Banaz’da İki Son Neolitik/İlk Kalkolitik Çağ Yerleşimi: Ada Höyük ve Mercimeklik

Banaz, Uşak ilinin doğusunda Afyonkarahisar ve Kütahya ile sınır olan ilçedir. Banaz’da gerçekleştirdiğimiz yüzey araştırmaları sonucunda bölgede çok sayıda İTÇ yerleşimi tespit edilmiştir. Ada Höyük ve Mercimeklik yerleşmeleri Banaz ilçesinde Sürmecik Orta Paeolitik yerleşmesinden sonra en erken döneme tarihlenen iki yerleşimdir. Ada Höyük Son Neolitik/İlk Kalkolitik Çağ, Mercimeklik ise İlk Kalkolitik Çağ buluntuları vermektedir. Uşak ilinde Neolitik ve Kalkolitik Çağ yerleşmeleri azdır. Bu nedenle Banaz’daki bu iki yerleşim bölge araştırmaları için önemlidir. Bu makalede Ada Höyük ve Mercimeklik yerleşmesinden toplanan 49 adet Neolitik ve Kalkolitik Çağ çanak çömleği değerlendirilmektedir. Neolitik Çağ çanak çömleği (40 adet) kahverengi, kırmızı ve gri astarlı mallardan oluşmaktadır. Açık ve kapalı formlar vardır. Ayrıca minyatür kaplarda bulunur. Dikey kulp, sepet kulp ve ip delikli tutamaklar belirgindir. Dipler düzdür. Neolitik Çağ kapları genellikle bezemesiz olmakla beraber bezemeli olanlar da vardır. Konsantrik daire bezemeli örnek dikkat çekicidir. Kalkolitik Çağ çanak çömleği (9 adet) boya bezemelidir. Kahverengi, beyaz, pembe ve mor astarlı mal grupları belirlenmiştir. Son Neolitik Çağ kaplarının Göller Yöresi, Batı Anadolu kıyıları ve kuzeydeki Kütahya bölgesi ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Orta Anadolu ile ilişkiler ise daha azdır. İlk Kalkolitik Çağ kapları Göller Yöresi ile olan güçlü ilişkileri vurgulamaktadır. Yine Afyonkarahisar ile olan ilişkiler vardır. Morumsu kırmızı astarlı örneklerin varlığı kuzeydeki Aslanapa kültürünün Uşak ilindeki yayılımını göstermesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Son Neolitik, İlk Kalkolitik, Uşak, Banaz, İçbatı Anadolu

Two Late Neolithic/Early Chalcolithic Age Settlements in Banaz: Ada Mound And Mercimeklik

Banaz is a district of Afyonkarahisar and Kütahya in the east of Uşak province. As a result of the surveys we conducted in Banaz, several EBA settlements were identified. Ada Mound and Mercimeklik settlements are the two settlements dating to the earliest period after the Sürmecik Middle Paleolithic settlement in Banaz. The Late Neolithic/Early Chalcolithic Age finds at Ada Mound and Early Chalcolithic Age finds at Mercimeklik were identified. The Neolithic and Chalcolithic Age settlements in Uşak are few. Therefore, these two settlements in Banaz are important for regional surveys. In this article, 49 Neolithic and Chalcolithic Age sherds collected from Ada Mound and Mercimeklik settlements are evaluated. Neolithic pottery (40 pieces) consists of brown, red and gray ware. There are open and closed forms. There are also miniature vessels. The vertical handle, basket handle and pierced lug are evident. Bottoms are flat. Neolithic sherds are generally not decorated. The example with concentric circle decoration is noteworthy. Chalcolithic Age sherds (9 pieces) are decorated with paint. Brown, white, pink and purple groups were determined. It was determined that the Late Neolithic sherds were related to the Lakes Region, West Anatolian coast and Kütahya region in the north. Relations with Central Anatolia are less. The Early Chalcolithic Age sherds emphasize the strong relations with the Lakes Region. Again, there are relations with Afyonkarahisar. The presence of purplish red samples is important because it shows the spread of Aslanapa culture in Uşak province.

Keywords:

Late Neolithic, Early Chalcolithic, Uşak, Banaz, In-West Anatolia,

PDF

___

Akdeniz, E. (2011). “Neolitik Çağ’da Manisa Yöresi”, OLBA, XIX, 1-46.
Bilgi, Ö. (1980). “Yeni Bulunmuş Eserlerin Işığı Altında Anadolu’da Bronz Çağı Öncesi İnsan Figürleri Hakkında Yeni Gözlemler”, Belleten, XLIV/173, 1-24.
Çilingiroğlu, A. ve Abay, E. (2005). “Ulucak Höyük Excavations: New Results”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 5 (9), 5-21.
Dedeoğlu, F. (2014). “Yukarı Menderes Havzası Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşimlerinin Materyal Kültür Ve İskân Düzeni Bağlamında Değerlendirilmesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 33-56.
Dedeoğlu, F. ve Ozan, A. (2016). “What Happened in Inland Southwestern Anatolia Before 5500 BC? A Review of the Archaeological Evidence from the Selcen-Örenarası Settlement”, OLBA, XXIV, 1-30.
Dedeoğlu, F. Baysal, H. H. Ozan, A. Konakçı, E. ve Temür, B. (2017). “Ekşi Höyük 2016 Yılı Kazı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 39 (1), 553-568.
Derin, Z. ve Öner, E. (1997). “Ulucak Höyük Kazıları ve Paleo-Coğrafya Araştırmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, XVIII/I, 411-439.
Derin, Z. Ay, F. Caymaz, T. (2009). “İzmir’in Prehistorik Yerleşimi-Yeşilova Höyüğü 2005-2006 Yılı Çalışmaları”, Arkeoloji Dergisi, XIII/1, 1-58.
Duru, R. (1994). Kuruçay Höyük I, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri, Ankara: TTK Basımevi.
Duru, R. ve Umurtak, G. (2005). Höyücek 1989-1992 Yılları Arasında Yapılan Kazıların Sonuçları, Ankara: TTK Yayınları.
Efe, T. (1995). “İç Batı Anadolu’da İki Neolitik Yerleşme: Fındık Kayabaşı ve Akmakça”, Memoriam İ. M. Akyurt-B. Devam Anı Kitabı/ Eski Yakın Doğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, (ed. A. Erkanal, H. Erkanal, H. Hüryılmaz ve A. Tuba Ökse), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 105-114.
Efe, T. (2001). The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı A Chalcolithic Site in Inland Northwestern Anatolia, İstanbul: TASK Vakfı Yayınları.
Horejs, B. (2012). “Çukuriçi Höyük A Neolithic and Bronze Age Settlement in the Region of Ephesos”, The Neolithic in Turkey New Excavations & New Research, Vol. 4 Western Turkey, (ed: M. Özdoğan, N. Başgelen ve P. Kuniholm), İstanbul: Arkeoloji Sanat Yayınları, 117-131.
Koçak, Ö. ve Bilgin, M. (2010). “Afyonkarahisar’da İki Önemli Son Neolitik/İlk Kalkolitik Yerleşme Yeri: Eyice ve Pani Höyük”, TÜBA-AR, 13, 9-38.
Koçak, Ö. ve Bilgin, M. (2012). “İçbatı Anadolu Bölgesinde Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağa Ait Yeni Yerleşmeler”, Höyük, 5, 1-10.
Koçak, Ö. ve Bilgin, M. (2013). “Afyonkarahisar Üçin Buluntuları Işığında Batı Anadolu Prehistoryası Üzerine Yeni Gözlemler”, Adalya, XVI, 31-48. Fıratlı, N. (1970). “Uşak Selçikler Kazısı ve Çevre Araştırmaları”, Türk Arkeoloji Dergisi, XIX/II, 109-160.
Lloyd, S. ve Mellaart, J. (1962). Beycesultan I, The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, , London: British Institute of Archaeology at Ankara Occasional Publication.
Mellaart, J. (1965). “Çatal Hüyük West”, Anatolian Studies, 15, 135-156.
Mellaart, J. (1970). Excavations at Hacılar I-II, Edinburgh.
Munsell (2015). Munsell Soil-Color Book 2009 Year Revised/2015 Production, Michigan.
Oy, H. (2014). “Uşak İli ve İlçelerinde İlk Tunç Çağı Coğrafya Araştırmaları 2013 Yılı Çalışmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 32 (1), 215-230.
Oy, H. (2016). “Uşak İli Merkez İlçe İlk Tunç Çağı Araştırmaları 2014 Yılı Çalışmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 33(29), 499-520.
Oy, H. (2017a). “Uşak İli’nde Bulunan Neolitik ve Kalkolitik Bir Yerleşim: Altıntaş Höyük”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2017/3, Sayı:28, 337-358.
Oy, H. (2017b). “Uşak İli Tunç Çağı Araştırmaları”, İçinde: Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, (Ed: R. M. Czichon, Ş. Söyler, B. Can ve İ. Çavuş), İstanbul: Zero Production, 33-38.
Oy, H. (2017c). “Banaz’da Bir Tunç Çağı Yerleşimi: Ayvacık Höyük”, Asos Journal, The Journal of Academic Social Science, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 5, Sayı 50, 74-93.
Oy, H. (2017d). “Uşak-Banaz İlk Tunç Çağı Araştırmaları 2015 Yılı Çalışmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 34 (1), 51-74.
Oy, H. (2018). İlk Tunç Çağı’nda Uşak 1, (Merkez, Banaz ve Sivaslı İlçeleri), Ankara: Gece Kitaplığı.
Özdoğan, M. Başgelen, N. ve P. Kuniholm. (2012). The Neolithic in Turkey New Excavations & New Research, Vol. 4 Western Turkey, İstanbul: Arkeoloji Sanat Yayınları.
Seeher, J. (1987). Demircihüyük III/1, Mainz am Rhein.
Söyler, Ş. Taşkıran, H. Czichon, R. M. Özçelik, K. Polat, S. Yılmaz, M. A. Erbil, E. Türker, M. ve D. Dağcı. (2017). “Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2016”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 39 (2), 381-391.
TAY Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri
Uşak, (2007). Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri, Uşak Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını, İzmir: Neşa Ofset.
Yalçınlar, İ. (1955). “Banaz Çayı Havzası ve Uşak Civarında Bünye ve Morfoloji Araştırmaları”. Türk Coğrafya Dergisi, 13-14, 57-85.