Alzheimer Hastalığı ve Korunma Stratejileri

Demans, dünya çapında yaşlılar arasında engelliliğin ve bağımlılığın başlıca nedenlerinden biridir. Demansın en yaygın nedeni olan Alzheimer hastalığı, birey ve toplum için önemli etkileri olan küresel bir halk sağlığı sorunudur. Beklenen yaşam sürelerinin uzaması ve yaşlanan nüfusla birlikte hastalığın öneminin giderek artması, Alzheimer hastalığına yönelik korunma stratejilerini gündeme getirmektedir. Alzheimer hastalığının önüne geçilmesinde en önemli yol, birincil korunma kapsamında risk faktörlerine yönelik önlemlerin alınması ve hastalığın oluşmasının engellenmesidir. Hastalığın erken dönemi, demansı önlemek veya geciktirmek açısından önemli bir fırsattır. Hastalığın mümkün olduğunca erken evrede tespit edilmesi ve gerekli tedavinin bir an önce başlanması, ilerlemenin önüne geçmede önem taşımaktadır. Uygun tedavi ve bakım yaklaşımları ile hastaların bilişsel ve fiziksel fonksiyonlarının korunması ve komplikasyonların önlenmesi mümkündür. Bu derlemenin amacı, Alzheimer hastalığına yönelik birincil, ikincil ve üçüncül korunma stratejileri çerçevesinde güncel tanı ve tedavi yaklaşımları, hasta bakımı ve bakım veren sağlığı ile risk faktörleri ve korunma yolları hakkında bilgi vererek hastalığı bu kapsamda Halk Sağlığı yaklaşımıyla değerlendirmektir.

Alzheimer Disease and Protection Strategies

Dementia is one of the major causes of disability and dependence among elderly people throughout the world. Alzheimer as the most common cause of dementia is a global public health problem with significant implications for individuals and societies. Longer life expectancies and increasing incidence of the disease along with ageing population place strategies of protection against the disease on the agenda. The most important way in avoiding the disease is the adoption of measures against risk factors and prevention of its emergence. The early phase of the disease presents an important opportunity in preventing or delaying the disease. The earliest possible diagnosis and immediate introduction of appropriate therapy is important in checking the advancement of the disease. It is possible to maintain the cognitive and physical functions of patients and to prevent complications with appropriate therapy and care approaches. The objective of this compilation is to assess the disease in this context and through public health approach by providing information about current diagnosis and therapy approaches within the framework of primary, secondary and tertiary protection strategies, patient care, caregiver health, related risk factors and ways of protection.

PDF

___

1. World Health Organization. Dementia. 2020 [Erişim Tarihi: 09 Aralık 2020]. Erişim: https://www.who.int/news-room/fact- sheets/detail/dementia
2. Global action plan on the public health response to dementia 2017-2025. Geneva: World Health Organization; 2017.
3. World Health Organization. The top 10 causes of death. 2020 [Erişim Tarihi: 31 Aralık 2020]. Erişim: https://www.who.int/news-room/fact- sheets/detail/the-top-10-causes-of-death
4. Özbabalık D, Hussein S. Demans Bakım Modeli Raporu. Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sos Polit Bakanl. 2017; Erişim: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/9332/d emans-bakım-modeli-proje-kitabı.pdf
5. Çınar N. Alzheimer Hastalığında Epidemiyoloji ve Klinik Bulgular. Turkiye Klin J Neurol-Special Top. 2012;5(3):1–6.
6. Livingston G, Sommerlad A, Orgeta V, Costafreda SG, Huntley J, Ames D, vd. Dementia prevention, intervention, and care. Lancet. 16 Aralık 2017;390(10113):2673–734. Erişim: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(17)31363- 6.
7. Montenovo L, Jiang X, Rojas FL, Schmutte IM, Simon KI, Weinberg BA, vd. Determinants of Disparities in Covid-19 Job Losses. Natl Bur Econ Res Work Pap Ser. 2020;No. 27132.
8. Yıldız N, Yüce O. Alzheimer Hastalığını Etkileyen Psiko-Sosyal Faktörleri Saptayarak Alzheimer Hastalarına Yönelik Tıbbi Sosyal Hizmet Müdahaleleri Geliştirme. Tıbbi Sos Hizmet Derg. 2014;(4):36–48.
9. Lane CA, Hardy J, Schott JM. Alzheimer’s disease. Eur J Neurol. 01 Ocak 2018;25(1):59–70. Erişim: https://doi.org/10.1111/ene.13439
10. Nalbant S, Işık AT, Sezgin G. Alzheimer Hastalığı Takibinde Sık Karşılaşılan Dahili Problemler. Turkiye Klin J Neurol-Special Top. 2012;5(3):73– 8.
11. Hort J, O’Brien JT, Gainotti G, Pirttila T, Popescu BO, Rektorova I, vd. EFNS guidelines for the diagnosis and management of Alzheimer’s disease. Eur J Neurol. Ekim 2010;17(10):1236– 48.
12. Wang X, Huang W, Su L, Xing Y, Jessen F, Sun Y, vd. Neuroimaging advances regarding subjective cognitive decline in preclinical Alzheimer’s disease. Mol Neurodegener. 2020;15(1):55. Erişim: https://doi.org/10.1186/s13024-020- 00395-3
13. Olsson B, Lautner R, Andreasson U, Öhrfelt A, Portelius E, Bjerke M, vd. CSF and blood biomarkers for the diagnosis of Alzheimer's disease: a systematic review and meta-analysis. Lancet Neurol. Haziran 2016;15(7):673–84.
14. Julkunen P, Jauhiainen AM, Westerén-Punnonen S, Pirinen E, Soininen H, Könönen M, vd. Navigated TMS combined with EEG in mild cognitive impairment and Alzheimer’s disease: a pilot study. J Neurosci Methods. Temmuz 2008;172(2):270–6.
15. Yiannopoulou KG, Papageorgiou SG. Current and Future Treatments in Alzheimer Disease: An Update. J Cent Nerv Syst Dis. 01 Ocak 2020;12:1179573520907397. Erişim: https://doi.org/10.1177/1179573520907397
16. Tufan A, Bahat G. İdeal Alzheimer Bakımevleri Nasıl Olmalı? Turkiye Klin J Neurol-Special Top. 2012;5(3):97–101.
17. Kotevoğlu N. Alzheimer Hastalığında Kas ve İskelet Sistemi Sorunları. Turkiye Klin J Neurol- Special Top. 2012;5(3):84–90.
18. Na R, Yang J-H, Yeom Y, Kim YJ, Byun S, Kim K, vd. A Systematic Review and Meta-Analysis of Nonpharmacological Interventions for Moderate to Severe Dementia. Psychiatry Investig. Mayıs 2019;16(5):325–35.
19. Özer E. Alzheimer Hastalığında Beslenme Sorunlarına Yaklaşım. Turkiye Klin J Neurol- Special Top. 2012;5(3):79–83.
20. Dai Y, Zhao J, Li S, Zhao C, Gao Y, Johnson CE. Caregivers’ Dementia Knowledge and Care Approach in Residential Aged Care Facilities in China. Am J Alzheimer’s Dis Other Dementiasr. 01 Ocak 2020;35:1533317520937096. Erişim: https://doi.org/10.1177/1533317520937096
21. Atri A. Current and future treatments in Alzheimer’s disease. Içinde: Seminars in neurology. Thieme Medical Publishers; 2019. s. 227–40.
22. Karşıdağ S. Alzheimer Hastalığında Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler. Turkiye Klin J Neurol- Special Top. 2012;5(3):18–23.
23. Weill Institute for Neurosciences. Familial Alzheimer’s Disease. [Erişim Tarihi: 18 Ocak 2021]. Erişim: https://memory.ucsf.edu/genetics/familial- alzheimer-disease
24. Verghese PB, Castellano JM, Holtzman DM. Apolipoprotein E in Alzheimer’s disease and other neurological disorders. Lancet Neurol. Mart 2011;10(3):241–52.
25. Healthy mental ageing: the Lothian Birth Cohorts. 2019 [Erişim Tarihi: 10 Aralık 2020]. Erişim: https://www.ed.ac.uk/ppls/psychology/research/ impact/better-mental-ageing
26. Xu W, Tan L, Wang H-F, Jiang T, Tan M-S, Tan L, vd. Meta-analysis of modifiable risk factors for Alzheimer’s disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. Aralık 2015;86(12):1299–306.
27. Green RC, McNagny SE, Jayakumar P, Cupples LA, Benke K, Farrer LA. Statin use and the risk of Alzheimer’s disease: the MIRAGE study. Alzheimers Dement. Nisan 2006;2(2):96–103.
28. Yip AG, Green RC, Huyck M, Cupples LA, Farrer LA. Nonsteroidal anti-inflammatory drug use and Alzheimer’s disease risk: the MIRAGE Study. BMC Geriatr. Ocak 2005;5:2.
29. Martin BK, Szekely C, Brandt J, Piantadosi S, Breitner JCS, Craft S, vd. Cognitive function over time in the Alzheimer’s Disease Anti- inflammatory Prevention Trial (ADAPT): results of a randomized, controlled trial of naproxen and celecoxib. Arch Neurol. Temmuz 2008;65(7):896–905.
30. McGuinness B, Craig D, Bullock R, Passmore P. Statins for the prevention of dementia. Cochrane database Syst Rev. Ocak 2016;(1):CD003160.
31. Yavuz BB, Arıoğul S. Yaşlıda Demans, Risk Faktörleri ve Tedavisi. İç Hast Derg. 2008;15(1):14–23.
32. Wolf PA. Contributions of the Framingham Heart Study to stroke and dementia epidemiologic research at 60 years. Arch Neurol. Mayıs 2012;69(5):567–71. Erişim: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22213410
33. Hamer M, Chida Y. Physical activity and risk of neurodegenerative disease: a systematic review of prospective evidence. Psychol Med. Ocak 2009;39(1):3–11.
34. Swan GE, Lessov-Schlaggar CN. The effects of tobacco smoke and nicotine on cognition and the brain. Neuropsychol Rev. Eylül 2007;17(3):259– 73.
35. McGuinness B, Todd S, Passmore P, Bullock R. Blood pressure lowering in patients without prior cerebrovascular disease for prevention of cognitive impairment and dementia. Cochrane database Syst Rev. Ekim 2009;2009(4):CD004034.
36. Güneş G. Yaşlılıkta Kronik ve Akut Sağlık Sorunları. Içinde: Duy B, editör. Temel Gerontoloji. 2. Baskı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi; 2017. s. 99–100.
37. Arısoy A, İnan N. Alzheimer Hastalığında Enfeksiyon Etkenlerinin Rolü. Turkiye Klin J Neurol-Special Top. 2012;5(3):24–8.
38. Alexopoulos GS. Vascular disease, depression, and dementia. C. 51, Journal of the American Geriatrics Society. United States; 2003. s. 1178– 80.
39. Yang YC, Boen C, Gerken K, Li T, Schorpp K, Harris KM. Social relationships and physiological determinants of longevity across the human life span. Proc Natl Acad Sci U S A. Ocak 2016;113(3):578–83.
40. Kuiper JS, Zuidersma M, Oude Voshaar RC, Zuidema SU, van den Heuvel ER, Stolk RP, vd. Social relationships and risk of dementia: A systematic review and meta-analysis of longitudinal cohort studies. Ageing Res Rev. Temmuz 2015;22:39–57.