Türk Evren Tasavvurunda Mitik Su ve Tükürük İlişkisi

İnsanın evreni anlama ve yorumlama çabası, kültürü şekillendiren önemli bir etmendir. Bugün değerli ve kutsal kabul ettiğimiz her şeyin arkasında bu anlamlandırma çabası olduğu görülür. Basit bir pratiğin bile altında, geçmişi mitolojiye dayanan bir düşünce yatabilir. Su, görsel ve yapısal olarak insanda mistik düşünce yaratan bir maddedir. Dünyayı algılama çabasının temeline suyun yadsınamaz bir rolü vardır. Bundan dolayı pek çok toplumun yaratılış öykülerinde su yer alır. Evren tasavvuru içinde su döngüseldir ve taşıyıcıdır. Suya ilişkin bütün ritüellerin, yaklaşımların ve düşüncelerin temelinde bu iki işlev vardır. Kültürü şekillendiren bu düşünce, suya dayalı pek çok söylemi de günümüze kadar taşımıştır. Günlük hayat içinde dikkat edilmeden sarf edilen; huyu suyu, yüzü suyu, suyu sert/yumuşak, suyuna gitmek vb. ifadelerin temelinde de bu düşünce vardır. Ayrıca Anadolu’da pek çok uygulamada kullanılan tükürük, uygulayıcısı ve amacı noktasında da mitoloji ile kesişmektedir. Çalışmada kültürel pek çok unsurda yer alan su-tükürük ilişkisi, evren tasavvuru ve yaratımı noktasında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvur, mitik su, tükürük, döngüsellik, aktarım

The Relationship between Mythic Water and Saliva in the Turkish Conception of the Universe

Human effort to understand and interpret the universe is an important factor shaping culture. It is seen that behind everything that we regard as valuable and sacred today, there is an effort to make sense of it. Even a simple practice can be rooted in a mythological thought. Water is a substance that creates mystical thoughts in humans visually and structurally. Water has an undeniable role on the basis of the effort to perceive the world. For this reason, water is included in the creation stories of many societies. In the conception of the universe, water is cyclical and carrier. These two functions are the basis of all rituals, approaches and thoughts related to water. This thought, which has shaped the culture, has carried many discourses based on water until today. Spent without attention in daily life; huyu suyu, yüzü suyu, suyu sert/yumuşak, suyuna gitmek (Turkish idiom or phrase ). This idea is at the root of the statements. In addition, saliva, which is used in many applications in Anatolia, intersects with mythology in terms of its practitioner and purpose. In the study, the water-spit relationship, which takes place in many cultural elements, will be examined at the point of universe imagination and creation.

Keywords:

Conception, mythical water, saliva, circularity, transference,

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılap Yay.
Aktaş, Alper vd. (2009). “Tükürük Salya; Özellikleri ve Görevleri Tanı Açısından Değeri”, ADO Klinik Bilimler Dergisi 3 / 2 Temmuz, s.361-367 .
Alptekin, Ali Berat (2010). “Türk Halk Hikayelerinde Halk Hekimliği”, Milli Folklor, Yıl 22, Sayı 86, s. 5-19.
Arıcı, Betül (2018). “Konya İli Selçuklu İlçesi Halk İnanışları”. Uşak: Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi.
Ateş, Fatma (2015). “Adana Halk Hekimliğinde Ocak Kültü”. Ankara: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi,
Atsız, Hüseyin Nihal (2020). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yay.
Bayat, Fuzuli (2007). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yay.
Bıçak, Ayhan (2014). Evren Tasavvuru Kendini Bilmek Ya Da Evreni Kurmak. İstanbul: Dergah Yay.
Çalışkan, Erol ve Seher Şerife (2015). “Türklerde Hıdrellez İnancı: Makedonya Örneği”. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS). Special Issue 3, s. 380-392.
Çelebi, M. S. (2010), “Dânişmend-Nâme’de Rüyaların İşlevleri”. Turkish Studies International Periodical For the Languages. Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 5/1. Winter
Çolak, Abdülkadir (2006). “Türâbî’nin Manzum Battalname’si İnceleme/Metin”. Elâzığ: İnönü Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Demir, Necati (2007). Hazret-i Ali Cenkleri I-II. Ankara: Destan Yay.
Develi, Hayati (2017). “Türkçede Yağmur Adları Üzerine”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 57, s. 81-106.
Eberhard, Wolfram (2000). Çin Simgeleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
Eliade, Mircea (2005a). Dinler Tarihi / İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi. Çev. Mustafa Ünal. Konya: Serhat Kitapevi,
Eliade, Mircea (2014b). Dinler Tarihine Giriş. Çev. Lale Özcan Arslan. İstanbul: Kabalcı Yay.
Ergin, Muharrem (2018) Dede Korkut Kitabı 1-2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Görkem, İsmail (2000). Halk Hikayeleri Araştırmaları: Çukurovalı Aşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvarı, Ankara: Akçağ Yay,.
İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Köprülü, Mehmet Fuat (1981), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
Kramer, Samuel Noah (2017). Tarih Sümer’de Başlar. İstanbul: Kabalcı Yay.
Ocak, Ahmet Yaşar (2012) İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, İstanbul: Kabalcı Yay.
Ögel, Bahaeddin. (1971). Türk Mitolojisi I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.,
Önal, Mehmet Naci (2017). “Hoca Ahmet Yesevi Üzerinden Türklerin İslam Algısı, Kültür Dünyamızın Mimarları II”. Muğla: Muğla Üniversitesi. Elektronik Kitap.
Tozlu, Sümeyra (2017). “Çorum İli Halk İnançları ve Halk Hekimliği”. Artvin: Artvin Çoruh Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Zorluer, Selim (2018). “Çayıralan (Yozgat) Yöresinde Halk Hekimliği ve Halk İnançları”. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.