Fahreddin er-Râzî'nin (V. 606/1210) el-Cedel Adlı Eserinin Tahkikli Neşri

İlmî tartışmalarda tutarlılığın korunması ve karşı görüşün delillerindeki açıkların tespit edilmesi noktasında İslami ilimler geleneğinde cedel ilmine hatırı sayılır derecede ilgi gösterilmiştir. Bunun neticesinde pek çok eser kaleme alınmış ve esasen dini açıdan hoş görülmeyen “tartışma”nın şerʿî açıdan nasıl doğru şekilde yapılabileceği üzerinde durulmuştur. İstidlâle konu olabilecek delillerden doğru bir yöntemle nasıl istidlâl edilebileceği ve bu delillerle istidlâl eden kişilere karşı hangi itirazların yapılabileceği zikredilmiş; deliller arasından da kıyas konusu merkezi bir yerde konumlandırılmıştır. Bu bağlamda eser telif edenlerden biri de Fahreddin er-Râzî’dir. Onun bu alanda el-Kâşif adlı eserinin yanı sıra kendisine nispet edilen, tek nüshasına ulaşabildiğimiz ve günümüze eksik bir şekilde ulaşan el-Cedel isimli bir eseri daha bulunmaktadır. Bu makalede Râzî’nin beş temel ilmi konu edinen el-Meʿâlim adlı eserinin bir kısmı olduğunu düşündüğümüz el-Cedel adlı eseri incelenecektir. Makalenin ilk kısmında el-Cedel hakkında genel bilgiler verilecek ve eserin içeriği ele alınacaktır. İkinci kısmında ise eserin tahkikli neşri yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Râzî, Cedel, Meʿâlim, İtiraz, Fıkıh Usulü

Critical Edition of Fakhr al-dīn al-Rāzī’s al-Jadal

There has been a considerable amount of interest among scholars in jadal, as it is considered to be helpful in sustaining consistency in one’s own opinions as well as pinpointing the weak aspects of the evidences that can potentially be used by opponents in scholarly disputations. This interest resulted in the production of numerous works on jadal, and one of the issues scholars discuss in these works was concerning how to properly conduct disputation, which, in principle, is considered reprehensible in Islam, without violating the Šarīʿa law. They discuss the questions of how to properly extract legal rulings from adilla which are relevant to istidlāl and which objections one can make against those who conduct istidlāl in one of these ways of istidlāl. While doing so, they give a central position to qiyās among the types of adilla. Fakhr al-dīn al-Rāzī is among those who produced such a work. Besides his al-Kāšif, which is well-known in jadal, there is another partially extant manuscript attributed to him, entitled al-Jadal. This is the only manuscript of al-Jadal that I am aware of. This paper examines this incomplete manuscript which, I think, constitutes a chapter in al-Rāzī’s al-Maʿālim— yet another incomplete work by him which we know consists of five foundational sciences. The first part of the paper provides some general information about al-Jadal as well as a summary of its contents. The second part is dedicated to a critical edition of the work.

Keywords:

al-Rāzī, Jadal, al-Maʿālim, Usul al-fiqh, İʿtirāḍ,

PDF

___

Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin Eserlerinin Kronolojisi”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî. ed. Ömer Türker - Osman Demir. 91-164. İstanbul: İSAM Yayınları, 1435/2013.
Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin Hayatı, Hâmileri, İlmî ve Siyasî İlişkileri”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî. ed. Ömer Türker - Osman Demir. 41-90. İstanbul: İSAM Yayınları, 1435/2013.
Bâcî, Süleyman b. Ḫalef. el-Minhâc fî tertîbi’l-ḥicâc. thk. Abdülmecid et-Türkî. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, ts.
Hasanpaşazâde, Ali. ʿAlâ Risâleti Gelenbevî. İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, 1284/1868.
İbnü’l-Kıftî, Cemaleddin Ali b. Yusuf. Târîḫu’l-ḥukemā. thk. Julıus Lıppert. Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1321/1903.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. el-Cedel. İstanbul: Köprülü Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonu, 519/3, ts.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. el-Kāşif ʿan uṣūlid-delāil ve fuṣūli’l-ʿilel. thk. Ahmed Hicâzî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1413/1993.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. el-Meʿâlim fî ʿilmi uṣuli’l-fıḳh. thk. Ali Muhammed İvaz - Adil Ahmed Abdülmevcud. Kâhire: Dârü’l-Ma’rife, 1414/1994.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Meʿâlimü uṣuli’d-din. thk. Nizâr Hammâdî. Kuveyt: Daru’d-Ḍıyâ, 1434/2012.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Meʿâlimü usûli’d-dîn (Kelam İlminin Esasları). thk. Muhammed Altaytaş - Oraby Oraby. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1440/2019.
Tûfî, Necmeddin Süleyman. ʿAlemü’l-cezel fî ʿilmi’l-cedel. thk. Heınrıch Wolfhard. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1407/1987.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Fahreddin er-Râzî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 12/89-95. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1415/1995.