HZ. PEYGAMBER-GÜL İLİŞKİSİ VE İLGİLİ RİVAYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
özdeşleştirilmiş ve onunla olan ilişkisi hep canlı olagelmiştir. Farsça’da çiçek mânâsına gelen gül, ömrünün kısalığı nedeniyle hem dünya hayatının geçiciliğine işaret ederken, hem de bâkî olan ahiret âlemine hazırlanmayı îkaz eder. Bütün bu yorumlardan da öte gül, ilahî güzelliğin ve bu güzelliğin işareti olan Hz. Peygamber'in simgesi olarak kabul edilmiştir. Gül bitkisi, Kur’an’da “Gök yarılıp da kızarmış yağ renginde gül gibi olduğu zaman, Rabb’inizin hangi nimetlerini sayarsınız yalan,” diye geçmektedir. Gülün, Hz. Peygamber’in sembolü olduğu, O’nun (s.a) yüzünün güzelliğini hatırlattığı, kabrinin “gül bahçesi”, insanlığa tebliğ ettiği Kur’ân-ı Kerim’in de “gül tohumları saçan” bir kitap olduğu ifade edilmiştir. Yine inanışa göre gülün, miraç gecesinde, O’nun terinden meydana geldiği şeklinde rivayetler vardır. Hz. Peygamber’in güzel kokusu ile gülün güzel kokusu özdeşleştirilerek tasavvufta, edebiyatta benzetmelere konu olmuş, inandırıcılığını kabul ettirmek için de Rasûlullah’a (s.a) atfen rivayetler uydurulmuştur. Bu araştırmada, İslâm edebiyatında önemli yer işgal eden gül kültürü, Hz. Peygamber ile ilişkilendirilmesi ve konuyla ilgili zikredilen rivayetlerin kaynakları ile güvenirlik/sıhhat durumları incelenecektir.
___
- KUR’ÂN-ı KERİM.
ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Aclûnî (ö. 1162/1749),
Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs amme’ştehera mine’lEhâdîs
alâ Elsineti’n-nâs, Kahire, ts.
AÇIKEL, Yusuf, “Hz. Peygamber’in Evrensel Mesajlarından
‘Rahmet’”, III. Kutlu Doğum Sempozyumu,
20.04.2000, Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat
Fakültesi Yayınları, Isparta,2001, s. 254, ss. 253-270.
AHATLI, Erdinç, “Nübüvvet Mührü”, Sakarya Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sakarya, 3/2001.
________, Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği,
Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
AHMED B. HANBEL, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö.
241/855), el-Müsned, I-VI, Beyrut 1978; İstanbul
1413/1992.
AKAY, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, İstanbul 1988.
AKKUŞ, Mehmet, “İsimlerimizde Gülün Rengi ve Kokusu”, Gül
Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005,
ss. 59-67.
ALİ el-KÂRÎ, Nuruddin Ali b. Muhammed b. Sultan, (ö.
1014/1605), el-Esrârü’l-merfû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa,
thk. Muhammed. b. Lütfi Sabbağ, Beyrut 1406/1986.
ANDI, M. Fatih, “Modern Türk Şiirinde Gül İmajı”, Gül Kitabı
Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta, 2005, ss.
20.
- 115 Erul, “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”, s. 434-5.
Yusuf AÇIKEL
[98]
ARSEVEN, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi, I-V, Milli Eğitim
Basımevi, İstanbul 1983.
ATEŞ, Erdoğan. Melek K. Dikmen, “Şarkılarda Gül”, Gül Kitabı
Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005.
AYDEMİR, Yaşar, “Güllü Dibâ”, Gül Kitabı Gül Kültürü
Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 231-247.
AYVAZOĞLU, Beşir, Güller Kitabı (Türk Çiçek Kültürü
Üzerine Bir Deneme), İstanbul, 1992.
AYYILDIZ, Mustafa, Suna Canlı, “Gül Sembolünün
Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi
[99]
CEVHERÎ, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-Cevherî (ö.
400/1009’dan önce), es-Sıhah, thk. Ahmed
Abdülgafûr Attar, Beyrut, 1990.
ÇETİNDAŞ, Dilek, “Mitolojinin Güçlü Dalı: Gül”, Her Yönüyle
Gül Sempozyumu Gül Özel Sayısı, SDÜ Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2013/1, Isparta, ss.
13-28.
DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fazl b.
Behrâmî ed-Dârimî (ö. 255/869), Sünen, 1-II, Beyrut
ts.
DEMİRİZ, Yıldız, Kitap Süslemesinde Gül, İlgi Dergisi, Yıl: 14,
Kasım 1980.
DEYLEMÎ, Ebû Şücâ’ Şîrveyh b. Şehredâr b. Şîrveyh edDeylemî
(ö. 509/1115), el-Firdevs bi Me’sûri’l-Hıtâb,
thk. Saîd b. Besyûnî Zağlûl, I-V+I, Beyrut 1406/1986.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/889), esSünen,
I-IV, İstanbul 1413/1992.
ERUL, Bünyamin, “Uydurma Rivayetlerde Peygamber
Tasavvuru”, “İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri
ve Değeri Kutlu Doğum Sempozyumu 2001, Ankara
2003.
GÜNGÖR, Zülfikar, “Edebiyatımızda Gül Sembolü ve
Peygamberimiz”, Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine
İncelemeler, Isparta 2005, ss. 29-38.
HATİBOĞLU, İbrahim, “Selmân-ı Fârisî”, DİA, Ankara, 2009,
XXXVI, 441, ss. 441-3.
İBN ASÂKİR, Ebü’l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetillah b.
Abdillah eş-Şâfiî (ö. 571/1175), Tarihu Medineti
Dımeşk, thk. Muhibbüddin Ebû Saîd Ömer b. Garame
el-Amravî, Beyrut, 1996/1416.
İBNÜ’D-DEYBA‘, Vecîhüddin Abdurrahman b. Ali b.
Muhammed eş-Şeybânî (ö. 944/1537), Temyîzü’ttayyib
mine’l-habîs, Beyrut 1405/1985.
İBN BELBÂN, Alâaddîn Ali el-Fârisî, el-İhsân fî takrîbî Sahîhi
İbn Hibbân (nşr. Şuayb el-Arnaût), I-XVIII, Beyrût
1412/1991.
İBN EBÛ ŞEYBE, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah, elMusannef
fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (nşr. Saîd el-Lehhâm),
I-XI, Beyrût 1409/1989.
Yusuf AÇIKEL
[100]
İBNÜ’l- CEVZÎ, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. el-Cevzî (ö.
597/1201), el-Mevzûât, thk. Abdurrahman
Muhammed Osman, Dâru’l-Fikr, Kahire 1403/1983.
İBN HACER, Şihâbüddîn Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askâlânî,
(ö. 852/1448), Zehrü’l-Firdevs, Süleymaniye
Kütüphanesi Yazma Eserler, 297.333 HAC.Z, II, vr.
145.
İBN MÂCE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce elKazvînî
(ö. 273/886), es-Sünen, I-II, İstanbul,
1413/1992.
İBN MANZÛR, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn, Muhammed b. Mükrim
(ö. 711/1311), Lisanü’l-Arab, Beyrut, 1418/1997.
RÂĞIB İSFEHÂNÎ, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. elMufaddal
er-Râgıb el-İsfahânî (ö. V./XI. yüzyılın ilk
çeyreği), Müfredâtü Elfâzı’l-Kur’an, thk. Safvan
Adnan Dâvûdî, Beyrut, 1412/1992.
KARAKOÇ, Sezai, Gün Doğmadan, İstanbul, 2001.
KARAMAĞARALI, Beyhan, “İki Hilye-i Şerif Üzerine”, Kültür
ve Sanat, Yıl: 1, S. 3, Ağustos, 1989.
KARTAL, Ahmet, “Klâsik Türk Şiirinde ‘Gül’ün Kullanımı ve
Rüyada Görülüş Şekline Göre Yorumu”, Gül Kitabı
Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005.
KAVUKCÎ, Ebü’l-Mehâsin Muhammed b. Halîl (ö. 1305/1888),
el-Lü’lüü’l-Mersû’, Beyrut 1415/1994.
KURNAZ, Cemal, “Edebiyatımızda Gül Kokusu”, Gül Kitabı
Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005, ss. 47-
57.
________, “Gül”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi
(DİA), Ankara, 1996, XIV, 221, ss. 219-222.
MÂLİK B. ENES, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî
Âmir el-Asbahî el-Yemenî (ö. 179/795), el-Muvatta’,
I-II, İstanbul 1413/1992.
MUÂFÂ en-NEHREVÂNÎ, Ebü’l-Ferec el-Muâfâ b. Zekeriyya
en-Nehrevânî el-Cerîrî (ö. 390/1000), el-Celîsü’sSâlihu’l-Kâfî
ve’l-Enîsü’n-Nâsıhu’ş-Şâfî, thk. İhsan
Abbas, I-IV, Beyrut, 1413/1993.
MUSLU, Ramazan, “Tarikat Gülleri ve Sembolik Anlamları”,
Gül Kitabı Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta
2005, ss. 131-6.
Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi
[101]
MÜSLİM, Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (ö.
261/875), Sahîh-i Müslim (el-Câmiu’s-Sahîh), thk.
M.F. Abdülbâkî, I-III, İstanbul 1413/1992.
NESÂÎ, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesâî (ö.
303/969), Sünenü’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul,
1413/1992.
NOYAN, Bedri, Bektaşilik Alevilik Nedir?, Ankara, 1987.
PALA, İskender, Hilye-i Saadet, TDV, Ankara 1991.
POLAT, N. Hikmet, Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine,
Kitabevi Yay., İstanbul 2001.
SAĞANÎ, Ebü’l-Fedâil Hasan b. Muhammed b. Hasan el-Kuraşî
es-Sağanî (ö. 650/1252), Mevdûâtü’s-Sağânî, thk.
Necm Abdurrahman Halef, Beyrut, 1405/1985.
SAKALLI, Talat, Hadislerle İslâm’da Hoşgörü ve Kolaylık,
İzmir, 1996.
SÂMİ, Şemseddin (ö. 1904), el-Mu’cemü’t-türki’t-türâsî
(Kâmûs-i Türkî), I-II, Lübnan 1989.
SEHÂVÎ, Şemsüddîn, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahman
es-Sehâvî (ö. 902/1497), Mekâsıdü’l-hasene fî Beyâni
kesîrin mine’l-Ehâdîsi’l-müştehire ale’l-elsine, Beyrut
1406/1986.
SÜYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Süyûtî (ö.
911/1505), el-Leâliü’l-masnûa fi’l-ehâdisi’l-mevzûa,
I-II, thk. Ebû Abdirrahman Salâh b. Muhammed b.
Avîda, Beyrut 1417/1996.
________, Husnü’l-Muhadara fî Ahbâri Mısra ve’l-Kahire, I-II,
thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire, 1428/2007.
ŞEYBÂNÎ, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed İbn Ömer eşŞeybânî,
Temyîzü’t-tayyib mine’l-habîs, Beyrut
1405/1985.
ŞEYH SADİ (ö. 691/1292), Gül Suyu, çev. Niğdeli Hakkı Eroğlu,
Haz. Azmi Bilgin-Mustafa Çiçekler, İstanbul 2000.
ŞİMŞEK, Habibe, “Türk Minyatürlerinde Gül”, Gül Kitabı Gül
Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta 2005.
TABERÂNÎ, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed et Taberânî
(360/971), el-Mu‘cemü’l-Kebîr, thk. Hamdi
Abdülmecid es-Silefî, Kahire, 1404/1983.
________, el-Mu‘cemüs-Sağîr, I-II, Dâru’l-kütübi’l-‘ılmiyye,
Beyrut, 1403/1983.
TATÇI, Mustafa, Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin II, Milli
Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1997.
Yusuf AÇIKEL
[102]
________, “İsmail Hakkı Bursavî’nin Gül Risâlesi”, Gül Kitabı
Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta, 2005, ss.
103-112.
TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre et-Tirmizî (ö.
279/892), es-Sünen, I-V, İstanbul, 1413/1992.
________, eş-Şemailü’l- Muhammediyye, 3. Baskı, Beyrut,
1408/1988.
UZUN, Mustafa, “Hilye”, DİA, İstanbul, 1998, XVIII, 44-47.
YARDIM, Ali (ö. 2006), Peygamberimizin Şemâili, Damla Yay.,
İstanbul 1997.
YENİTERZİ, Emine, Divan Şiirinde Na’t, Türkiye Diyanet Vakfı
Yayınları, Ankara, 1993.
YILDIRIM, Ahmet, Tasavvufun Temel Öğretilerinin
Hadislerdeki Dayanakları, Ankara, 2000.
VASSÂF, Hüseyin (ö. 1929), Gülzâr-ı Aşk, Süleymaniye Ktb.
Yazma Bağışlar Bl. No: 2315.
İNTERNET
http://www.edebiyatfakultesi.com/edebi-sanatlar/husn-i-talilguzel-nedene-baglama-sanati,
30.05.2012.
http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/konu/medinenin-gulusiirinin-tahlili,
30.05.2012.
Akbaş, Fatma Can, “Gül-i Muhammedî”,
http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/yazdir/guli-muhammedi,
30.05.2012.
Altun, Melek, “Gönlümüzün Gülü”, http://yunusdivani.blogspot.com/2009/10/196-andan-beru-gonildum-dostla-bile.html,
- 30.05.2012.
Arık, M. Selim, “Gül Motifleri ve Hz. Peygamber Sevgisi
Bağban Bir Gül İçin”,
http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d278s011
m1 30.05.2012.
Erkal, Abdulkadir, “Muhabbet, Gül Üstüne!”,
http://www.kha.com.tr/yrd.-doc.-dr.-abdulkadır-erkal/479/muhabbet-gulustune_...html,
30.05.2012.
Gülseven, Hilal, “Gül Alıp Satanlar… Sümbüle Bakıp, Reyhan
Koklayanlar”, http://www.siyerinebi.com/gul-alip-satanlar%E2%80%A6-
sumbule-bakip-reyhan-koklayanlar.html, 30.05.2012.
Hz. Peygamber-Gül İlişkisi ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi
[103]
Gündüz, Hüseyin, “Türk Hat Sanatında Hilye-i Şerîfler”,
http://kalemguzeli.org/index.php?go=icerikgoster2&mnko=146&kno=85,
30.05.2012.
Kemikli, Bilal, “Türk Kültüründe Hz. Peygamber ve Gül İmajı”,
http://www.sonpeygamber.info/turk-kulturunde-hz-peygamber-ve-gulimaji,
30.05.2012.
Peygamber Efendimizin (sav) Hilye-i Şerifi, Peygamber
sevgisinin sanata yansıyan hâli;
http://www.ugurabi.net/a_hilyeiserif.html, 30.05.2012.