Salah Birsel'in Şiirlerinde Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Yergi ve İroni

1941 yılında yayımladığı "Dünya İşleri" adlı şiir kitabıyla edebiyat dünyasına giren Salah Birsel, Birinci Yeni şiirinden oldukça etkilenir. 1955'ten sonra ise İkinci Yeni akımına yakın duran şair, Nazım Hikmet'in etkisiyle toplumcu gerçekçiliğe yönelir. Şiirde sürekli yenilik ve değişim peşindedir. Birinci Yeni'nin onun şiirlerindeki en büyük etkisi ironi ve yergidir. Birsel'in şiirlerinde zaman zaman absürde varan ironi ve yergi, değişen ve yenilenen şiir anlayışında tek değişmeyen özelliktir. Şair, toplumsal ve bireysel olay ya da durumları eleştirel bir yaklaşımla ele alır. İdareciden memura, çiftçiden esnafa, köylüden kentliye geniş bir alanda gördüğü aksaklıkları ironik bir dille eleştirir. Şiirlerinin yüzeysel yapısında bazen kapalı bir anlatımı, imgeleri tercih eden Birsel, ağız özelliği gösteren ya da tamamen kendisinin ürettiği kelimeler ve toplumcu bir bakış açısı ile olay ve olgulara yaklaşır. Gerek ülkenin içinde bulunduğu siyasî ve toplumsal yapı gerekse modernizmin etkisi ile çalkantılı bir dönemde o, söylenmeyeni, dikkat edilmeyeni bulup çıkartır. İroni ile söylenmeyen ya da söylenemeyeni en sade, net ifadelerle ortaya koyar. Birsel, eleştirdiği toplumsal ya da bireysel olay ve olgulara karşı ironi ve yergiye sığınır. Şairin toplumsal ahlak, değer yargıları konusunda değişmeyene daha doğru bir ifade ile değişmemesi gerekene olan tutkusu onun yergilerinin temel nedenidir. Birsel, ironi ve yergi ile toplum karşısında kendini konumlandırır. Bu çalışmada şairin bütün şiirleri incelenerek özellikle toplumsal konularda yaptığı eleştiriler ironi ve yergi teknikleri açısından değerlendirilecektir

Satire and Irony as Discourse of Societal Criticism in Salah Birsel's Poems

Salah Birsel, who first appeared in the literary world with his work "World Affairs" in 1941, is quite influenced by the First New vein. After 1955, the poet, standing close to the Second New vein, is oriented towards socialist realism by the influence of Nazım Hikmet. His poetry is constantly pursuing innovation and change. The greatest influence of the First New vein in his poems is irony and and satire. The irony and satire, sometimes absurd, in Birsel's poems is the only unchanging characteristic in his changing and re-created undestanding of poetry. He takes a critical approach to social and individual affairs or situations and he ironically criticizes the disruptions in a wide range of society from ruler to the officer, from farmer to tradesman, from rural to the urban people. Preferring a cryptic way of expression and images now and then, Birsel, views affairs and events through a socialist standpoint and uses words that bear language fetures or created totally by himself. He digs and reveals the unspoken and unattended in the turbulent period with the effect of modernization and in the political and social structure of the country. He reveals the simplest, clearest expressions that is not or can not be said. He turns to irony and satire against social and individual affairs and events he criticizes. His passion for the unchanging-or what should not be changed- in terms of value judgments and social morality is the main reason of his criticism. Birsel positions himself, with irony and satire, positions himself against the society. This paper analyzes the all his poems and evaluates his criticism mainly against social affairs through irony and satire techniques

___

BENAC, Henri, Guide des idees litteraires, Hachette, 1974.

BİRSEL, Salah, Dünya İşleri, Yirminci Asır Yayınları, İstanbul, 1947.

BİRSEL, Salah, Kediler, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 1988.

BİRSEL, Salah, Köçekçeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 2002.

BİRSEL, Salah, Yalelli, Adam Yayınları, İstanbul, 1994.

BİRSEL, Salah, Rumba da Rumba, Adam Yayınları, İstanbul, 1995.

BİRSEL, Salah, Yaşama Sevinci, Adam Yayınları. İstanbul, 1995.

BİRSEL, Salah, Çarleston, Adam Yayınları. İstanbul: (1996).

BİRSEL, Salah, Baş ve Ayak, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.

BİRSEL, Salah, Sevdim Seni Ey İnsan, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.

BİRSEL, Salah, Varduman, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.

BİRSEL, Salah, İnce Donanma, Adam Yayınları, İstanbul, 1998.

CEBECİ, Oğuz, "Tarihsel Bir Perspektif Üzerinden İroni Tür ve Tekniklerinin Gelişimi ve Bazı Uygulama Örnekleri", Cogito, S. 57, 2008, s. 87-104.

DEMİRLAP, Oğuz, "Alttan Dalma", Cogito, S. 57, 2008, s. 164-168.

DİLÇİN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK, Ankara, 1995.

Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, c. V, (çev. Kerim Aytekin-Hasan Karakaya), Hisar Yayınevi, Ankara, 2012.

Fahruddin er-Râzi, Tefsir-i Kebir Mefâtihu'l-Gayb, (çev. Suat Yıldırım-Lütfullah Cebeci-Sadık Kılıç-Cafer Sadık Doğru), c. XV, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995.

HUTCHEON, Lynda, Irony's Edge, Routledge, London, 1995.

KAPLAN, Mehmet, Şiir Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2009.

KILIÇ, Savaş, "İroni, İstihza, Alaysama", Cogito, S. 57, 2008, s. 143-148.

KORKMAZ, Ramazan, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000), Ankara, 2009.

NECATİGİL, Behçet, Mektuplar, (Der. Hilmi Yavuz-Ali Tanyeri), YKY, İstanbul, 2000.

UYGUNER, Muzaffer, "Yumuşak G", Türk Dili, 1975, s. 290.

UYGUNER, Muzaffer, Salâh Birsel, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1991.