21916

Pasarofça Antlaşması’nı Tarafları İçin Zorunlu Kılan Nedenler Üzerine Bir Değerlendirme

Bâbıâlî tarafından Aralık 1714’te Venedik Cumhuriyeti’ne karşı ilân edilerek başlayan ve 1715-1718 yılları arasında fiilen cereyan eden Osmanlı-Venedik-Habsburg Savaşı, Osmanlılara ilk safhada Venedik’e karşı askerî zaferler sağlamışsa da Habsburgların savaşa dâhil olmasıyla Tuna’nın kuzeyinde beklenmedik kayıplar yaşattı. Savoy Prensi Eugen idaresindeki Habsburglar ile 5 Ağustos 1716’da Petervaradin’de karşılaşan Osmanlı ordusu, Serdar-ı Ekrem Ali Paşa’nın şehadetiyle birlikte ağır bir yenilgi aldı. Savaşın devamında Osmanlılar, evvela 164 yıldır hâkimiyetinde bulundurduğu Temeşvar (13 Ekim 1716) ve akabinde Orta Avrupa’nın en önemli askerî üssü konumundaki Belgrad Kalelerini, Habsburglara vire ile teslim etmek durumunda kaldı (18 Ağustos 1717). Osmanlı-Venedik-Habsburg Savaşı’nı resmen sonlandıran Pasarofça Antlaşması'na (21 Temmuz 1718) giden diplomatik yolu açan Sâbık Belgrad Muhafızı Mustafa Paşa’nın 1717 Eylül’ündeki mektubundan barış akdine kadar geçen yaklaşık on aylık zaman diliminde Osmanlı ve Habsburg saraylarınca oluşturulmuş diplomatik belgeler ele alındığında, her iki tarafın ortak bir paydada buluşmak adına devamlı olarak müdârâ ettiği gözlenmektedir. Bu makale, Pasarofça Antlaşması’nı tarafları için zorunlu kılan nedenler üzerine mukayeseli bir analizi içermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Pasarofça, Diplomasi Tarihi, Osmanlı Tarihi, Yeniçağ Tarihi

AN EVALUATION OF THE REASONS THAT MADE THE PEACE OF PASSAROWITZ OBLIGATORY FOR THE PARTIES

The Ottoman-Venetian-Habsburg War, which started with the declaration of the Sublime Porte in December 1714 against the Republic of Venice and continued between 1715 and 1718, initially progressed in favor of the Ottomans against Venice initially. Nevertheless, the Ottomans then suffered unexpected losses in the north of the Danube through the involvement of the Habsburgs in the war. The Ottoman army, which met the Habsburgs under the command of Prince Eugene of Savoy at The Battle of Petrovaradin on August 5, 1716, sustained a heavy defeat with the martyrdom of Serdar-ı Ekrem Ali Pasha. As the war progressed, the Ottomans had to cede first Temesvár (October 13, 1716), which they had ruled for 164 years, and then the Fortress of Belgrade, the most important military base in Central Europe, to the Habsburgs (August 18, 1717). The letter of Mustafa Pasha, the former guardian of Belgrade, of September 1717, opened the diplomatic way to The Peace of Passarowitz (July 21, 1718), which officially ended the Ottoman-Venetian-Habsburg War, It had been ten months from the date of the letter to the conclusion of peace. According to the diplomatic documents of the Ottoman and Habsburg palaces, it can be seen that both sides constantly dissemble through policy to agree on common ground. This article is a comparative analysis of the reasons that made the Peace of Passarowitz obligatory for its parties.

Keywords:

Passarowitz, Diplomatic History, Ottoman History, Early Modern History,

PDF

___

TSMK (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi), Esnâ-yı Musâlahada Tevârüd Eden Mekâtîb, Revan Köşkü, nr. 1953.
HHStA (Haus-, Hof-, und Staatsarchiv / Hanedan, Saray ve Devlet Arşivi), StK, Vorträge 22, KR (1717-1718).
HHStA, StAbt, Türkei I, Turcica Kr. 182 (1718), 183 (1718/19); Türkei V, Passarowitz 2.
KA (Kriegsarchiv / Harp Arşivi), AFA, Kr. 362: Türkenkrieg 1718 VI.
Doğan, G. (2017). Osmanlı-Venedik Sınırında Son Savaş ve Pasarofça Antlaşması Müzakereleri (1701-1718). Halil İnalcık Armağanı-III, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 106-154.
Ercan, H. O. (2020). “Tyrk will frid” – Der Friede von Passarowitz aus osmanischer Sicht. Herrschaftspraktiken und Lebensweisen im Wandel: Die Habsburgermonarchie im 18. Jahrhundert, Wien: Böhlau, 45-66.
____________ (2022). Pasarofça Antlaşması, 1718: Diplomasi ve Barış, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Hormayr, Josef Freiherr von. (1840). Passarowicz. Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste içinde (1. Baskı. Cilt.13, s.110-111). Leipzig: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste.
Karagöz, H. (2004). Petervaradin Muharebesinde (1716) Habsburgların Osmanlılardan Ele Geçirdiği Silahlar ve Harp Teçhizatı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C.59/S.1, 73-101.
Setton, K. M. (1991). Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century, Philadelphia: American Philosophical Society.
Vajda, S. (1980). Felix Austria: Eine Geschichte Österreichs, Wien: Carl Ueberreuter.
Yeşil, F. (2019). Pasarofça Antlaşması ve Osmanlı Diplomasisindeki Değişim. Harp ve Sulh: 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu Bildirileri, Gültekin Yıldız (Haz.), İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları, 103-109.