TELKIHHÂNE-I ÇÂHÂNE’NIN KURULUŞ SÜRECINE DÂIR

Osmanlı Imparatorlugu’nda eskiden beri çiçek hastalıgına karşı aşı uygulaması bilinmekte ve sıklıkla uygulanmakta iken Avrupa’da mikrobiyoloji bilimindeki gelişmelerle birlikte insandan elde edilen aşının bir takım mahzurlarının bulundugu anlaşılmıştır. Avrupa’da insandan elde edilen çiçek aşısı yerine buzagıdan elde edilen aşı tercih edilmiş ve ilk özel aşıevi 1866 yılında Dr. Ernest Chambon tarafından Paris’te açılmıştır. Zamanla çiçek hastalıgına karşı aşılanma tüm Avrupa’da yaygınlaşmış ve Osmanlı Imparatorlugu da Avrupa’da üretilen bu çiçek aşısını getirterek uygulamıştır. Dönemin Osmanlı hekimlerinden Dr. Hüseyin Remzi Bey, Avrupa’dan getirtmek yerine, bu aşının ülkemizde üretilmesi için bir aşıevinin kurulması hususunda girişimlerde bulunmuş ve nihayet 1892 yılında Telkihhâne-i Çâhâne kurulmuştur. Ancak bu kurumun kuruluş süreci, Dr. Hüseyin Remzi Bey’in girişimleri ve kuruluş sürecinde yaşanan sıkıntılar kısmen karanlıkta kalmıştır.Bu çalışmada Telkihhâne-i Çâhâne’nin kuruluş sürecine ilişkin Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen tüm belgelerin transkripsiyonları yapılarak, önceki çalışmalarla birlikte ele alınmış ve karanlıkta kalan noktalar aydınlatılmaya çalışılmıştır.

ON THE FOUNDATION PROCESS OF TELKIHHÂNE-I ŞÂHÂNE

Vaccination against smallpox has been known and frequently applied in Ottoman Empire for a long time. While it has been found that there are some disadvantages of the vaccine obtained from human along with developments in microbiology in Europe. Vaccine obtained from calf was preferred instead of the vaccine obtained from human. In 1866, the first private institute of animal vaccine was established by Dr. Ernest Chambon in Paris. By the time of progress, vaccination against smallpox became widespread throughout Europe, and Ottoman Empire also brought and applied that animal vaccine produced in Europe. Dr. Hüseyin Remzi Bey, one of the Ottoman physicians of that period, attempted to establish an institute for production of this vaccine in our country rather than bringing it from Europe. Eventually, the institute (Telkihhâne-i Çâhâne) was established in 1892. Therefore, the process of establishment of the institute, attempts of Dr. Hüseyin Remzi Bey, and problems in the process remained partially in the dark. In this article, all documents obtained from the Prime Ministry Ottoman Archive on the establishment process of Telkihhâne-i Çâhâne were transcribed and evaluated with previous studies. Thus, the dark spots were tried to be clarified

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Bâb-ı Âlî Evrâk Odası 28/2047.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Irâde Meclis-i Mahsûs 131/5618.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektûbî Kalemi 1818/65.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektûbî Kalemi 1975/80.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektûbî Kalemi 1830/29.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektûbî Kalemi 1844/115.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Meclis-i Vükelâ 69/33.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, ?ûrâ-yı Devlet 2587/17
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, ?ûrâ-yı Devlet 2568/3.
Besim Ömer, Nevsâl-i Âfiyet, Istanbul 1315.
Ergin, O.,Istanbul Tıb Mektepleri,Enstitüleri ve Cemiyetleri, Istanbul 1940,s.65-66.
Eroglu, H.- Dinç, G.- ?imşek, F., “Osmanlı Imparatorlugunda Telkîh-i Cüderî (Çiçek Aşısı)”, Milli Folklor, Sayı 101, 2014, s.193-208.
Hüseyin Remzi, Telkîh-i Hayvânî Usûl-i Amelîsi, Karabet Matbaası, Istanbul 1308.
Karacaoglu, E., “Doktor Hüseyin Remzi Bey (Ö.1896), Hayatı, Eserleri ve Bilimsel Bir Diyalogu”, Lokman Hekim Journal, Cilt 5, Sayı 2, 2015, s.69-83.
Rifat Hüsameddin, Telkihhâne-i Çâhâne’nin Bin Üç Yüz Yirmi ve Yirmi Bir Senelerine Mahsûs Istatistik Risâlesidir, Dersaâdet R.1322.
Unat, E.K., Osmanlı Imparatorlugu’nda Bakteriyoloji ve Viroloji, Istanbul 1970.
Unat, E.K., Osmanlı Imparatorlugu’nda Tıp Zoolojisi ve Parazitoloji, Istanbul 1970.
Unat, E.K., “Osmanlı Imparatorlugu’nda Mikrobiyoloji Tarihçesi Üzerine Bir Deneme”, Mikrobiyoloji Bülteni, Cilt 4, Sayı 3, 1970, s.159-175.
Ünver, A. S., Türkiye’de Çiçek Aşısı ve Tarihi, Ismail Akgün Matbaası, Istanbul 1948.
Yıldırım, N., A History of Healthcare, Çev. Inanç Özekmekçi, Çev. Ed. Reiner Brömer, Istanbul 2010.
Yıldırım, N., “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Koruyucu Saglık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Iletişim Yayınları, Cilt 5, Istanbul 1985, s. 1320-1338.