DÂVÛD EZ-ZÂHİRÎ’NİN USÛLÜNE HAS YÖNÜYLE “DELİL”

Zâhiriyye mezhebinin kurucu imamı Dâvûd ez-Zâhirî’nin hüküm istinbat metodları kendi eserleri günümüze ulaşmadığı için tam olarak tespit edilememiştir. Bu çalışmada Dâvûd ez-Zâhirî’nin miras bıraktığı usûlünün tespitine yönelik küçük bir katkı sağlamak amacıyla onun delil ismini verdiği yöntemin içeriği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu minvalde kanaatimiz Dâvûd ezZâhirî’nin usulüne has yönüyle delil, sırasıyla illet-i mansûsa, mefhûmu’lmuvâfaka, mefhûmu’l-muhâlefe adlarıyla anılan delâlet şekillerinin bir araya getirilmesinden ibarettir. Dâvûd ez-Zâhirî, mantûk ya da mefhûm yoluyla hükme ulaşamadığında ise Şâri‘in serbest bıraktığı durumları istishâbu’l-hâl prensibi gereği mübahlık kapsamında değerlendirmiştir

Anahtar Kelimeler:

Dâvûd ez-Zâhirî, Zâhiriyye Mezhebi, Fıkıh Usûlü, Delil

Evidence: From the Point of Dawud al-Zahiri’s Methodology

They haven’t been exactly determined the ictihad methods of Dawud alZahirî who is the establisher of Zahiriyya because of the fact that his books couldn’t be able to reach today. In this article it is tried to be determined the method that Dawud al-Zahirî named evidence to contribute to definition of his methodology. Our opinion in this topic evidence from the point of Dawud alZahiri’s methodology is putting together indication shapes. These are in order: İllet-i mansûsa, mefhûmu'l-muvâfaka, mefhûmu'l-muhâlefe. When Dawud alZahirî couldn’t reach the judgment by means of explicit (mantûk) or implicit (mefhûm) meaning he evaluated the situations that Şâri released within permission by rule of the istishâbu'l-hâl principle

Keywords:

Dawud al-Zahirî, Madhab of Zahiriyya, Methodology of Fiqh, Evidence,

PDF

___

Abdulazîz el-Buhârî, Ahmed b. Muhammed Alâuddîn (ö. 730/1330)
Keşfu’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm el-Bezdevî, Thk: Abdullah Mahmud Muhammed Ömer, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
Ahmed, Bukayr Mahmûd, el-Medresetü’z-Zâhiriyye bi’l-Meşrık ve’lMağrib, Dâru Kuteybe, Beyrut 1990.
el-Âmidî, Ebû’l-Hasen Seyfüddîn Ali b. Ebî Ali b. Muhammed b. Sâlim es-Sa’lebî (ö. 631/1233), el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, I-IV, Thk: Abdurrezzâk Afîfî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1402.
Amr, Osman, The History and Doctrine of the Zâhirî Madhhab, Prınceton Unıversıty, New Jersey 2010.
el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Huseyn Bedrüddîn (ö. 855/1451), el-Binâye Şerhu’l-Hidâye, I-XIII, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000.
Bardakoğlu, Ali, “İstishâb” DİA, İstanbul 2001, XXIII, 376-381.
el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra (ö.256/870), el-Câmiu’s-Sahîh el-Câmiu’l-Müsned es-Sahîh el-Muhtasar min Umûri Rasûlillâh (s.a.s.) ve Sünenihî ve Eyyâmihî, Thk: Muhammed Züheyr b.
Nâsır en-Nâsır, Dâru Tavgın-Necâh, yy. ty.
el-Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekir er-Râzî (ö. 370/980), el-Fusûl fi’lUsûl, I-IV, Kuveyt 1994.
ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl b.
Behrâm (ö. 255/869), Müsnedü’d-Dârimî (Sünenü’d-Dârimî), Thk: Hüseyin Selîm Esed ed-Darânî, Dâru’l-Muğnî, Riyad 2000.
ed-Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe el-Mâlikî (ö. 1230/1815), Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l-Kebîr, I-IV, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/889), Sünenü Ebî Dâvûd, Ta’lîk: Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, Mektebetü’l-Maârif, Riyad 1424.
Ebû Îd, Ârif Halîl Muhammed, el-İmâm Dâvûd ez-Zâhirî ve Eseruhû fi’lFıkhı’l-İslâmî, Dâru’l-Erkam, Kuveyt 1984.
Ebû’l-Huseyn el-Basrî el-Mu’tezilî, Muhammed b. Ali et-Tayyib (ö. 436/1044), el-Mu’temed fî Usûli’l-Fıkh, I-II, Thk: Halil el-Meys, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1403.
Ebû’l-Vefâ İbn Akîl, Ali b. Akîl b. Muhammed el-Bağdâdî (ö. 513/1119), el-Vâdıh fî Usûli’l-Fıkh, I-V, Thk: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1999.
Emîn, Ahmed (ö. 1954), Duha’l-İslam, I-III, Mektebetü’n-Nahda, Kahire ty.
el-Hacvî, Muhammed b. el-Hasen es-Seâlibî (ö. 1956), el-Fikrü’s-Sâmî fî Târîhi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Rabat-Fas, 1340-45.
el-Hâdimî, Nûreddîn, ed-Delîl înde’z-Zâhiriyye, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2000.
el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî (ö. 463/1072), Târihu Bağdât, I-XVI, Thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Garbi’lİslâmî, Beyrut 2002.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilber b. Âsım en-Nemrî el-Kurtubî (ö. 463/1071), Câmiu Beyanı’l-İlm ve Fazlihi, I-II
Thk: Ebû’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dâru İbni’l-Cevzî, Suudi Arabistan 1994.
Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilber b. Âsım enNemerî el-Kurtubî (ö. 463/1071), el-İstizkâr, I-IX, Thk: Sâlim Muhammed Atâ - Muhammed Ali Muavviz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd (ö. 456/1064), elMuhallâ bi’l-Âsâr, I-XI, Thk: Muhammed Münîr ed-Dımeşkî, İdâretü’l-Tab’ati’lMünîra, Mısır 1347-1352.
………….., el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, I-VIII, Thk: Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, Beyrut ty.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Cemâîlî el-Makdisî (ö. 620/1223), el-Muğnî, I-X, Mektebetü’lKâhire, yy. 1968.
İbn Müflih, Muhammed b. Müflih b. Muhammed Ebû Abdillah Şemsüddîn el-Makdisî er-Râmînî (ö. 763/1362), Usûli’l-Fıkh, I-IV, Thk: Fehd b.
Muhammed es-Sedhân, Mektebetü’l-Abîkân, yy. 1999.
İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 595/1198), Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, Beyrut 2004.
İzmirli, İsmail Hakkı (ö. 1946), “Fıkhı Zâhirî”, Sebîlürreşâd, İstanbul 1332, XII, S. 296, s. 170-175.
el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Ferruh el-Ensârî el-Hazrecî (ö. 671/1273), el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’an, Thk: Hişâm Semîr el-Buhâri, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Riyad 2003.
el-Mahallî, Hüseyn b. Muhammed, (ö. 1170/1756), Mezîdü’n-Ni‘me li- cem‘i Ekvâli’l-Eimme, yy. ty.
Mâlik b. Enes (ö. 179/795), el-Muvattâ (Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî rivayeti), Thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1997.
el-Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb (ö. 450/1058), el-Hâvi’l-Kebîr fî Fıkhi Mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî (Şerhu Muhtasari’lMüzenî), I-XIX, Thk: Ali Muhammed Muavviz - Âdil Ahmed Ebû’l-Mevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (ö. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, Beytü’l-Efkârı’d-Düvelî, Riyad 1998. en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref (ö. 676/1277), elMecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb (es-es-Sübkî ve el-Mutîî’nin ikmalleriyle birlikte), Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
es-Sâvî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Halvatî (ö. 1241), Hâşiyetü’s-Sâvî ale’ş-Şerhi’s-Sağîr, I-IV, Dâru’l-Maârif, yy, ty.
es-Sem’ânî, Ebû’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr İbn Ahmed el-Mervezî (ö. 489/1096), Kavâtıu’l-Edille fi’l-Usûl, I-II, Thk: Muhammed Hasan İsmail eş-Şafiî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
es-Sübkî, Tâceddîn b. Abdilvehhâb Takıyyuddîn (ö. 771/1330), Tabakâtu’ş-Şâfiiyyeti’l-Kübrâ, I-X, Thk: Mahmûd Muhammed et-Tanâhî - Abdulfettâh Muhammed el-Hulv, yy. 1413.
Şa’ban, Zekiyyüddîn İslam Hukuk İlminin Esasları, Ter: İ. Kâfi Dönmez, TDV Yay, Ankara 2001.
eş-Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris (ö. 204/820), er-Risâle, Thk: Ahmed Şâkir, Mısır 1940.
eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (ö. 1250/1834), İrşâdü’lFuhûl ilâ Tahkîki’l-Hak min İlmi’l-Usûl, I-II, Thk: Ahmed Azv Înâye, Dâru’lKitâbi’l-Arabî, yy. 1999.
eş-Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali (ö. 476/1083), el-Lüm’a fî Usûli’lFıkh, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
…………, et-Tebsıra fî Usûli’l-Fıkh, Thk: Muhammed Hasan Haytû, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1403.
Tan, Oğuzhan, “Kökeni Oluşumu ve Algılanışı Bakımından İbn Hazm Öncesi Zâhirîlik”, AÜİFD, 2010, c. 51, sayı: 2, s. 137-166.
ez-Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedrüddîn Muhammed b. Abdillah b. Bahâdır (ö. 794/1392), Teşnîfü’l-Mesâmi’ bi-Cem’ı’l-Cevâmi’, I-IV, Thk: Seyyid Abdulazîz, Abdullah Rebi’, Mektebetü’l-Kurtuba, yy. 1998.
…………., el-Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, I-VIII, Dâru’l-Kütübî, yy. 1994.