Yün halı ipliklerinin double dyeing metoduyla boyanmasından elde edilen renkler ve bazı haslık özellikleri

Bu araştırmada double dyeing metodu ile tek bitki ve tek mordan kullanarak geniş bir renk paleti ve yüksek haslık değerlerine ulaşılması amaçlanmıştır. Bu amaçla kökboya (Rubia tinctorum L.) bitkisinin toprak altı aksamı, boyacı papatyası (Anthemis tinctoria L.) bitkisinin çiçekleri, nane (Mentha tementosa L.) bitkisinin yaprakları, şeftali (Prunus persica L.) bitkisinin yaprakları, ceviz (Juglans regia L) bitkisinin meyve dış kabukları, 2.5 Nm beyaz (boyasız) yün halı ipliği ve alüminyum şapı (KAl(SO4)2) materyallerinden yararlanılmıştır. Double dyeing metodu ile kökboyadan kırmızı, koyu yavru ağzı, gül kurusu, yavru ağzı ve açık yavru ağzı, boyacı papatyasından kızıl sarı, koyu sarı, sarı, kirli sarı ve açık sarı, naneden açık yeşil, açık haki yeşil, açık fıstık yeşili II, açık fıstık yeşili I ve yeşilimsi saman sarısı, şeftali yapraklarından açık hardal, kremsi sarı, açık kirli sarı, koyu krem ve krem, ceviz meyve dış kabuklarından ise kahverengi, sütlü kahve, açık sütlü kahve, koyu kahve köpüğü ve kahve köpüğü renkleri elde edilmiştir. Bu renklerin ışık haslık değerleri genellikle orta, yaş ve kuru sürtünme haslık değerleri ise orta ve iyi düzeyde bulunmuştur.

Colors obtained from dyeing of wool carpet yarns with double dyieng method and some fastness values

In this study it was aimed that large color palette and good fastness levels were obtained by using single plant material and single mordant with double dyeing method. For this purpose, soil down parts of the madder (Rubia tinctorum L.), flowers of the dyer chamomile (Anthemis tinctoria L.), leaves of the mint (Mentha tementosa L.), leaves of the peach (Prunus persica L), the outer peels of the fresh walnut (Juglans regia L.), 2.5 Nm white (undyed) wool carpet yarn and alum (KAl (SO4)2 were used. With double dyeing method red, dark rose color, dried rose color, light rose color and extra light rose color were obtained from madder. Reddish yellow, dark yellow, yellow, dirty yellow and light yellow colors were obtained from flowers of the dyer chamomile. Light green, light khaki green, light pistachio nut green II, light pistachio nut green I and greenish straw yellow colors obtained from leaves of the mint. Light mustard, creamish yellow, light dirty yellow, dark cream, and cream colors obtained from leaves of the peach. Brown, milky brown, light milky brown, dark coffee foam, and coffee foam colors were obtained from the outer peels of the fresh walnut. Light fastness values of these colors were found as the middle level, dry and wet friction fastness values were found as the middle and good level.

___

[1]Harmancıoğlu, M., (1955) Türkiye'de Bulunan Önemli Bitki Boyalarından Elde Olunan Renklerin Çeşitli Müessirlere Karşı Yün Üzerinde Haslık Dereceleri. No:77/41. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
[2]Eyüboğlu, Ü., I. Okaygün, F. Yaraş, (1983) Doğal Boyalarla Yün Boyama Uygulamalı ve Geleneksel Yöntemler, İstanbul s.74-79
[3]Enez, N., (1987) Doğal Boyamacıkk. Marmara Üniversitesi Yayın No:449, Güz. San. Fak. Yayın No:l, İstanbul.
[4]Anonim, (1991) Bitkilerden Elde Edilen Boyalarla Yün Liflerinin Boyanması. T.C. San. ve Tic. Bakanlığı. Küç. Sanl. San. Bö,lg.ve Sİt. Gen. Müd. Yay., Ankara
[5]Kayabaşı, N., Arlı, M., Erdoğan, Z., (1998) Kökboya (Ruhia tinctorumY dan Elde Edilen Renkler ve Bu Renklerin Yün Halı İplikleri Üzerindeki Işık ve Sürtünme Haslıkları. A.Ü.Z.F. Tarım Bilimleri Dergisi. Cüt:4, Sayı:3, Ankara, s 84-90
[6]Öztürk, İ., (1999) Doğal Bitkisel Boyalarla Yün Boyama. D.E.Ü. Rektörlük Matbaası. Dokuz Eylül Yayınlan Geleneksel Türk El Sanatlan Serisi 1. İzmir.
[7]Kayabaşı, N., Ölmez, F.,(2000) Elma Yapraklarından Elde Edilen Renkler ve Bu Renklerin Bazı Haslık Değerleri Üzerinde Bir Araştırma. A. Ü. Z. F. Tar. Bil. Der. Cilt: 6, Sayı:2-1.
[8]Etikan, S.,Kayabaşı, N„ Kızıl, S., (2000). Kekik {Thymus sp.) Biücisinden Elde Edilen renkler ve Bu Renklerin Bazı Haslıkları Üzerinde Bir Araştırma. A. Ü. Z. F. Tar. Bi. Der. Cilt:6, Sayı:2.
[9]Öztürk, İ„ Aksoy, A., (2000) Kantaron {Hypericum triqaetrifolium Turra.) Bitkisinden Elde Edilen Renkler ve Bu Renklerin Yün Hah İplikleri Üzerindeki Işık ve Yıkama Haslıkları. A. Ü. Z. F. Tar. Bil. Der. Cilt:6, Sayı:2-1.
[10]Şanlı, S. H., (2001) Bazı Boya Bitkileriyle İpek Tekstil Ürünlerinin Boyanması ve Haslık Değerlerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi (Yayınlanmamış).
[11]Özcan, Y., (1978) Tekstil Elyaf ve Boyama Tekniği. İstanbul Üniversitesi Yayınlan sayı:2552, Kimya Fakültesi No: 39, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul.
[12]Sadov, F., Karchagin, M., Matetsky, A., (1978) Chemical Technology of Fibrous Materials. Mir Publishers, England.
[13]Wickens, H.,(1990) Natural Dves for Spinners & Weavers. B.T. Batsford Limited, London.
[14]Anonymous, (2001a) Dyes and Dyeing. http: //'www, froi el. c om/D ocumen ts/D ocume nt7.html. Erişim tarihi: 26.08.2001
[15]Anonymous, (2001b) Jaqobsen Oriental Rugs. http.7/www. iakobsennius.com/dves.html. Erişim tarihi:24.08.2001
[16]Bozcuk, S., (1998) Genel Botanik. Hatipoğlu Basın Yayın LTD. Özkan Matbaası, Ankara.
[17]Baytop, T., (1984) Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Ün. Ecz. Fak. İ. Ü. Yayınları No: 325 5, Ecz. Fak. No:40, İstanbul s.306
[18]Özyurt, S., (1992) Ekonomik Botanik. Ercıyes Üniversitesi Yayınlan. No: 47. Kayseri
[19]Schweppe, H., (1986) Practical Hints of Dyeing with Natural Dyes. Smithsonian Institution, USA.
[20]Acartürk, R., (1997) Şifalı Bitkiler Flora ve Sağlığımız. Orman. G. M. Yard. V. Yayın No:l, Ankara.
[21]Watson, L., Dallwitz, J., M., (1992) The Families of Flowering Plants. htip://vA^keü.ukans.edu/delta/angio/ww w/rosaceae.html. Erişim tarihi:20.04.2002
[22]Anonymous, (2002a) Rosaceae, Primus persica. www.fw.^.edu/dendro/dendrology/svllabus /ppersica.html. Erişim Tarihi:20.04.2002
[23]Anonymous, (2002b) Flowering Peach- Piitnus persica. http://www.m5ue.msu.edu/msue/imp/modo p/00001181 .html. Erişim tarihi:20.04.2002
[24]Anonymous, (2002c) Primus persica. www.ati.aubum.edu/iaiidscape/357.html Erişim tarihi:20.04.2002
[25]Parlak, T., (2002) Geleneksel Kazak Halı Sanatı ve TİKA Aral Bölgesi El Halıcılığını Geliştirme Projesi. TIKA Yayınları, Ankara.
[26]Anonim, (1984a) Boyalı ve Baskılı Tekstik Mamülleri İçin Renk Haslığı Deney Metotları-Gün Işığına Karşı Renk Haslığı Tayin Metodu. TSE Yayınlan, TS 867/Ekim 1983, Ankara.
[27]Anonymous, (1970) DIN 5033 Farbmessung Begriffe der Farbmetrik, Deutschland.
[28]Anonymous, 1994. ISO 105-B01: 1994 Textiles — Tests for color fastness - Part B01: Color fastness to light: Daylight. Public of ISO,
[29]Anonim, (1978) Boyalı ya da Baskılı Tekstil Mamülleri İçin Renk Haslığı Deney Metotları- Sürtünmeye Karşı Renle Haslığı Tayini . TSE Yayınlan, TS 717/Mart 1978, Ankara.
[30]Anonim, (1984b) Teksril Mamüllerinde Renle Haslığı Tayinlerinde Lekelenmenin ve Solmanın Değerlendirilmesi İçin Gri Skalalarm Kullanım Metotlan TSE Yayııları, TS 423/Mart 1978, Ankara,
[31]Anonymous, 2001c. ISO 105-X 12:2001 .Textiles, Tests for color fastness Part X12: Color fastness to rubbing. Public of ISO.
[32]Korur, N., R., (1937) Türkiye'de Nebati Boyalar. Ankara Yüksek Ziraat Ens. Yayınlan No:41, Ankara.