Üniversite Hastanesine Başvuran Hastalarda Akılcı İlaç Kullanımı ve Etkileyen Faktörler
Amaç: Bu araştırmada, üniversite hastanesine başvuran erişkin hastalarda akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı nitelikteki araştırmaya Üniversite Hastanesine başvuran ≥18 yaş 300 gönüllü hasta katılmıştır. Katılımcılara yüz yüze standart anket formu uygulanmıştır. İstatistiksel analizde Pearson Ki-Kare ve Fisher Exact test kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 39,4±15,1 ve %53,0’ı kadındır. Katılımcıların %50,7’si doktora muayene olmadan, %48,0’ı ise başkalarının tavsiyesi ile ilaç kullandığını belirtmiştir. %24,7’si nezle ve soğuk algınlığı gibi şikâyetleri için doktora muayene olmadan kendi başına antibiyotik kullandığını, %73,7’si benzer şikâyetleri olan tanıdıklarına ilaç tavsiyesinde bulunduğunu belirtmiştir. Katılımcıların yaş grubu, eğitim düzeyi ve kronik hastalık durumuna göre tavsiyeyle ilaç kullanma durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmasına karşılık (p0,05). Sonuç: Katılımcıların yaklaşık yarısının doktora muayene olmadan tavsiyeyle ilaç kullandıkları saptanmıştır. İleri yaş grubunda ve eğitim düzeyi düşük olanlarda tavsiyeyle ilaç kullanma oranı daha yüksek bulunmuştur. Akılcı ilaç kullanımını etkileyen diğer faktörlerin belirlenebilmesi için uygun örneklem yöntemleriyle farklı hasta gruplarını da temsil eden daha çok sayıda katılımın olduğu ileri araştırmaların yapılması gerekmektedir.
Rational Drug Use and Related Factors in Patients Admitted to a University Hospital
Objective: In this study, it was aimed to determine the rational drug use and the influencing factors in adult patients admitted to the university hospital. Methods: The cross-sectional and descriptive study included 300 volunteer patients aged ≥18 years who applied to the hospital. A standard face to face questionnaire form was applied to the participants. Pearson Chi-Square and Fisher’s Exact tests were used for statistically analysis. Results: The mean age was 39.4±15.1 and 53.0% were women. 50.7% of the participants stated that they used drugs without medical examination, and 48.0% with the advice of others. 24.7% of them used antibiotics for complaints such as flu and cold without medical examination. 73.7% of the patients recommended drugs to their acquaintances with similar complaints. A statistically significant difference was found between the drug use with advice according to the age group, education level and chronical disease status (p0.05). Conclusion: Half of the participants used drugs with the advice without medical examination. This rate was found to be higher in the advanced age group and those with a low education level. In order to determine other factors that affect rational drug use, it is necessary to carry out advanced research.
___
- 1. Alp H, Türk S, Yılmaz S, Tiryaki ÜM, Yiğitbaşı M. Akılcı ilaç kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi. 2018;9(33):20-8.
- 2. Promoting rational use of medicines: core components. WHO Policy Perspectives on Medicines. 2002: 1-6. Erişim adresi: https://apps. who.int/iris/bitstream/handle/10665/67438/ WHO_EDM_2002.3.pdf Erişim tarihi: 25.09.2021.
- 3. WHO., Antimicrobial resistance: A threat to global health security. Rational use of medicines by prescribers and patients. Apr 2005;A58/14. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/ handle/10665/20291 Erişim tarihi: 21.05.2020.
- 4. İlhan MN, Aydemir Ö, Çakır M, Aycan S. Akılcı olmayan ilaç kullanım davranışları: Ankara’da üç ilçe örneği. Turkish Journal of Public Health. 2014;12(3): 188-200.
- 5. Maxwell S. Rational prescribing: The principles of drug selection. Clinical Medicine 2009; 9:481-5.
- 6. Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Akılcı olmayan ilaç kullanımını önlemeye yönelik tedbirler. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2015;24(4):452-62.
- 7. Yılmaz M, Kırbıyıkoğlu Fİ, Ariç Z, Kurşun B. Bir diş hekimliği fakültesi hastanesi’ne başvuran bireylerin akılcı ilaç kullanımlarının belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2014;2(1):39-47.
- 8. Karataş Y, Dinler B, Erdoğdu T, Ertuğ P, Seydaoğlu G. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi’ne başvuran hasta ve hasta yakınlarının ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. Çukurova Medical Journal. 2012;37(1):1-8.
- 9. İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası (İEİS), Türkiye İlaç Pazarı. Erişim adresi: http://www.ieis.org.tr/ ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari. Erişim tarihi: 11.04.2022.
- 10. TUİK, Sağlık Harcamaları İstatistikleri, 2020. Erişim adresi: https://data.tuik.gov. tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari- Istatistikleri-2020-37192. Erişim tarihi: 03.04.2022.
- 11. Karakurt P, Hacıhasanoğlu R, Yıldırım A, Sağlam R. Üniversite öğrencilerinde ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2010;9(5) 505-12.
- 12. Uçman T, Uysal N. Yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. BANÜ Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2021;3(2):126-133.
- 13. Dağtekin G, Demirtaş Z, Alaiye M, Sağlan R, Önsüz MF, Işıklı B, ve ark. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran erişkinlerin akılcı ilaç kullanım tutum ve davranışları. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2018; 3(1),12-23.
- 14. Macit M, Karaman M, Parlak M. Bireylerin akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerinin incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2019;6(2):372-87.
- 15. Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(4):458-65.
- 16. Ilhan MN, Durukan E, Ilhan SÖ, Aksakal FN, Özkan S, Bumin MA. Self medication with antibiotics: Questionnaire survey among primary care center attendants. Pharmacoepidemiology Drug Safety. 2009;18(12):1150-7.
- 17. İlhanlı Yaramış M, Ulupınar S. Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı bireylerin akılcı ilaç kullanım davranışları. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi. 2021;4(1): 10-20.
- 18. Durmaz S, Özvurmaz S, Büyüktarakçı MK, Aykaç Koçak A. Yaşlılarda ilaç kullanım hataları: Bir sistematik derleme. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2021;29(1):102-10.
- 19. Şarklı FD, Artantaş AB, Uğurlu M. Why do patients want antibiotics and why do physcians prescribe antibiotics?: A cross sectional study in primary health care. Ankara Medical Journal. 2019;19(1):133-42.
- 20. Aydıngöz SE, Michael Lux K. Türkiye’de antibiyotik tüketim miktarının ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde antibiyotik reçeteleme uygulamalarının OECD ülkeleri ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 30(1): 56-62.
- 21. Çöplü N. Antimikrobiyal direnç ve akılcı antibiyotik kullanımı. Kırıkkale Üniversitesi Bilimde Gelişmeler Dergisi. 2012;1(1):34-40.
- 22. Gül S, Öztürk DB, Yılmaz MS, Gül EU. Ankara halkının kendi kendine antibiyotik kullanımı hakkındaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 2014; 71(3): 107-12.
- 23. T.C. Sağlık Bakanlığı, Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017, Ankara. Erişim adresi: http://www.akilciilac.gov.tr/wp-content/ uploads/2014/11/aik-ulusal-eylem-plani.pdf. Erişim tarihi: 24.06.2020.
- 24. Coşkun NC, Sungur MA, Aydın M, Solmaz C.İ, Turhan EÇ, Dizman B, ve ark. Batı Karadeniz Bölgesi’nde bir üniversite hastanesine başvuran hasta ve hasta yakınlarının akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve davranışlarının değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021; 11(2): 206-213.
- 25. Altındiş S. Akılcı ilaç kullanımına sistematik bir bakış. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research. 2017;1(2):34-8.
- 26. Çobanoğlu A, Alkanat HÖ. Hastanede yatan hastaların akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;22(1):33-40.
- 27. Hatipoğlu S, Özyurt BC. Manisa ilindeki bazı aile sağlığı merkezlerinde akılcı ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2016;15(4):1-8.
- 28. Barutçu İA, Tengilimoğlu D, Naldöken Ü. Vatandaşların akılcı ilaç kullanımı, bilgi ve tutum değerlendirmesi: Ankara ili metropol ilçeler örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2017;19(3):1062-78.
- 29. Uğrak U, Teke A, Cihangiroğlu N, Uzuntarla Y. Kardiyoloji kliniğinde yatan hastaların akılcı ilaç kullanımı konusundaki tutumları. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2015;14(2):137-44.
- 30. Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2016;3(3):44-55.
- 31. Oral S. Hastaların akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve davranışları. Abant Med J 2021;10(3):330-344.