19288

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE KUVVETLER AYRILIĞI İLKESİ

16.04.2017 tarihli halk oylaması ile kabul edilen ve 6771 sayılı kanunla gerçekleştirilen anayasa değişikliği ile Türkiye’de parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmiştir. 09.07.2018 tarihinde halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanının göreve başlamasıyla yapılan değişiklikler bütünüyle yürürlüğe girmiştir. Başkanlık sistemi merkezinde düzenlenen bu yeni Cumhurbaşkanlığı sisteminin kendine özgü yönleri vardır. Bu sistemde kuvvetler ayrılığı ilkesi parlamenter sisteme göre daha katı benimsenmektedir. Ancak kuvvetler ayrılığı ilkesinin etkili olabilmesi devlet organlarının birbirlerini denetleyip sınırlandırabilmesine bağlıdır. Kuvvetler ayrılığı sistemi siyasi iktidarın diktatörleşmesini engellemeye yönelik bir sistemdir. Bu sistemde denge ve denetim mekanizmalarının düzgün kurulmaması veya doğru işletilmemesi bireysel özgürlüklerin zedelenmesine sebep olmaktadır. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı sisteminde de devlet organlarının birbirleri ile nasıl bir etkileşimde bulunduğu toplumun çıkarları ve bireysel özgürlükler açısından büyük önem taşımaktadır. Yasama, yürütme ve yargı organlarının nasıl kuruldukları ve birbirleriyle etkileşimleri sistemin temel yönlerini oluşturmaktadır. Meclis seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapısı, Cumhurbaşkanlığı kararnemeleri, Anayasa Mahkemesi üyelerinin atanmaları gibi pek çok husus kuvvetler ayrılığı ilkesinin uygulanmasına yönelik düzenlemelerdir. Bu çalışmada da kuvvetler ayrılığı ilkesinin ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı ve geliştiği incelenmiş ve daha sonrasında Cumhurbaşkanlığı sistemindeki denge ve denetim mekanizmaları bu ilke doğrultusunda değerlendirilmiştir.

PRINCIPLE OF SEPERATION OF POWERS AT TURKISH PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM

Turkey transitioned from a parliamentarian system to a Presidential governmentsystem with the constitutional amendment accepted by the public vote on 16.04.2017and implemented by law no. 6771. The changes have fully come into effect uponPresident starting his duty after being elected on 09.07.2018. This is a new Presidentialsystem with its own unique aspects. In this system, the principle of separation of powersis adopted more strictly than the parliamentary system. Separation of powers is asystem to prevent the dictatorship of political power. Failure to properly establish oroperate the balance and control mechanisms in this system leads to restrictions onindividual freedoms. Therefore, how the branches of the government interact with eachother in the Presidential government system is of great importance for the interests ofsociety, and for individual freedoms. How the legislative, executive and judicial bodiesare established, and their interactions with each other form the basic aspects of thesystem. Many issues such as the structure of the parliamentary and Presidentialelections, Presidential decrees, and appointment of members of the ConstitutionalCourt are regulations for the application of the principle of separation of powers. Thisstudy examines what the principle of separation of powers is and how it has emergedand developed, and evaluates the balance and control mechanisms in the presidentialgovernment system under this principle.

PDF

___

AKARTÜRK, Ekrem Ali, “2017 Anayasa Değişikliğinin Parlamentosuzlaştırma Etkisi Üzerine”, YÜHFD, Cilt: 15, 2020, ss. 1-25.
ANAYURT, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
ARSLAN, Rıza, Kuvvetler Ayrılığı Teorisi ve Uygulanan Örnekleri, Dora Yayın Dağıtım, Bursa, 2009.
ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
AYDOĞDU, Yasin, “Güney Kore’de Uygulanan Hükümet Sistemleri Üzerine İncelemeler”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 31, 2017, ss. 691-720
AYDOĞDU, Yasin, “Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı İşlemleri, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi”, Yıl: 9, Sayı: 1, 2019, ss. 86-93
BARBER, Nicholas W., “Prelude to the Separation of Powers”, Cambridge Law Journal, Vol.: 60, No.: 1, 2001, pp. 59-88.
BAŞGİL Ali Fuat, Esas Teşkilat Hukuku, Cilt: I, Yağmur Yayınevi, İstanbul, (1960 Tarihli Basıdan Tıpkı Basım), 2019.
BRADLEY, A. W/ EDWING, K. D., Constitutional & Administrative Law, 15th Edition, Pearson Education Limited, Harlow, 2011.
CHEMERINSKY, Erwin, Constitutional Law, 4th Edition, Walters Kluwer, Newyork, 2011.
DOĞAN, Bayram, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Kararlarının Yargısal Denetimi”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, 2019, ss. 273-298.
DOĞAN, Bayram, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi Bağlamında Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt: 28, Sayı: 3, ss. 965-1003.
DOĞAN, İlyas, “Türk Tipi Başkanlık Modeli Bağlamında 2017 Anayasa Değişikliğinin İrdelenmesi”, Dört Kıtada Başkanlık Sistemi (Ed. İlyas Doğan ve Serdar Ünver), Astana Yayınları, Ankara, 2017.
ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 13. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017.
ERTAŞ, Türker, Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Bağlamında Yasama, Yürütme ve Yargı Organları Arasındaki Modern İlişkiler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
ESEN, Selin, “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4, 2016, ss. 45-73.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayım Dağıtım, 22. Baskı, Bursa, 2018.
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Anayasa Hukuku, 18. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
GÜLENER, Serdar, “Başkanlık Sisteminde Denge ve Denetleme”, Türkiye’de Başkanlık Sisteminin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi (Ed. Nebi Miş ve Burhanettin Duran), 13. Baskı, Seta, İstanbul, 2017.
HAYEK, Friedrich August, “The Constitution of a Liberal State”, Il Politico, Vol.: 32, No.: 3, 1967, pp. 455-461.
HAZIR, Hayati, Anayasa Hukuku Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, Selçuk Üniversitesi Yayınları No.83, Konya, 1990.
HIŞIM, Selin, “Kuvvetler Ayrılığı ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, 2019.
İNCE, Aykut, “Kuvvetler Ayrılığı Bağlamında Parlamenter Sistem ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Karşılaştırmalı Analizi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan, 2018.
KABOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 11. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
KANADOĞLU, Korkut / DUYGUN, Ahmet Mert / BİLGEHAN, Deniz, “Devlet Yapısı Yeniden Düzenlenirken: Anayasa Hukuku ve İdare Hukuku Açısından 703 Sayılı KHK ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Güncel Hukuk Dergisi, Eylül-Ekim 2018, Sayı: 173, ss. 24-29.
KANADOĞLU, Korkut, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, GSÜHFD, Sayı: 2, 2018, ss. 637- 650.
KUZU, Burhan, Her Yönü ile Başkanlık Sistemi, 6. Baskı, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2016.
KÜÇÜK, Adnan / DOĞAN, Bayram, “Türkiye’de 2017 Anayasa Değişikliği Kapsamında Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi Ve Mahfuz Düzenleme Alanı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1, 2019, ss. 1-59.
LİNZ, Juan J, “The Perils of Presidentialism”, Journal of Democracy, Vol.: 1, 1990, pp. 51- 69.
MASTERMAN, Roger, The Separation of Powers in the Contemporary Constitution, Cambridge University Press, Cambridge, 2011.
ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 19. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
ÖZBUDUN, Ergun, Anayasacılık ve Demokrasi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
ÖZKAN DUVAN, Ayşe, “Devlet Teorisinde Kuvvetler Ayrılığının Doğuşu: Locke ve Montesquieu”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Sayı: 1, 2019, ss. 35-60.
ÖZSOY BOYUNSUZ, Şule, Dünyada Başkanlık Sistemleri, İmge Kitabevi, İstanbul, 2017.
ÖZTÜRK, Namık Kemal, Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
PLATON, Yasalar (Çev. Candan Şentuna- Saffet Babür), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2012.
SARTORI, Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği (Çev. Prof. Dr. Ergun Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
SOYSAL, Mümtaz, Anayasaya Giriş, 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2011.
SÖYLER, Yasin, Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
TANÖR Bülent / YÜZBAŞIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, 17. Basım, İstanbul, 2018.
TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 23. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
ULUŞAHİN, Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999.
WALDRON, Jeremy, “Separation of Powers in Thought and Practice”, Boston College Law Review, Vol.: 54, No.: 2, 2013, pp. 433-468.
YAYLA, Yıldızhan, Anayasa Hukuku Ders Notları, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1986.
YILDIRIM, Turhan, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, 2017, ss. 1