Su Yolları ve Su-Yolcu Esnafına Dair Bazı Tespitler

Su, hiç kuşkusuz insan hayatında son derece önemli bir yere sahiptir. İnsanoğlu yerleştiği, yaşadığı bölgeye suyu bir şekilde taşımak, akıtmak için uğraş vermiştir. Bu bakımdan su-yolcu ve su-yolculular olarak genel bir isimle adlandırılan memurların da yaptığı işin önemi büyüktür. Bu gün olduğu gibi Osmanlı döneminde de İstanbul, jeopolitik bakımından çok önemli yerleşim merkezlerindendir. Asya ile Avrupa'nın birleşmesine vesile olan tabiat harikası Boğazı, Halic'i, şehri dört bir yerden çevreleyen denizleri, tarih boyunca burada yaşanan kültür ve medeniyetleri ile İstanbul şehri, yüzlerce yıl siyasi, askeri ve ticari bir cazibe merkezi olmuştur. Osmanlılar İstanbul'a su getirebilmek için de bir çok su tesisi, su-yolları inşa etmiştir. Zaman içerisinde nüfusun artmaya başlaması sonucunda su-yollarında çalışanların sayısında artışlar olmuş, genel olarak su-yolcu olarak adlandırılan bu meslek "Su-Yolu Nazırlığı" bünyesinde kurumsallaşmıştır. Ancak, 19. yy'a gelindiğinde, su işleriyle uğraşanların çeşitli yolsuzluk, rüşvet, iltimas gibi gayr-i kanuni ve gayr-i ahlaki yollara saptıkları görülmektedir. Bu araştırma da su-yolları ve su-yolcu mesleğini yapanların bu usulsüzlükleri ele alınmıştır.

Water Ways and Some Findings About Water-Transporter Enterpreneur

Water, undoubtedly has a vital importance in human life. Human being has spent great effort for transporting water to the place where he lived and settled. Therefore, workings carried out by state employees who were generally named as water transporter and water transporters were in great importance. As it is today, in Ottoman period Istanbul was a very important center for settlement. Istanbul has been a political, military and commercial attractive center with horn connecting Europe to Asia, with seas surruonding the city four sides and with culture and civilisations took place during the history. Ottomans constructed a lot of water systems to bring water to Istanbul. In a period of time, as a result of population increase, there was an increase in the number of workers employed in this sector. This job, generally named as water transporter, was organised under the Ministry of Waterway. But, when 19th century was reached, people who worked at water works displayed illicit and immoral behaviour such as abusiveness, bribery and favoritism. In this research, the unlawful behaviours of this water transporters were analysed.

PDF

___

Sarkiz Karakoç, Külliyat-ı Kavânin, cilt:6, metin no:4071, İstanbul Su İdaresi Nizamat Defteri, 10 Rebiülahir 1262.
B.O .A, Cevdet Belediye Tasnifi, sıra no:87, Süleymanıye Cami-i Şerifi ile İmaret ve Medreseye ait Su-Yollarının Tamir Masraflrına Dair Keşifname Hakkında.
B.O.A, Cevdet Belediye Tasnifi, sıra no:292, Kasımpaşa'da ve Civarında bulunan iki çeşme Su-Yollarının Tamiri.
B.O.A, Cevdet Belediye Tasnifi, sıra no:385, Cebehane-i Amire Karşısında kain Sebil ve Ayasofya Camii ve Avlusundaki musluklara cereyan eden Su-Yollarının tamiri hakkında Defterdar Telhisinin arz edildiğinden bahis ile nezarete arz edilen.
B.O.A, Cevdet Belediye Tasnifi, sıra no:88, Bahçekapıdan Süleymaniye'ye, kazancılara kadar olan kaldırımların tamiri.
Gökyay, O.Şaik, "Mimar Sinan'ın Dilinden Hatıralar", Tarih ve Toplum, sayı:45, İstanbul 1987.
Aktepe, Münir, "İzmir Suları hakkında Bir Araştırma", Tarih Dergisi, sayı:30, İstanbul 1976.
Martal, Abdullah, "XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Su-Yolculuk", Belleten, cilt:II, sayı:205, Aralık 1988.
Özbaran, Salih, "Osmanlı İmparatorluğu ve Hindistan Yolu", Tarih Dergisi, sayı:31,İstanbul 1997.
Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, cilt:3, İstanbul 1983.
Baykal, Bekir Sıtkı, Tarih Terimleri Sözlüğü, Ankara 1981.
Turan, Şerafettin, "Osmanlı Teşkilatında Hassa Mimarları", Tarih Araştırmaları Dergisi, 1/1, 1963.
Barkan, Ömer Lütfi, "Fatih Camii ve İmar Tesislerinin 1489-1490 Yıllarına ait Muhasebe Bilançoları", İktisat Fakültesi Mecmuası, c:XXIII, No:l-2, İstanbul 1962-1963.
Şeref, Abdurrahman, "İhtisap Ağalığı", Tarihi Osmani Encümeni Mecmuası,2. sene, cüz:7-12, İstanbul 1327.