Müge BAŞYİĞİT, Hasan BAYDAR

Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.)’nda Farklı Hasat Zamanlarının Uçucu Yağ ve Fenolik Bileşikler ile Antioksidan Aktivite Üzerine Etkisi

Bu araştırma, bir yıl süreyle 12 ayı temsil edecek şekilde farklı zamanlarda hasat edilen tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nın herba ve yaprak verimi, yaprakların taşıdığı uçucu yağ oranı ve kompozisyonu, ekstrede Folin-Ciocalteu kolorimetrik metodu kullanılarak toplam fenolik madde miktarı, fenolik bileşikleri, serbest radikal süpürücü aktivitesi (DPPH) ve demir iyonu indirgeme gücü (FRAP) yöntemlerine göre antioksidan aktivitelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tıbbi adaçayında taze herba verimi 500.0-961.0 kg/da, kuru herba verimi 223.4-556.6 kg/da, kuru yaprak verimi 129.6-367.2 kg/da, uçucu yağ oranı %0.83-3.33, toplam fenolik madde miktarı 14.54-30.83 mg/g arasında değişim göstermiştir. Yaz ve güz aylarında hasat edilen bitkilerin herba ve yaprak verimleri, uçucu yağ oranları ve verimleri ile toplam fenolik madde miktarları kış ve bahar aylarında hasat edilen bitkilere göre daha yüksek bulunmuştur. Tıbbi adaçayının uçucu yağ kompozisyonunu oluşturan en önemli bileşenlerin 1,8-sineol (%11.93-31.87), α-tuyon (%15.72-26.26), β-tuyon (%4.51-27.67) ve kamfor (%3.65-23.02) olduğu, 1,8-sineol ve kamfor oranları ilkbahar aylarında daha düşük oranlarda, α- ve β-tuyon oranları ise ilkbahar aylarında daha yüksek oranlarda bulunduğu tespit edilmiştir. Tıbbi adaçayının en önemli fenolik bileşenlerinin ise rosmarinik asit (15.15-100.57 mg/g), naringin (9.59-41.81 mg/g), hesperidin (9.80-53.26 mg/g) ve rutin (0.73-10.04 mg/g) olduğu, en yüksek antioksidan aktivite Mayıs ve Haziran aylarında biçilen ve en düşük antioksidan aktivite ise Mart ve Nisan aylarında biçilen tıbbi adaçayı yapraklarında gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Salvia officinalis L., Hasat zamanı; Uçucu yağ; Fenolik bileşenler; Antioksidan aktivite

PDF

___

[1] Gürbüz, B. 2002. Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı ve Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Ders Notları, Ankara.
[2] Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A., (eds) 1972. Flora Europaea, 3, Cambridge University Press.
[3] Dweck, A., 2000. The Folklore and Cosmetic Use of Various Salvia Species. In Sage: The Genus Salvia (Edited by Spiridon E. Kintzios). Harwood Academic Publishers, The Netherlands, 1-26.
[4] İpek, A., Gürbüz, B., 2010. Türkiye Florasında Bulunan Salvia Türleri ve Tehlike Durumları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 19(1-2), 30-35.
[5] Baydar, H., 2016. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi (Genişletilmiş 5. Baskı). Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayın No: 51.
[6] Giannouli, A,L., Kintzios, S.E., 2000. Essential Oils of Salvia spp: Examples of Intraspecific and Seasonal Variation. In Sage: The Genus Salvia. (Edited by Spiridon E. Kintzios). Harwood Acedemic Publishers, 69-79.
[7] Karakuş, M., 2014. Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Populasyonundan Seçilmiş Klon Hatlarının Drog Verimleri ve Kalite Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 92s, Isparta.
[8] Singleton, V.L., Rossi, J.A., 1965. Colorimetry of Total Phenolics with Phosphomolybdic-Phosphotungstic Acid Reagents. American Journal of Enology and Viticulture, 16, 144-158.
[9] Caponio, F., Alloggio, V., Gomes, T., 1999. Phenolic Compounds of Virgin Olive Oil: Influence of Paste Preparation Techniques. Food Chemistry, 64, 203-209.
[10] Shimada, K., Fujikawa, K., Yahara, K., Nakamura, T., 1992. Antioxidative Properties of Xanthan on the Autoxidation of Soybean Oil in Cyc lodextrin Emulsion. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 40, 945-948.
[11] Oyaizu, M., 1986. Studies on Products of Browning Reaction: Antioxidative Activities of Products of Browning Reaction Prepared from Glucosamine. Japanese Journal of Nutrition, 44, 307-315.
[12] ISO 9909, 1997. Oil of Dalmatian Sage (Salvia officinalis L.), American National Standards Institute (ANSI), New York, NY, USA.
[13] Durling, N. E., Catchpole, O. J., Grey, J. B., Webby, R. F., Mitchell, K. A., Foo, L. Y., Perry, N. B., 2007. Extraction of Phenolics and Essential Oil From Dried Sage (Salvia officinalis L.) Using Ethanol-Water Mixtures. Food Chemistry, 101 (4), 1417-1424.
[14] Özcan, M., Özkan, G., 2015. Determination of antioxidant activity and total phenol contents of two Salvia extracts. Indian Journal of Traditional Knowledge 14 (12), 226-230.
[15] Baydar, H., Özkan G., Erbaş S., Altındal D., 2007. Yield, Chemical Composition and Antioxidant Properties of Extracts and Essential Oils of Sage and Rosemary Depending on Seasonal Variations. International Medicinal and Aromatic Plants Conference on Culinary Herbs, 826, 383-390.