye Ahkâm Defterleri, yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2005.
  • Gündisch G., D. Nägler, “Die Bibliothek des Hermannstädter ev. Stadtpfarrers Andreas Oltard (1660) und seiner Familie”, Zeitschrift für Siebenbürgische Landeskunde, Sayı 17/2, 1994, s. 121-143.
  • Gürkan, E. S., “The Efficacy of Ottoman Counter-Intelligence in the 16th Century”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Sayı 65/1, 2012, s. 1-38.
  • Gürkan, E. S., “Mediating Boundaries: Mediterranean Go-Betweens and Cross-Confessional Diplomacy in Constantinople, 1560-1600”, Journal of Early Modern History, Sayı 19, 2015, s. 107-128.
  • Janko, W., Lazarus Freiherr von Schwendi oberster Feldhauptmann und Rath Kaiser Maximilian’s II., Willehm Braumüller Wien 1871.
  • Jensen, H., “Ungarische Urkunden aus der Türkenzeit I. Über Arslan Pascha, Bejlerbej von Ofen”, Der Islam, Sayı 10, 1920, s. 146-150.
  • Fodor, P., “Ottoman Policy Towards Hungary, 1520-1541”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Sayı 45/2-3, 1991, s. 271-345.
  • Fodor, P., “The Grand Vizieral Telhis. A Study in the Ottoman Central Administration 1566-1656”, Archivum Ottomanicum, Sayı 15, 1997, s. 137-188.
  • Fodor P., “Who Should Obtain the Castle of Pankota? Interest Groups and Self-Promotion in the Mid-Sixteenth-Century Ottoman Political Establishment”, Turcica, Sayı 31, 1999, s. 67-86.
  • Fodor, P., “The View of the Turk in Hungary: the Apocalyptic Tradition and the Red Apple in Ottoman-Hungarian Context”, In Quest of the Golden Apple: Imperial Ideology, Politics, and Military Admnistration in the Ottoman Empire, The Isis Press, İstanbul 2000, s. 71-103.
  • Fodor, P., “Wolf on the Border: Yahyapaşaoğlu Bali Bey (?‒1527). Expansion and Provincial Élite in the European Confines of the Ottoman Empire in the Early Sixteenth Century”, Şerefe. Studies in Honour of Prof. Géza Dávid on His Seventieth Birthday, ed. Pál Fodor, Nándor E. Kovács and Benedek Péri, Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences, Budapest 2019, s. 57-87.
  • Işıksel, G., “‹‹ Was gschehen ist, ist schon gschehen ››. Autour de la mission diplomatique de Hidâyet à Vienne”, basım aşamasında.
  • İpçioğlu, M., Kanuni Sultan Süleyman’ın Nahçıvan Seferi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2003.
  • Káldy-Nagy, J., “The Cash Book of the Ottoman Treasury in Buda in the Years 1558-1560”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Sayı 15/1-3, 1962, s. 173-182.
  • Kristić, T., Contested Conversions to Islam. Naratives of Religous Change in the Early Modern Ottoman Empire, Stanford University Press, Stanford-California 2011.
  • Krstić, T., “Of Translation and Empire: Sixteenth-century Ottoman imperial interpreters as Renaissance go-betweens”, The Ottoman World, ed. Christine Woodhead, Routledge, London and New York 2012, s. 130-142.
  • Lesure, M., “Michel Černović ‹‹Explorator Secretus› à Constantinople (1556-1563)”, Turcica, Sayı 15, 1983, s. 127-154.
  • Libloy, F. S. von, Kurzer Ueberblick der Literaturgeschichte Siebenbürgens von der ältesten Zeit bis zu Ende vorigen Jahrhunderts, Verlage bei Georg v. Closius, Hermanstadt 1857.
  • Maasen, W., Hans Jakob Fugger (1516-1575). Ein Beitrag zur Geschichte des 16. Jahrhunderts, Verlag von Dr. F. P. Datterer & Cie. (Sellier), München-Freising 1922.
  • Matuz, J., “Die Pfortendolmetscher zur Herrschaft Süleymāns des Prächtigen”, Südost-Forschungen, Sayı 34, 1975, s. 26-60.
  • Motika, R., “Adam Neuser. Ein Heidelberger Theologe im Osmanischen Reich”, Frauen, Bilder und Gelehrte. Studien zu Gesellschaft und Künsten im Osmanischen Reich. Festschrift Hans Georg Majer, ed. Sabine Prätor, Christoph K. Neumann, Simurg, İstanbul 2002, s. 523-538.
  • Mulsow, M., “Antitrinitarians and conversion to Islam: Adam Neuser reads Murad b. Abdullah in Ottoman Istanbul”, Conversion and Islam in the Early Modern Mediterranean: the Lure of the Other, ed. Claire Norton, Ashgate, London 2016, s. 181-193.
  • Müller, R. C., “Der umworbene ‘Erbfeind’: Habsburgische Diplomatie an der Hohen Pforte vom Regierungsantritt Maximilian I. bis zum ‘Langen Krieg’ – Ein Entwurf”, Das Osmanische Reich und die Habsburgermonarchie, hrsg. Marlene Kruz u.a., Oldenburg, Wien 2005 (Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung, 48, Ergänzungsband), s. 251-279.
  • Müller, R. C., Prosopographie der Reisenden und Migranten ins Osmanische Reich (1397-1611): Berichterstatter aus dem Heiligen Römischen Reich, außer burgundische Gebiete und Reichsromania, Band VII, Eudora-Verlag, Leipzig 2006.
  • Oborni, T., “Between Vienna and Constantinople: Notes on the Legal Status of the Principality of Transylvania”, The European Tributary States of the Ottoman Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, ed. Lovro Kunčević, Gábor Kármán, Brill, Leiden-Boston 2013, s. 67-90.
  • Offner, R., P. Pauly, “Briefe von Thomas Jordanus von Klausenburg an Carolus Clusius”, Humanistica Lovaniensia, Sayı 67/2, 2018, s. 343-378.
  • Offner, R., “Neue Daten zur Bibliograhie des Klausenburger Arztes Thomas Jordanus (1540-1586): Epidemiologie, Balneologe und Protomedicus von Mähren”, Sudhoffs Archiv, Sayı 102, 2018/1, s. 89-112.
  • Pálffy, G., “Ransom Slavery along the Ottoman-Hungarian Frontier in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Ransom Slavery along the Ottoman Borders (Early Fifteenth–Early Eighteenth Centuries), ed. Géza Dávid, Pál Fodor, Brill, Leiden-Boston-Köln 2007, s. 35-83.
  • Pálffy, G., “Verschiedene Loyalitäten in einer Familie: Das kroatisch-ungarische Geschlecht Zrinski/Zrínyi in der ››supranationalen‹‹ Aristokratie der Habsburgermonarchie im 16. und 17. Jahrhundert”, Militia et Litterae. Die beiden Nikolaus Zrínyi und Europa, hrsg. Wilhelm Kühlmann, Gábor Tüskés, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 2009, s. 11-32.
  • Pálffy, G., “Un penseur militaire alsacien dans la Hongrie au XVIe siècle: Lazare baron von Schwendi (1522–1583)”, La pensée militaire hongroise à travers les siècles, dir. Hervé Coutau-Bégarie, Ferenc Tóth, Institut de Stratégie Comparée EPHE IV–Sorbonne–Editions Économica, Paris 2011, s. 41-59.
  • Papp, S., Die Verleihungs-, Bekräftigungs- und Vertragsurkunden der Osmanen für Ungarn und Siebenbürgen. Eine quellenkritische Untersuchung, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2003.
  • Papp, S., “From a Transylvanian principality to an Ottoman sanjak: The Life of Pál Márkházi, a Hungarian Renegade”, Chronica, Sayı 4, 2004, s. 57-67.
  • Petritsch, E. D., “Der habsburgisch-osmanische Friedensvertrag des Jahres 1547”, Mitteilungen des österreichischen Staatsarchivs, Sayı 38, 1985, s. 49-80.
  • Petritsch, E. D., “Der Türke als Feindbild? Zu den diplomatischen Beziehungen zwischen Habsburgern und Osmanen”, Krieg in der europäischen Neuzeit, ed. Thomas Kolnberger, Ilja Steffelbauer, Mandelbaum Verlag, Wien 2010, s. 406-425.
  • Radway, R. D., Vernacular Diplomacy in Central Europe: Statesmen and Soldiers Between the Habsburg and Ottoman Empires, 1543-1593, yayımlanmamış doktora tezi, Princeton University, 2017.
  • Riedl-Dorn, C., Wissenschaft und Fabelwesen. Ein kritischer Versuch über Conrad Gessner und Ulisse Aldrovandi, Böhlau Verlag, Wien-Köln 1989.
  • Ritmann, A., “Thomas Jordanus primus publ. medicus Moraviae (Eine biographische Skizze aus dem Jahre 1540-1585)”, Culturgeschichtliche Abhandlungen über die Reformation der Heilkunst, Verl. F. Karafiat, Brünn 1869, s. 17-23.
  • Rothkegel, M., “Jacobus Palaeologus in Constantinople, 1554-5 and 1573”, Osmanlı İstanbulu IV. IV. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, 20-22 Mayıs 2016, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016, s. 977-1004.
  • Römer, C., “On Some Hass-Estates Illegally Claimed by Arslan Paša, Beglerbegi of Buda”, Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Ménage, ed. Colin Imber-Colin Heywood, ISIS, İstanbul 1999, s. 297-318.
  • Römer, C., “Zu widersprüchlichen Beurteilungen eines Rechtsstreits durch die Kanzlei des Beglerbegi von Buda, Arslan Paša, im Jahr 1565”, Mitteilungen der Grazer Morgenländischen Gesellschaft, Sayı 8, 1999, s. 29-41.
  • Römer, C., “Bemerkungen zum Schiksal von Jovanka Černović (1563-1566)”, Frauen, Bilder und Gelehrte. Studien zu Gesellschaft und Künsten im Osmanischen Reich, hrsg. Sabine Prätor, Christoph K. Neumann, I, Simurg, İstanbul 2002, s. 139-157.
  • Römer, C., N. Vatin, “The Hungarian Frontier and Süleyman’s Way to Szigetvár According to Ottoman Sources”, The Battle for Central Europe. The Siege of Szigetvár and the Death of Süleyman the Magnificent and Nicholas Zrínyi (1566), ed. Pál Fodor, Brill, Leiden-Boston 2019, s. 341-358.
  • Römer, C., N. Vatin, “The Lion That Was Only a Cat: Some Notes on the Last Years and the Death of Arslan Pasha, Bey of Semendire and Beylerbeyi of Buda”, Şerefe. Studies in Honour of Prof. Géza Dávid on His Seventieth Birthday, ed. Pál Fodor, Nándor E. Kovács and Benedek Péri, Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences, Budapest 2019, s. 159-182.
  • Schaendlinger, A. C., “Die Osmanisch-Habsburgische Diplomatie in der ersten Hälfte des 16. Jhdts.”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 4, 1984, s. 181-196.
  • Schaendlinger, A. C., “Osmanisch-Türkische Übersetzung eines Briefes Maximilians II. an Süleymān I.”, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, Sayı 76, 1986, s. 247-254; (2. Teil), Sayı 77, 1987, s. 57-68.
  • Seivert, J., Nachrichten von Siebenbürgischen Gelehrten und ihren Schriften, Weber und Korabinskischen Verlage, Preßburg 1785.
  • Sitte, A., “Tschausch Hedajets Aufenthalt in Wien (1565)”, Archiv für Kulturgeschichte, Sayı 6, 1908, s. 192-201.
  • Sudár, B., Dzsámik és Mecsetek a Hódolt Magyarországon, MTA Bölcsészettudományi Kutátóközpont, Történettudományi Intézet, Budapest 2014.
  • Sudár, B., “Osmanlı Macaristanı’nda Camiye Çevrilen Kiliseler”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 25/1, 2014 [2018], s. 55-78.
  • Sugar, P. F., “The Ottoman ‘Professional Prisoner’ on the Western Borders of the Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Études Balkaniques, Sayı 7/2, 1971; s. 82-91.
  • Süslü, A., “Un Aperçu sur les Ambassadeurs Ottomans et leur Sefaretnames”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 14/25, 1981, s. 233-260.
  • Szakály, F., “A Hungarian Spahi in the 16th Century: The Mysterious “ Andreya Litteratus” of Esztergom”, Acta Orientalia Scientiarum Hungaricae, Sayı 47/1-2, 1994, s. 181-196.
  • Szegedi, E., Geschichtsbewußtsein und Gruppenidentität. Die Historiographie der Siebenbürger Sachsen zwischen Barock und Aufklärung, Böhlau Verlag, Köln-Weimar-Wien 2002.
  • Takáts, A., “Ungarische und türkische Berufsschreiber im 16. und 17. Jahrhundert”, Ungarische Jahrbücher, Sayı 1, 1921, s. 204-214.
  • Takáts, S., Rajzok a török világból, I-IV. Kötet, A Magyar Tudományos Akadémia Kiadása, Budapest 1915.
  • Takáts, S., Régi idők, régi emberek, Athenaeum, Budapest 1922.
  • Takáts, S., A Török Hódoltság Korából, Genius Kiadás, Budapest [1927].
  • Tracy, J. D., “The Road to Szigetvár: Ferdinand I’s Defense of His Hungarian Border, 1548-1566”, Austrian History Yearbook, Sayı 44, 2013, s. 17-36.
  • Tracy, J. D., “The Ambassador as Third Party: Busbecq’s Summary Account for the Year 1559”, Acta Histriae, Sayı 22/2, 2014, s. 195-206.
  • Tracy, J. D., “Tokaj, 1565: A Habsburg Prize of War and an Ottoman Casus Belli”, The Battle for Central Europe: The Siege of Szigetvár and the Death of Süleyman the Magnificent and Nicholas Zrínyi, ed. Pál Fodor, Brill, Leiden-Boston 2019, s. 359-376.
  • Trausch, J., Schriftsteller-Lexicon oder biographisch-literärische Denk-Blätter der Siebenbürgen Deutschen, III. Band, Druck und Verlag von Johann Gött & Sohn Heinrich, Kronstadt 1871.
  • Unat, F. R., Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, tamamlayıp yayımlayan Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1968.
  • Wertheimer, E., “Zur Geschichte des Türkenkrieges Maximilians II. 1565 und 1566”, Archiv für österreichische Geschichte, Sayı 53, 1875, s. 43-101.
  • Virovecz, N., “‚Nyomjuk itt a pedaliszt’ – Bebek György két levele az isztambuli fogságból”, Lymbus, 2018, s. 77-87.
  • Vocelka, K., “Eine türkische Botschaft in Wien 1565”, Beiträge zur neueren Geschichte Österreichs, hrsg. Heinrich Fichtenau und Erich Zöllner, Hermann Böhlaus Nachf., Wien-Köln-Graz 1974, s. 102-114.
  • Žontar, J., “Michael Černović, Geheimagent Ferdinands I. und Maximilians II. und seine Bericherstattung”, Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchiv, Sayı 24, 1971, s. 169-215.