Timurlu ve Türkmenlerin Şirvanşahlarla Olan Münasebetleri

Şirvan, Kür'ün kuzeyinde Hazar Denizi'nin batı kıyısı üzerinde bulunan bir ülke olup, ortaçağın ilk devresinde Arran'ın bir kısmını teşkil ediyordu. 1395 yılında Timur'un Altın Ordu hükümdarı Toktamış'a karşı çıktığı seferi değerlendiren Şirvanşahı İbrahim, Timur'un huzuruna çıkarak ona bağlılığını bildirdi. Şirvanşahlar'ın Timurlular ile olan ilişkileri bu şekilde başlamış ve uzun bir süre devam etmiştir. Timur'un ölümünden sonra ise güçlenen Kara-Koyunlular, Şirvanşahlar'ı itaat altına almak için bu ülkeye seferler düzenlemişlerdir. Ancak, bu saldırılar karşısında Şirvanşahlar Timurlu hükümdarı Şahruh 'tan yardım istemişlerdir. Bu yardım talepleri ise Timurlu hükümdarı tarafından olumlu karşılanarak Kara-Koyunlu baskısı önlenmiştir. Buna karşılık, Şirvanşahlar'ın Timurlular'a bağlılığı Uzun Hasan Bey'in Timurlu hükümdarı Ebu Said'e karşı girişmiş olduğu mücadelede son bulmuştur. Timurlular ve Ak-Koyunlular arasında meydana gelen bu çarpışmada Ak-Koyunlular'ın tarafını tutmak zorunda kalan Şirvanşahlar, Ebu Said'in Türkmenler tarafından yenilgiye uğratılarak ortadan kaldırılmasından sonra, Ak-Koyunlular'a bağımlı bir hale gelmişlerdir. Şirvanşahlar ile Ak-Koyunlular arasındaki bu ilişkiler, Sultan Yakub zamanındaiki hanedan arasında yapılan evlilikler vasıtasıyla daha da güçlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şirvan, Timur, Derbend, Şahruh, Şirvanşah

The Relationship of the Timurids and Turcomans with the Shirwanshahs

Shirwan, a city located on the north of Kur and the western shores of the Caspian Sea, constituted some part of Arran at the beginning of the Middle Ages. In I395, by taking the advantage of the raid that Timur set off to make against Toktamısh, the sovereign of the Golden Horde State, Sharwanshah Ibrahim went to Timur and presented respectjully his devotion to him. In this way, the relationships of the Shirwanshahs with the Timurids started and continued for along time. Af ter the death of Timur, the Qara-Qoyunlu becoming stronger made many raids on Shirwan with the aim of making the Shirwanshahs devoted to themselves. Yet, because of that raids, the Shirwanshahs demanded aid from the ruler of the Timurids, Shah Rukh. That demand was accepted by him, so that the Qara-Qoyunlu thread was eliminated. Nevertheless, the devotion of the Shirwanshahs to the Timurids cam e to an end when Uzun Hasan Beg struggled against Abu-Said, the Timurid ruler. At that baule occuring among the Timurids and the Aq-Qoyunlu, the Shirwanshahs were left no choice but to side with the Aq-Qoyunlu. Therefore, they depended on the Aq-Qoyunlu after Abu-Said was defeated by the Turkomans. Those relationships among the Shirwanshahs and the Aq-Qoyunlu were made stronger by means of the matrimonies among those dynasties during the reign of Sultan Yaqub.

Keywords:

Shirwan, Timur, Darband, Shah Rukh, Sharwanshah.,

PDF

___

Abbas al Azzavi, Tarihu'l-Irak beyne İhtilaleyn el-Hükumat el-Türkmaniyye, c. III, Bağdad 1939
Abdürrezak-ı Semerkandi, Matla'ı Sa'deyn ve Mecma'ı Bahreyn, c. II/I, yay. Muhammed Şefi, Lahor 1360
Ahmed LütfuIlah Münecimbaşı, Sahaifü'I-Ahbar, c. III, İstanbul 1285
Aka İsmail, İran'da Türkmen Hakimiyeti, Ankara 2001
Aka İsmail, Timur ve Devleti, Ankara 1991
Aşık Paşa Zade,Tevarih-i al-i Osman, Ali Bey Neşri, İstanbul 1332
Berdzenişvili Nikoloz - Canaşia Simon, Gürcistan Tarihi (Başlangıçtan 19. Yüzyıla Kadar), Türkçe'ye çev. Hayri Hayrioğlu, İstanbul 1997
Cafer b. Muhammed el-Hüseynı, Tarih-i Kebir, Alm. Terc. Abbas Zeryab-ı Khoyı, Der Bericht über die Nachfolger Timurs aus dem Tarih-i Kabir des Gaferı ibn Muhammed al-Husaini, Mainz 1960
Devletşah, Tezkiretü'ş-Şuara, Çev. Necati Lügal, İstanbul 1997, c. LV
EI-Beliizurı, Fütuhu'I-Büldan, Çev. Mustafa Fayda, Ankara 1987
Fazlulliih b. Rüzbihan Hunci-i İsfahani, Tarih-i Alem Aray-ı Emini, Persian text edited by John E. Woods, London 1992
Gaffarı, Tarih-i Cihan-ara, Neşr. Hasan-ı Nerakı, Tahran 1343
Grousset Rene, Bozkır İmparatorluğu, Çev. M. Reşat Uzmen, İstanbul 1993
Gülşeni Muhyiddin, Menakıb-ı İbrahim Gülşeni, Neşr. Tahsin Yazıcı, Ankara 1982
Hiifız-ı Ebru, Zeyl-i Cemiüt-Tevarih, yay. Hanbaba Beyani, Tahran 1350
Hamdullah-ı Müstevfi, Nüzhetü'I-Kulfib, yay. G. L Strange, London 1915
Hasan-ı Rumlu, Ahsenü't-Tevarih, Neşr. Abdülhüseyn-i Neviiı, c. XI, Tahran 1349
Hicazifer Haşim, Şah İsmail-i evvel ve Ceng-i Çaldıran, Tahran 1374
Hinz Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Ankara 1992
Hoca Sadettin Efendi, Tacü't-Tevarih, c. III, Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu, Ankara 1992, c. III
Hudud al-Alam, Translated and Explained by V.Minorsky, Cambridge 1982
Hvandmır, Habibü's-Siyer, yay. Celiileddin-i Humayı, c. III, Tahran 1333
İbn Arabşah, Acaibü'I-Makdur fi Ahbar Teymur, Farsça Terc. Muhammed Ali Necati, Tahran 1339
İskender Beg-i Türkmen, Tarih-i alem ara-yi Abbasi, c. I, Tahran 1314
Jamiill M. K. Youssef, The Life and Personality of Sh ah ısmail I., Thesis . Submitted for the Degree of Doctor of Philodophy, University of Edinburgh 1981
Makrzı, Kitabu's-Sülôk ii Marifeti Düveli'I-Mülôk, c. IV, yay. Said Aşur, Kahire 1972
Masum Mirza Muhammed, Tarih-i Selatin-i Safeviyye, Neşr. Seyyid Emir Hasen Alidı, Tahran 1351
Minorsky V., A History of Sharvan and Darband in the 10 th-ll th centuries, Cambridge 1958
Minorsky V., Persia A.D 1478-1490, London 1957
Mircaferi Hüseyin, Tarih-i Timuriyan ve Türkmenan, İsfehan 1375
Sarwar, A History of Shah ısmail Safawi, Aligarh 1939
Strange G. LE., The Lands of Eastern Caliphate, Cambridge 1905
Sümer Faruk, Kara-Koyunlular, Ankara 1984
Sümer Faruk, Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara 1992
Şadruddln, Ahbllrü'd-Devleti's-Selçukiyye, Çev. Necati Lügal, Ankara 1999
Şerefhan, Şerefname, Çev. M. Emin Bozarslan, c. II, İstanbul 1971
Tansel Selahattin, Suıtan II. Bayezit'in Siyasi Hayatı, İstanbul 1966
Togan A. Zeki Velidı, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981
Yahya-yı Kazvinı, Lübbü't-Tevarih, Yay. Seyyid Celaleddin-i Tahranı, Tahran 1343
Yakubovsky A. YU., Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan Eren, Ankara 1992
Woods John E., The Aqqoyunlu Clan, Confedaration, Empire, Chicago 1976 Türkçe Çev. Sibel Özbudun, 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, İstanbul 1983.