Hitit krallığında Arinna’nın Güneş Tanrıçası kültü

Güneş kültü, kutsal bir figür olarak kabul edilen güneşe karşı dinsel hürmet ve bağlılığın gösterildiği bir sistemdir. Karşılaştırmalı mit incelemeleri ve etnolojik çalışmalar, Antik Çağ uygarlıklarında yaygın olarak rastlanılan güneş kültünün diğer kültlerden farklı olarak toplumun geneline değil sadece seçilmiş bir azınlığa ait bir tapınım olduğu yönünde bilgiler içerir. Bu kültün hâkim olduğu toplumlarda güneş ile yönetici erki temsil eden belli bir sınıfın insanları arasında soy ve şecere ilişkisi kurulur, güneş şifanın, bereketin sembolü olur. Bu durumu Hitit Krallığında da izlemek mümkündür. Hitit panteonunun başında bulunan Arinna’nın Güneş Tanrıçası, kraliyet çiftinin koruyucusu, yol göstericisi, insan soyunun yaratıcısı, dölleyici ve şifacı bir tanrıdır. Bu çalışmada, MÖ. II. bin yıl boyunca Anadolu’ya egemen olan Hitit Krallığının baş tanrıçası olan Arinna’nın Güneş Tanrıçası, bir güneş kültü figürü olarak ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler:

Hitit, Arinna’nın Güneş Tanrıçası, Kült, Güneş Kültü

SUN GODDESS CULT OF ARINNA IN HITTITE EMPIRE

The cult of Sun is a system, where religious respect & loyalty is displayed for the sun, which is accepted as a sacred figure. Comparative myth analyses and ethnological studies suggest that the cult of sun, widely seen in Ancient Age civilizations, is not a worshipping of the general public unlike other cults, but rather it is the worshipping of a chosen minority, only. In societies dominated with this cult, a generational and genealogical relation is constituted between the sun itself and the people in the class representing the managing power, and the sun is smybolized as the healing and abundance. It is possible to see this situation in Hittite Empire, as well. The Sun Goddess of Arinna, sitting in the throne of Hittite Pantheon is the protector of the King and Queen, a guiding light, creator of the human kind, fertilizer and a healing god. In this study, the Sun Goddess of Arinna, as the Chief Goddess of Hittite Empire, reigning Anatolia for two thousand years B.C., is discussed as a figure of sun cult

Keywords:

Hittite, The Sun-Goddess Of Arinna, Cult, Sun Cult,

PDF

___

Alp, Sedat, Hititlerin Mektuplaşmaları, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2002.
Archi, Alfonso , “Eine Anrufung der Sonnengöttin von Arinna”, (Ed. E. Neu and Ch. Rüster ), Asiae Minoris Antiquae, Wiesbaden 1988, s. 5-31.
Ardzinba, Vladislav, Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, (Çev. Orhan Uravelli), KAFDAV Yayınları, Ankara 2010.
Bastian, Adolf, Die Völker des Östlichen Asien, Leipzig 1866.
Beckman, Gary, “Hittite Birth Rituals”, Studien zu den Bogazkoy-Texten 29, Wiesbaden 1983.
Bernabé, Alberto.,Textos Literarios Hetitas, Madrid 1987.
Bin-Nun, Shoshana R. , The Tawananna in the Hittite Kingdom (Texte der Hethiter), Heidelberg 1975.
Bossert, Helmuth Theodor , “Meine Sonne”, Orientalia 26, 1957.
Bryce, Trevor, Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum, (Çev. Müfit Günay), Dost Kitabevi Yayınları: Ankara 2003.
Cengiz, Tülin, Hitit Çağı’nda Anaerkil İzler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2014.
Collıns, Billie Jean, “Necromancy, Fertility and the Dark Earth: The Use of Ritual Pits in Hittite Cult”, Magic and Ritual in the Ancient World, (Ed.P. Mirecki – Marvin Meyer ), Leiden: Brill, Boston, Köln 2002, s.224.
Eliade, Mircea , Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003.
Emiroğlu, Kudret, “Kült” , Antropoloji Sözlüğü , (Ed. K. Emiroğlu, S.Aydın), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2003, s.519-521.
Ensert, Kübra, “MÖ. II. Binde ‘ Kanatlı Güneş Kursu’ ile Taçlandırılmış Anadolu
Hitit Figürleri”, Anadolu 28, 2005, s.28-38.
Erbaşı, Fatma Sevinç, Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü: Cenaze ve Diğer Ritüeller, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2013.
Erkut, Sedat, “Hitit Çağının Önemli Kült Kenti Arinna’nın Yeri”, In Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp, (Ed.H. Otten,H.Ertem,E.Akurgal ve A.Süel), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992, s.159-165.
Erkut, Sedat, Hititler’de AN.TAH.ŠUMSAR Bitkisi ve Bayramı Üzerine Bir İnceleme, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri Çorum 16-22 Eylül. Ankara, 1998, s. 189-195.
Erkut, Sedat, “Hititler’de Arı ve Bal”, Acta Turcica , Yıl III, Sayı 1/1, Ocak 2011, s.36-39.
Frazer , James George, The Worship Of Nature, London 1926.
Forrer, Emilio , Forschungen 1-2, Berlin 1926.
Gaster, Theodor Herzl , The Old Stories in the World, Boston 1953.
Gavaz, Özlem Sir, Hitit Krallarının Kült Gezileri: Ayinler, Ziyaret Merkezleri, Yollar ve Lokalizasyonla İlgili Yeni Gözlemler, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2012.
Goetze, Albrecht, Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, Yale University Press, London 1940. Goetze
Albrecht, “İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan. Boǧazköy
Tabletlerinden Seçme Metinler” , Journal Cuneiform Studies 1, 1947, s. 87-92.
Goetze, Albrecht, “ 'The Predecessors of Suppiluliumas of Hatti”, Journal of the American Oriental Society 72, New Haven 1952, s. 67–72.
Goetze, Albrecht, Kleinnasien, Münih 1957.
Gonnet, Hatice, “La ‘Grande Fete D’Arinna”, Mémorial Atatürk: Études D’archéologie Et De Philologie Anatoliennes, Paris 1982, s. 50-51.
Gurney, Oliver Robert, Some Aspects of Hittite Religion, Oxford 1977.
Gurney, Oliver Robert, The Hittites, Penguin, London 1990.
Güterbock, Hans Gustav, “Hittite Religion”, Forgotten Religions, (Ed. Vergilius Ferm), Journal of the American Oriental Society 78, New York 1949, s. 83-119.
Güterbock, Hans Gustav , “An Outline of Hittite AN.TAH.ŠUM Festival”, Journal of Near Eastern Studies 19, 1960,s.80-89
Güterbock, Hans Gustav , “ Sungod or King”, In Aspects of Art and Iconography
Anatolia and its Neighbours. Studies in Honor of Nimet Özgüç, (Ed. M. J. Mellink, E. Porada, T. Özgüç), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993, s. 225,226.
Haas, Volkert , Der Kult von Nerik, Roma 1970.
Haas, Volkert, Betrachtungen zur Rekonstruktion des hethitischen Frühjahrsfestes
(EZEN purulliyaš), Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie 78, 1988, s. 284-298.
Haas, Volkert, Geschichte der Hethitischen Religion, Brill: Leiden New York-Köln 1994.
Haas, Volkert, “Death and the Afterlife in Hittite Thought”, (Ed. J. M. Sasson), Civilizations of the Ancient Near East III, 1995, s. 2021-2030.
Houwink ten Cate, Philo Hendrik Jan, “The History of Warfare accordind to Hittite Sources: The Annals of Hattuilis I (Part I)”, Anatolica X, 1983, s. 91-109.
Houwink ten Cate, Philo Hendrik Jan, “The History of Warfare accordind to Hittite Sources: The Annals of Hattuilis I (Part II)”, Anatolica XI, 1984, s. 47-83.
Houwink ten Cate, Philo Hendrik Jan , “The Sun God of Heaven and Hittite King”, Effigies Die Essays on the History of Religions, (Ed. D.V.P. Plas), Leiden 1987, s. 13-35.
Kaplan, Melike, “Tanrı-Tanrıça” , Antropoloji Sözlüğü , (Ed. K. Emiroğlu, S.Aydın), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2003, s.774-776.
Kellerman, Galina, “The King and the Sun-God in the Old Hittite Period”, Tel Aviv
1978, s. 199-208.
Kempinski, Aharon, Silvin Košak, “ Der Išmeriga- Vertrag”, Die Welt des Orients 5, 1970, s.191- 217.
Košak, Silvin , “The Hittite Nuntarriyashas-Festival (CTH 626)”, Linguistica 16, 1976.
Laroche, Emmanuel, “Mythologie Anatolienne”, Revue Hittite et Asianique 23, Paris1965, s. 61-178.
Laroche, Emmanuel , Fragments Hittites du Traite Mitannien de Šuppiluliuma I er ”, Ugaritica 4,1969, s. 369–373.
Martino, Stefano de, Annali e res gestae antico ittiti, Pavia 2003.
Nakamura, Mitsuo, Das hethitische nuntarriyašha- Fest, Oosten 2002.
Ocak, Ahmet Yaşar, Alevi Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul
Otten, Heinrich, “Die Überlieferungen des Telipinu-Mythus”, Mitteilungen der Vorderasiatisch- aegyptischen Gesellschaft 46, Leipzig 1942.
Otten, Heinrich, “Die Gottheit Lelvani der Boğazköy-Texte”, Journal of Cuneiform Studies 4, 1950, s.119-136.
Otten, Heinrich, “Bibliotheken im Alten Orient”, Das Altertum I, Berlin 1955, s. 67– 81.
Otten, Heinrich , Hethitische Totenrituale, Berlin 1958.
Örnek, Sedat Veyis , Etnoloji Sözlüğü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1971.
Popko, Maciej , “Der 28. und 29. Tag des hethitischen AN.TAH.ŠUM Festes” Alt- orientalische Forschungen 15, 1988, s. 83-113.
Singer, Itamar, The Hittite KI.LAM Festival, Part: 1, Wiesbaden 1983.
Singer, Itamar, The Hittite KI.LAM Festival, Part: 2, Wiesbaden 1984.
Singer, Itamar, Concepts of the Other in Near Eastern Religions, Israel Oriental
Studies Series 14, Brill 1994.
Singer, Itamar, Hittite Prayers, Leiden-Boston-Köln 2002.
Soysal, Oğuz, “A Forgotten Hittite Fragment of the ‘KI.LAM’ Festival” Journal of Cuneiform Studies 50, 1998, s. 59-65.
Tezcan, Mahmut, Kültürel Antropoloji, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996
Ünal, Ahmet, “Hethitische Hymnen und Gebete”, Texte aus der Umwelt des Alten Testaments 3, 1991, s.813-817.
Ünal, Ahmet, Girginer, Serdar., Kilikya-Çukurova: İlkçağlardan Osmanlı Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeolojisi, Homer Kitabevi, İstanbul 2007.
Ünal, Ahmet, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003, s. 99,100.
van den Hout, Theo P. J., “A Tale of Tiššaruli(Ya): A Dramatic Interlude in the Hittite KI.LAM Festival?” Journal of Near Eastern Studies 50, 1991, s. 193-202.
de VRIES, Bert, The Style of Hittite Epic and Mythology, PhD. Diss., Brandeis University, Boston 1967.
Weidner, Ernst Friedrich, “Politische Dokumente aus Kleinasien. Die Staatsverträge in Akkadischer Sprache aus dem Archiv von Boghazköi”, Boghazköi-Studien 89, Leipzig1923, s. 2-7.
Yoshida, Daisuke, Unterschungen zu den Sonnengottheiten bei den Hethitern. Schwurgötterliste, helfende Gottheit, Feste, (THeth 22), Heidelberg 1996.
Zinko, Christian, Betrachtungen zum AN.TAH.ŠUM-Fest (Aspekte eines hethitischen Festrituals), Inssbruck 1987.