Rakka seramikleri ve Hasankeyf’teki taklitleri üzerine bir analiz

Mezopotamya bölgesinde iki Ortaçağ şehri seramik üretimleriyle dikkat çekmektedir. İlki Rakka, Fırat nehri kıyısında antik dönemden beri iskan görmüş ve XII-XIII. yüzyılın ilk yarısına kadar yoğun seramik üretiminin yapıldığı bir bölgedir. Burada beyaz fritli hamur ile sıraltı boyama ve lüster tekniklerinde dönemin lüks ürünleri olarak kabul edilen seramikler üretilmiştir. Diğer merkez Hasankeyf ise Dicle nehri kıyısında Ilısu Baraj Projesi kapsamında yapılan kazılar sayesinde bölgenin önemli bir seramik merkezi olduğu ortaya çıkan fırınlar ve seramiklerle anlaşılmıştır. Hasankeyf‟te Yukarışehir‟de Büyük Saray kazılarında önemli miktarda ithal Rakka üretimi seramikler ele geçmiştir. Buna bağlı olarak Sahil Sarayı olarak adlandırılan bölgede yapılan kazılarda ise büyük bir seramik atölyesi ortaya çıkarılmıştır. Sırsız üretimin yapıldığı bu atölyede belirli bir dönem fritli hamurlu, sırlı seramik üretimi gerçekleştirildiği anlaşılmıştır. Bu çalışmada, Rakka ve Hasankeyf‟te saray ve çevresinin kullandığı, üst sınıf için ithal edilen Rakka seramikleri tanıtılırken, Rakka üretiminin Hasankeyf seramik üretimine etkileri tartışılacaktır.

An analysis on raqqa wares and its imitations in Hasankeyf

Two medieval cities in Mesopotamia attract attention by their ceramic productions. One of them is Raqqa which stands near Euphrates. Intensive ceramic production has been seen here until the first half of 12th- 13th century. Luxurious ceramics of the term were produced here by using frit clay, underglazed painting and luster techniques. Other centre, Hasankeyf was discovered thanks to ceramics and kilns that were found in excavations within Ilısu Dam Project that was along Tigris river. A great deal of imported Raqqa products were captured among the ceramics found in Buyuk Saray excavations in Yukarışehir, Hasankeyf. Accordingly a big ceramic workshop was found in a region called Sahil Palace. It is understood that during a period frit wares and glazed ceramic production was done in this workshop that was normally used for unglazed ceramic production. In this study, Raqqa ceramics that were imported for palace in Hasankeyf will be introduced and the effects of Raqqa production to Hasankeyf ceramic production will be discussed.

___

ARIK R.. Kubad Abad, Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, İstanbul,2000.

ARIK R. -O.Arık, Anadolu Toprağının Hazinesi Çini, Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, Kale Grubu Yayınları, İstanbul, 2007.

ASLANAPA O. “Diyarbakır Sarayı Kazısından İlk Rapor (1961)” Türk Arkeoloji Dergisi, XII, 1962, s.10-18.

AVİSSAR M.S., M. Stern, J. Edna, Pottery Of The Crusader, Ayyubıd, And Mamluk Perıods In Israel, Israel, 2005.

EL-HAMEVİ Yakut, “El-Rakka” Mu’cemü’l-Buldan, Cilt 3, Beyrut, 1995, s.58-60.

FEHERVARİ G., Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum, New York, 2000.

FINDIK N.Özkul, Hasankeyf Seramikleri (2004-2006), Ankara, 2009.

HENDERSON J., K.Challis v.d. “Experiment and Innovation:Early Islamic Industry at al- Raqqa, Syria”, Antiquity 79, 2005.s.130-145.

HİNDLEY G., Bir İslam Kahramanı Selahaddin , (Çev.S.Genç), İstanbul, 2011.

HONİGMAN E., “Rakka” İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, İstanbul, 1993, s.607-610.

JENKİNS M. -Madina, Raqqa Revisited Ceramics of Ayyubid Syria, New York, 2006.

MERÇİL E., Müslüman Türk Devletleri Tarihi, TTK Basımevi, Ankara, 1993.

MOORE J., Tille Höyük I, Brıtısh Instıtute Of Archaeology, Ankara, 1993.

ÖNEY G., Rakka Seramikler İle Anadolu Selçuklu Seramiklerinin ve Saray Çinilerinin İlişkisi, XIV. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara, 2005, s.479-487.

PORTER V. -O.Watson, “Tell Minis Wares”, Syria And İran Three Studies İn Medieval Ceramics, (Ed. J.Allan- C. Roberts), Oxford Studies İn Islamıc Art IV, Oxford,1987, s.175- 248,

REDFORD S., “Luster and Fritware Production and Distribution in Medieval Syria” Journal of Field Archeology, 24, 1997, s.233-247.

SEVİM A. -Y.Yücel, Türkiye Tarihi Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, TTK Basımevi, Ankara, 1989.

SEVİM A., Suriye Selçukluları I, Ankara, 1981.

SEVİM A., Suriye Selçukluları II, Ankara, 1983.

TONGHİNİ C. -J.Henderson “An Eleventh Century Pottery Production Workshop at al- Raqqa, Preliminary Report” Levant, XXX, 1998, s.113-127.

UMAR Ö.O.”Suriye Türkleri” Türkler, Cilt 20, Ankara, 2002,s.1017-1030.