Bilgi Toplumunda Zanaat Fikri: Beyaz Yakalı Emeğin Değersizleşmesi

Bilgi toplumu tezini farklı açılardan savunan yazarlara göre, beyaz yakalı çalışanlar bilgisayar becerilerini harekete geçirerek geniş bir aralığa yayılmış işleri yerine getirdiklerinde, çalışmanın değer kazandığı varsayılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de bilgi toplumu tezlerinin geçerliliğini somut insan eylemi üzerinden, emek sürecini baz alarak sınamaktır. Bu amaca ulaşmak açısından günümüz bankacılık sektörü son derece zengin bir malzeme sunmaktadır. Nitekim Türk bankaları uluslararası piyasalara açılmaya başladıkları 1980'li yıllardan itibaren yüksek vasıflı emek gücüne büyük yatırım yapmıştır. Bu çalışma 2013 yılında İstanbul ve Ankara'da banka çalışanlarıyla yürütülen derinlemesine mülakatlara dayanmaktadır. Araştırmanın sonuçlarına göre, 2000'li yıllarda Türk bankacılığında bilgi toplumu tezlerini üç bakımdan geçersiz görünmektedir: İlk olarak, günümüzde pek çok yüksek vasıflı bankacı herhangi bir yaratıcılık gerektirmeyen pozisyonlara mahkum olmuş, eğitimle istihdam arasındaki bağ zayıflamıştır. İkinci olarak, bankacı emeğinin değersizleşmesinin önündeki önemli engellerden olan müşteri ilişkileri farklılaşmış, müşteri taleplerini karşılama hızı, işlemleri layıkıyla yerine getirme arzusunun önüne geçmiştir. Üçüncü olarak, bankacıları bir dizi rutin ve sıkıcı işten kurtarma potansiyeli taşıyan teknoloji, pratikte müşteri ilişkilerinden kaynaklanan sorumluluklara bir yenisinin eklenmesi sonucunu vermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bilgi toplumu, beyaz yakalı, vasıf, zanaat, teknoloji, bankacılık..

The Idea of the Craftwork in the Knowledge Society: Degradation of the White Collar Labor

According to the authors, the supporting theses of the knowledge society from different angles, when white collar workers accomplish the wide range works by using their computer skills, it is assumed that the work is upgraded. The aim of this study is examining the knowledge society theses through human action in practice, by taking labor process as a base. Today, the banking sector presents a rich source for this purpose. Since the 1980s, when Turkish banks begun to place themselves in the global economy, they largely invest in highly qualified labor power. This study is based on the in depth interviews that are conducted with the tellers from Istanbul and Ankara in 2013. According to the conclusions of this study, the theses of the knowledge society seem to be invalid from three respects. Firstly, today many highly qualified tellers are subjected to the positions that do not require creativity; in other words, the bond between education and employment is loosened. Secondly, the interactions with customers, which are a handicap for the degradation of the labor of the teller, become different; the speed of completing the consumer's request has priority over completing the request in a worthy way. Thirdly, technology that has the potential to make tellers get rid of a series of routines and boring work has burdened another responsibility, which is related to interaction with customers.

Keywords:

Knowledge society, white collar, skill, craftwork, technology, banking..,

PDF

___

AKÇAY, Ümit. (2008), “Hizmet Sektöründe Emek Süreçlerine Bakmak: Çağrı Merkezleri Örneği”, İktisat Dergisi, No: 494-495, s. 47–53.
AUSTRIN, Terry. (1991), “Flexibility, Surveillance and Hype in New Zealand Financial Retailing”, Work Employment & Society, Cilt: 5, No: 2, s. 201-221.
AUTOR, David H., Frank LEVY ve Richard J. MURNANE. (2002), “Upstairs, Downstairs: Computers and Skills on Two Floors of a Large Bank”, Industrial and Labor Relations Review, Cilt: 55, No: 3, s. 432-447.
AUTOR, David H., Frank LEVY ve Richard J. MURNANE. (2003), “The Skill Content of Recent Technological Change: An Empirical Exploration”, The Quarterly Journal of Economics, Cilt: 118, No: 4, s. 1279-1333.
BAĞIMSIZ SOSYAL BİLİMCİLER [BSB]. (2011), Ücretli Emek ve Sermaye: Derinleşen Küresel Kriz ve Türkiye’ye Yansımaları, İstanbul: Yordam Kitap.
BAETHGE, Martin, Jim KITAYve Ida REGALİA. (1999), “Managerial Strategies, Human Resource Practices, and Labor Relations in Banks: A Comparative View” iç. From Tellers to Sellers: Changing Employment Relations in Banks (der. Marino Regini, Jim Kitay ve Martin Baethge), Cambridge: The MIT Press, s. 3-30.
BALDRY, Chris, Peter BAIN ve Phil TAYLOR. (1998), “‘Bright satanic offices’: intensification, control and team taylorism”, iç. Workplaces of the Future (der. Paul Thompson ve Chris Warhurst), London: Macmillan, s. 163-183.
BALDRY, Chris, Dora SCHOLARIOS ve Jeff HYMAN. (2005), “Organizational Commitment among Software Developers” iç. Management, Labour Process and Software Development (der. Rowena Barrett), London: Routledge, s. 149-172.
BELL, Daniel. (1973), The Coming of Post Industrial Societies, New York: Basic Books.
BRADLEY, Harriet, Mark ERICKSON, Carol STEPHENSON ve Steve WILLIAMS. (2002), Myths at Work, Cambridge: Polity Press.
BRAVERMAN, Harry. (2008), Emek ve Tekelci Sermaye (çev. Çiğdem Çidamlı), İstanbul: Kalkedon Yayınları. (1974).
BRIGHTON LABOR PROCESS GROUP. (1977), “The Capitalist Labor Process”, Capital and Class, 1, s. 3-42.
CALLINICOS, Alex ve Chris HARMAN. (2006), Neo-Liberalizm ve Sınıf (çev. Osman Akınhay), İstanbul: Salyangoz Yayınları.
CASTELLS, Manuel. (2005), Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, Birinci Cilt: Ağ Toplumunun Yükselişi (çev. Ebru Kılıç), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
CROUCH, Colin. (1997), “Skill-based Full Employment: the Latest Philosopher’s Stone”, British Journal of Industrial Relations, Cilt: 35, No: 3, s. 367-391.
DE BOTTON, Alain. (2005), Statü Endişesi (çev. Ahu Sıla Bayer), İstanbul: Sel Yayıncılık.
DE GAULEJAC, Vincent. (2013), İşletme Hastalığına Tutulmuş Toplum: İşletme İdeolojisi, Yönetsel İktidar ve Toplumsal Taciz (çev. Özge Erberk), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
DEERY, Stephen ve Janet WALSH. (1999), “The Decline of Collectivism? A Comparative Study of White-Collar Employees in Britain and Australia”, British Journal of Industrial Relations, Cilt: 37, No: 2, s. 245-269.
DIRLIK, Arif. (2010), Postkolonyal Aura: Küresel Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi (çev. Galip Doğduaslan), İstanbul. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
ELLIS, Vaughan ve Margaret TAYLOR. (2010), “Banks, bailouts and bonuses: a personal account of working in Halifax Bank of Scotland during the financial crisis”, Work Employment and Society, Cilt: 24, No: 4, s. 803–812.
ERDAYI, A. Utku. (2012), Beyaz Yakalı İşçilerde Örgütlenme: Türk Bankacılık Sektöründe Bir Alan Araştırması. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
ERGÜNEŞ, Nuray. (2008), Bankalar, Birikim, Yolsuzluk: 1980 Sonrası Türkiye’de Bankacılık Sektörü, İstanbul: SAV.
FREEMAN, Chris ve Francisco LOUÇA. (2013), Zaman Akıp Giderken: Sanayi Devrimlerinden Bilgi Devrimine (çev. Osman S. Binatlı), İstanbul: İthaki Yayınları.
FULLER, Linda ve Vicki Smith. (1991), “Consumer Reports: Management by Customers in a Changing Economy”, Work, Employment and Society, Cilt: 5, No: 1, s. 1-16.
GABE, Todd, Richard FLORIDA ve Charlotta MELLANDER. (2012), “The Creative Class and the crisis”, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 6, s. 37–53.
GOZ, Yusuf. (2009), Açık Pozisyon: Türkiye’de Piyasa Neslinin Doğuşu (1992- 2000), İstanbul: İletişim Yayınları.
GREENBAUM, Joan. (1996), “Back to Labor: Returning to Labor Process Discussions in the Study of Work”, iç. CSCW '96 Computer-Supported Cooperative Work 96: 16-20 Kasım 1996- Boston: Proceedings (der. M. S. Ackerman), New York. ACM, s. 229-237.
GREENBAUM, Joan. (1997), “Spread Over Time and Place: Redivided labor and the role of technical infrastructure”, iç. Rethinking the Labor Process (der. M. Wardell, P. Meiksins ve T. Steiger), Albany: Suny Press, s.79-92.
GREENBAUM, Joan. (1998), “The Times They are A’Changing: Dividing and Recombining Labour Through Computer Systems”, iç. Workplaces of the Future (der. Paul Thompson ve Chris Warhurst), London: Macmillan, s. 124-141.
GRIMSHAW, Damian, Huw BEYNON, Jill RUBERY ve Kevin WARD. (2002), “The restructuring of career paths in large service sector organizations: ‘delayering’, upskilling and polarisation”, The Sociological Review 2002, s. 89-116.
GÜLTEKIN-KARAKAŞ, Derya. (2009), Hem Hasımız Hem Hısımız: Türkiye Finans Kapitalinin Dönüşümü ve Banka Reformu (çev. Şahika Tokel), İstanbul: İletişim Yayınları.
HAMPSON, Ian ve Anne JUNOR. (2010), “Putting the process back in: rethinking service sector skill”, Work, Employment & Society, Cilt: 24, No: 3, s. 526-545.
HARDT, Michael ve Antonio NEGRI. (2008), İmparatorluk (çev. Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
HIRSCHHORN, Larry. (1984), Beyond Mechanization: Work and Technology in a Postindustrial Age, Cambridge, Mass.: MIT Press.
HOCHSCHILD, Arlie Russell. (2003), The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling, Berkeley CA: University of California Press.
JESSOP, Bob. (2007), The Future of the Capitalist State, Cambridge: Polity Press.
KAPLAN, Cafer. (1999), Finansal Yenilikler ve Piyasa Üzerine Etkileri: Türkiye Örneği. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Araştırma Genel Müdürlüğü. Tartışma Tebliği (No: 9910). Erişim: 10. 11. 2013, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/yay2.html
KELTNER, Brent ve David FINEGOLD. (1999), “Market Challenges and Changing Employment Relations in the U.S. Banking Industry” iç. From Tellers to Sellers: Changing Employment Relations in Banks (der. Marino Regini, Jim Kitay ve Martin Baethge), Cambridge: The MIT Press, s. 33-62.
KITAY, Jim. (1999), “Change in Tandem: Employment Relations in Australian Retail Banks” iç. From Tellers to Sellers: Changing Employment Relations in Banks (der. Marino Regini, Jim Kitay ve Martin Baethge), Cambridge: The MIT Press, s. 63- 93.
KOCABAŞOĞLU, Uygur, vd. (2001), Türkiye İş Bankası Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KOCAÖMER, Cahit. (2011), İş Bankasında 60 Yıl: Mücadeleler / Anılar, İstanbul: Doğan Kitap.
KUMAR, Krishan. (2004), Sanayi Sonrası Toplumdan Post-modern Topluma (çev. Mehmet Küçük), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
LEVIDOW, Les. (2006), “Sınıf Mücadelesi Olarak Teknolojik Değişim” (çev. E. Kahraman), iç. Kapitalizme Reddiye: Marxist Bir Giriş (der. A. Saad-Filho), İstanbul: Yordam Kitap, s. 115-129.
LEYSHON, Andrew ve Nigel THRIFT. (1993), “The Restructuring of the U.K. Financial Services Industry in the 1990s: a Reversal of Fortune”, Journal of Rural Studies, Cilt: 9, No: 3, s. 223-241.
MANDEL, Ernest. (2008), (Geç Kapitalizm (çev. Candan Badem), İstanbul: Versus Kitap.
MAROIS, Thomas. (2011), “Emerging market bank rescues in an era of finance-led neoliberalism: A comparison of Mexico and Turkey”, Review of International Political Economy, Cilt: 18, No: 2, s. 168-196.
MEIKSINS, Peter. (2003), “İş Hayatı, Yeni Teknoloji ve Kapitalizm” (çev. E. Baltacı, N. S. Çınga ve Ö. Yalçın), iç. Kapitalizm ve Enformasyon Çağı: Küresel