1911

Osmanlı Devleti'nde Kanunnamelerden Nizamnamelere Geçiş

Türk devletlerinde kurulduğu andan itibaren belli bir hukuk anlayışı her zaman görülmüş, devlet, bu hukuk anlayışı doğrultusunda, adaletin sağlanmasında en önemli güç olmuştur. İslamiyet'ten önceki Türk devletlerinde yazısız hukuk kuralları olarak bilinen töreler, yani örf-i hukuk etkili olmuş, İslamiyet'ten sonra ise, örf-i hukukun yanında şer-i hukuk da yer almıştır. Bu iki hukuk anlayışı her zaman birbirinin tamamlayıcısı olmuştur. Osmanlı Devleti'nden itibaren, adaletin sağlanmasında kanunnameler etkili olmuş. Bazı padişahlar kendi adına çıkartmış olduğu kanunnamelerle, adaletin en önemli teminatı olmuşlardır. Tanzimat döneminden itibaren ilk defa batı hukuku Osmanlıya girmiş, çıkartılan nizamnamelerle Avrupa'daki adalet sistemi Osmanlıda etkili olmaya başlamıştır. Bu nizamnameler, Osmanlı devletinin birçok kurumunu düzenlediği gibi, devletin anayasal sürece geçişini hızlandırmış, meşrutiyetin ilanıyla birlikte bu anayasal süreç, Osmanlı hukuk anlayışını daha modern bir hale getirmiştir.

Transition from Code of Laws to Regulations During Ottoman Empire

It is always seen, in the Turkish States from the beginning; that a certain law perception has reigned and through this perception, state has become the most important power to provide the justice. In the Turkish States set up Islam, the unwritten rules, known as customary law, has become effective yet after the Islamic Religion, the ecclesiastical law has also took place beside the customary law. These two perception of law has always become complement to each other. Since Ottoman Empire codes of law has been effective in ensuring justice. Some sultans have been the most important guarantee of justice with codes of law behalf of themselves. Western law appear in Ottoman Empire for the first time as from Tanzimat Period, with the regulations, which has appeared, the judicial system in Europe has begun to be effective. These regulations, has not only arranged most of the institutions of the state, but also accelerated the process of the transition to the constitutional system. With the declaration of constitutionalism, this process has made the perception of law more modern

___

ABADAN, Yavuz, "Tanzimat Fermanının Tahlili", Tanzimat, (Ed. Halil İnalcık-Mehmet Seyit Danlıoğlu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2014, s. 31-59.

ACAR, İ., "Osmanlı Kanunnameleri ve İslam Ceza Hukuku", Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 13, İzmir, 2014, s. 53-68.

AKBULUT, İ., "Osmanlı Devletinde Adalet Düzeni", Atatürk Üniversitesi, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, c. IV, Erzincan, 2000, s. 219-256.

AKGÜNDÜZ, A., "Kanunnamelerdeki Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer-i Tahlili", İslam Araştırma Dergisi, c. XII, S. 1, İstanbul, 1999, s. 1-16.

AKGÜNDÜZ, A., "Osmanlı Kanunnamelerinin Doğuşu ve Seyri", Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, c. X, Ankara, 2002, s. 21-42.

AKGÜNDÜZ, A., Eski Anayasa Hukukumuz ve İslam Anayasası, Timaş Yayınları, İstanbul, 1989.

AKGÜNDÜZ, A., İslam'da İnsan Hakları Beyannamesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1997.

AKGÜNDÜZ, A., Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuku Tahlili, Fey Yayınları, İstanbul, 1990.

AKYILDIZ, A., Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.

ALTIN, H., "1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Öğretmen Yetiştirme Tarihimizdeki Yeri", Fırat Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 13, Elazığ, 2013, s. 271-283.

AYDIN, M. A., "Arazi Kanunnameleri", İslam Ansiklopedisi, c. III, İstanbul, 1991, s. 346-347.

AYDIN, M. A., "Kanunnameler ve Osmanlı Hukukunun İşleyişindeki Yeri", Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. 24, İstanbul, 2004, s. 37-46.

AYDIN, M. A., Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınları, İstanbul, 2010.

BARKAN, Ö. L., Türkiye'de Toprak Meselesi Toplu Eserler I, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1980.

BERKES, N., Türkiye'de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.

BOZKURT, G., Batı Hukukunun Türkiye'de Benimsenmesi, TTK, Ankara, 1996.

BOZKURT, G., Gayr-i Müslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, TTK, Ankara, 1996.

CİN, H.-AKGÜNDÜZ, A., Türk Hukuk Tarihi, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya. 1989.

CİN, H.-AKGÜNDÜZ A., Türk-İslam Hukuk Tarihi, Timaş Yayınları, c. I, İstanbul, 1990.

ÇAVDAR, T., Türkiye'nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitapevi, Ankara, 2008.

DEMİREL, F., "Osmanlı Eğitim Sisteminin Modernleşmesi Sürecinde Hiyerarşi", Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 25, Bursa, 2012, s. 507-530.

DURHAN, İ., "Osmanlı Hukukunun Yapısı Üzerine Bir Etüd", Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. III, S. 1, Erzincan, 1999, s. 215-232.

EFE, A., "Tanzimat'ın Eyalet Reformları 1860-64 Silistre Örneği", Karadeniz Araştırmaları Dergisi, c. IX, S. 22, Ankara, 2009, s. 87-113.

EKİNCİ, E. B., Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.

ELLEK, H., "Osmanlıda Kanunlaştırma Hareketleri ve Mecelle", Gümüşhane Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. III, S. 6, Gümüşhane, 2014, s. 119-159.

ERDOĞDU, T., "Maarif-i Umumiye Nezareti Teşkilatı", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 42, Ankara, 1996, s. 183-265.

GENÇOĞLU, M., "1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma", Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 2, Çankırı, 2011, s. 29-50.

GÖKALP, Z., Türk Töresi, Akın Yayınları, İstanbul, 1972.

GÖKÇE, T., "Osmanlı Kanunnameleri ve Bir Kanunname Sureti Hakkında", Tarih İncelemeleri Dergisi, c. V, İzmir, 1990, s. 201-227.

GÜMÜŞ, M., "Osmanlı Devletinde Kanunlaştırma Hareketleri, İdeolojisi ve Kurumları", Tarih Okulu Dergisi, S. 14, İzmir, 2013, s. 163-200.

GÜNGÖR, E., Tarihte Türkler, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1988.

İNALCIK, H., "Adaletname", İslam Ansiklopedisi, c. I, İstanbul, 1998, s. 346-347.

İNALCIK, H., "Kanunname", İslam Ansiklopedisi, c. XXIV, İstanbul, 2001 s. 333-337.

İNALCIK, H., Devlet-i Aliyye, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009,

İNALCIK, H., Osmanlı İdare ve Ekonomi Tarihi, İsam Yayınları, İstanbul, 2011.

İNALCIK, H., Osmanlı'da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayınları, İstanbul, 2000.

KAFESOĞLU, İ., Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004.

KARTAL, N., "İl Sistemine Geçiş Sorunsalı: Türkiye'de Vilayet Nizamnamesi İle İl Sistemine Geçilmiş midir?", Uluslararası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi, c. X, S. XXIII, Zonguldak, 2014, s. 279-294.

KAŞIKÇI, O., "Eski Türklerde Devlet Başkanlığı; Hakanlık", Türkler Ansiklopedisi, c. II, Ankara, 2002, s. 888-893.

KESKİN, Ö., "Osmanlı Devletinde Modern Hukukun Teamülü (1861-69)", OTAM Dergisi, S. 29, Ankara, 2011, s. 125-148.

KOÇAK, C., "Meşrutiyet'te Heyet-i Ayan ve Heyet-i Mebusan", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. IV, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 961-973.

KURAN, A. B., İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2000.

KUYAKSİL, A. & A. Altınbaş, "Türklerde Hukuk Devleti Anlayışının Tarihsel Gelişimi", Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. IX, S. 19, Hatay, 2012, s. 15-46.

LEWİS, B., Modern Türkiye'nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, Ankara, 2011.

MARDİN, Ş., "Batıcılık", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c. I, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 245-250.

MUTAF, A., "Tanzimat Döneminde Osmanlı Maden İşletmeciliği, History Studies, S. 2, Ankara, 2010, s. 293-303.

ORTAYLI, İ., Osmanlıda Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2008.

ORTAYLI, İ., "Osmanlı Devleti ve Meşrutiyet", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türk Ansiklopedisi, c. IV, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 953-960.

PALABIYIK, H.-ATAK, Ş., "Türkiye'de Mahalle Yönetimi", Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye'de Yerel Yönetimler, (Ed. Bekir Parlak-Hüseyin Özgür), Alfa Yayınları, Ankara.

PAMİR, A., "Orta Asya Türk Hukukunda Töre Kavramı", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. LVIII, S. 2, Ankara, 2009, s. 359-375. SAVRUN, E., "İslamiyet www.researchgate.net, 2014. Türklerde Devlet ve Hukuk Kavramları",

SOMEL, S. A., "Tanzimat Döneminde Eğitim Reformunun Dönüm Noktası: 1869 Maarif Nizamnamesi", Sabancı Üniversitesi Research Database, İstanbul, 2015, s. 1-30.

ŞAHİN, C., "Osmanlı Toprak Sistemi Hakkında Genel Bir Değerlendirme", The Journal of Academic Social Science Studies, c. V, S. 6, Elazığ, 2012, s. 434-461.

TANÖR, B., "Anayasal Gelişmelere Toplu Bakış", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türk Ansiklopedisi, c. I, İletişim Yayınları, S. 13, İstanbul, 1985, s. 10-26.

TIZLAK, F., "Osmanlı Maden İşletmeciliğinde Kanunnameden Nizamnameye Geçiş 1861 Tarihli Maden Nizamnamesi", Türk Dünyası Araştırmaları, S. 98, İstanbul, 1995, s. 75-91.

TIZLAK, F., "Osmanlı Devletinde Madencilik", Osmanlı, c. III, Ankara, 1999, s. 312-321.

TUNAYA, T. Z.,"1876 Kanun-i Esasi ve Türkiye'de Anayasa Geleneği", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. I, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 27-39.

UĞURLU, S.-YILDIZ, K., "Türk Devlet Yönetme Geleneğinde Töreden Örfe Değişim", Turkish Studies, S. 6, Ankara, 2011, s. 949-972.

ÜÇOK, C. vd., Türk Hukuk Tarihi, Savaş Yayınevi, Ankara, 1996.

YAYLA, Y., "Osmanlı Devletinde Meşrutiyet Yönetimi", Tanzimat'tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. IV, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 948-952.

YETKİN, A., "Osmanlı Devletinde Hukuk Devletinin Gelişim Süreci", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. VI, S. 24, Ankara, 2013, s. 380-413.

YILMAZ, F., Türk Anayasa Tarihi, Berikan Yayınları, Ankara, 2007.

ZÜRCHER, E. J., Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.