Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Çoklu Doğum Yardımının Hukuki İncelemesi

Ülkemizde 2018 yılında çoklu doğum yardımı programı uygulamaya konulmuştur. Çoklu doğum yardımı, doğum yardımının alt başlığıdır; ancak doğum yardımından farklıdır. Sosyal yardımlar içerisinde yer alan doğum yardımları, ilkçağ medeniyetlerine kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Tarihimizde de doğum yardımlarına ilişkin örnekler bulunmaktadır. Bu örneklerden önemli bir kısmı Osmanlılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Osmanlıların çoklu doğum yardımlarına özel bir önem verdiği ve yaygın olarak uyguladığı belgelerden anlaşılmaktadır. Osmanlıda sıklıkla rastlanan ve hakkında binlerce belge bulunan çoklu doğum yardımının hukuki yönden incelemesi yapılmamıştır. Bu çalışma Osmanlıdaki çoklu doğum yardımlarını hukuki yönden inceleyerek, günümüz uygulaması ile bir mukayese yapmayı amaçlamaktadır. Bu sebeple önce günümüz hukuki düzenlemeleri tespit edilmiştir. Daha sonra Osmanlı belgeleri üzerinden kurallar ve uygulama ortaya konulmuştur. Konuya ilişkin hem hukuki hem de bireysel uygulamalara dair belgeler incelenmiştir. Uygulamanın hukuki çerçevesi, tümevarım yöntemiyle belirlenmeye çalışılmıştır. Çoklu doğum, Osmanlıda ikiz anlamına gelen “tev’em” kelimesi ile ifade edilmiştir. Tev’em tüm çoklu doğumları karşılayan bir terim olmuştur. Çoklu doğum yardımları ise “tev’em maaşı” olarak adlandırılmıştır. Osmanlılar çoklu doğumlarda, tev’em maaşı olarak uzun süreli destekler sağlamışlardır. Osmanlının farklı coğrafyalarında, ihtiyaç sahibi olanlara ayrım yapılmaksızın yardım yapılmıştır. Maaşlar özellikle belediyelerden ve ilk dönemlerde gümrüklerden finanse edilmiştir. Ödeme miktarı, süresi ve şartları bakımından günümüzden daha geniş bir çerçevede maaş ödemesi yapılmıştır.

Legal Review of Multiple Birth Grants in Last Century of the Ottoman Empire

The multiple birth grants program started in Turkey as of 2018. Birth grants, which are among the social assistance benefits, have history dating back to ancient civilizations. There are also examples of birth grants in Turkish history. A significant number of these examples were carried out by the Ottomans. It is understood from the documents that the Ottomans paid attention to multiple birth grants. There was no legal review of the multiple birth grants, which were frequently found in the Ottoman Empire and have thousands of documents. This study aims to make a comparison with today’s program by examining the multiple birth grants in Ottoman law. For this reason, the characteristics of today’s program have been determined first. After those Ottoman rules were determined by using the Ottoman archive. Multiple birth is described in the Ottoman Empire with the word “tev’em”, which means twins. Multiple birth grants have been called “tev’em salary”. In different parts of the Ottoman Empire, tev’em salaries were provided to the needy without discrimination. Salaries were financed from customs in the first period and then from municipalities. In terms of the amount, duration, and conditions of payment, salary payments have been made in a wider context than today.

PDF

___

Akman, M. (2012). Sultan II. Abdülhamid’in Hukuki Reformları. Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi. (Editör: Coşkun Yılmaz). İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Yayını.
Alper, Y. (2016). Sosyal Güvenlik ve Sosyal Sigortalar. Sosyal Politika. (Editörler: Abdurrahman İlhan Oral ve Yener Şişman). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Arıcı, K. (1999). Sosyal Güvenlik. Ankara: Tes-İş.
Arıcı, K. (2015). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi.
Avcı, M. (2019). Türk Hukuk Tarihi. Konya: Atlas Yayınevi.
Aydın, M. (2017). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Aykanat, M. (2019). Osmanlı Hukukunda Dilekçe Hakkı. Ankara: Adalet Yayınevi.
Aykanat M. (2016). Osmanlı Sosyal Güvenlik Hukuku. Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
Bakan Selçuk: Çoklu Doğum Yardımı 12 Kasım’da Başlıyor. 09 Kasım 2018. [https://www.finansgundem.com/haber/bakan-selcuk-coklu-dogum-yardimi-12 kasimdabasliyor/1359142]. (Erişim: 24 Mayıs 2020).
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6637. Kabul Tarihi: 27.3.2015. RG 7.4.2015/29319.
Bilmen, Ö. N. (1967). Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. Bilmen Yayınevi
BOA, AE.SSLM.III (Ali Emiri Selim III). 334/19327. 20.11.1204. BOA, BEO (Babıali Evrak Odası Evrakı). 1113/83442, 29.11.1315; 323/24211, 27.05.1311; 3354/251509, 12.06.1326; 701/52501, 17.05.1313.
BOA, C.BLD (Cevdet Belediye). 105/5230, 29.07.1234; 75/3726, 23.05.1266; 78/3882, 28.05.1264; 85/4229, 08.07.1233.
BOA, DH. MKT (Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi). 1718/66, 25.08.1307; 1810/57, 08.07.1308; 196/38, 03.01.1312; 1040/26, 14.11.1323; 1211/85, 15.10.1325; 1336/96, 09.08.1298; 1417/16, 09.08.1304; 1420/7, 21.08.1304; 1460/59, 16.02.1305; 1480/115, 13.05.1305; 1486/42, 03.06.1305; 1486/63, 04.06.1305; 1495/70, 07.07.1305; 1511/28, 25.09.1305; 1511/90, 27.09.1305; 1513/75, 08.10.1305; 1518/7, 21.10.1305; 1534/88, 14.12.1305; 1536/80, 20.12.1305; 1565/71, 14.03.1306; 1592/65, 08.06.1306; 1597/42, 20.06.1306; 1598/35, 24.06.1306; 1600/105, 02.07.1306; 161/20, 02.06.1311; 164/49, 27.04.1311; 1642/33, 26.11.1306; 1672/135, 16.03.1307; 1751/87, 29.12.1307; 1842/57, 09.11.1308; 1850/22, 07.12.1308; 1859/104, 11.01.1309; 1866/71, 05.02.1309; 1962/16, 19.11.1309; 200/60, 21.07.1311; 2009/107, 20.03.1310; 2184/13, 18.11.1316; 2224/22, 14.03.1317; 2266/32, 02.07.1317; 2294/38, 05.09.1317; 2308/77, 20.10.1317; 2376/20, 22.03.1318; 2398/41, 06.05.1318; 2460/12, 20.11.1318; 2524/11, 04.05.1319; 2550/141, 19.07.1319; 2768/56, 23.02.1327; 294/66, 13.04.1312; 309/43, 21.05.1312; 344/59, 19.08.1312; 358/68, 08.10.1312; 370/55, 09.11.1312; 4/68, 04.09.1310; 44/30, 05.11.1310; 505/16, 08.02.1320; 577/4, 08.06.1320; 935/43, 22.12.1322; 983/80, 03.05.1323.
BOA, DH.MUİ (Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı). 34/35. 02.11.1327. BOA, DH.UMVM (Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı). 96/56. 13.02.1335; 96/57. 20.04.1335.
BOA, HAT (Hatt-ı Hümayun). 539/26564, 29.12.1240; 1541/44, 07.08.1233; 1554/18, 27.02.1236; 1555/23. 15.06.1236; 1588/33, 20.10.1249; 626/30939. 17.11.1233.
BOA, İ.DH (İrade Dahiliye). 352/23228, 21.12.1272; 424/28031, 20.06.1275.
BOA, İ.HUS (İrade Hususi). 93/75, 24.10.1319.
BOA, İ.MVL (İrade Meclis-i Vala). 350/15241, 01.07.1272.
BOA, MF.MKT (Mektubi Kalemi). 109/100, 13.11.1306.
BOA, MV (Meclis-i Vükela Mazbataları). 65/42, 10.11.1308.
BOA, MVL (Meclis-i Vala Evrakı). 327/84, 18.03.1267; 495/9, 07.12.1282; 842/71, 04.07.1277.
BOA, ŞD (Şura-yı Devlet Evrakı). 1841/40, 24.03.1306; 2330/4, 12.05.1313; 2900/13, 06.12.1297; 295/19. 15.07.1300; 572/13. 16.04.1300.
Bolay, S. H. (1988). Âdem. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/adem-- peygamber (Erişim: 28 Ocak 2020).
Cengiz, G. H. (2017). II. Abdülhamid Dönemi Bir Sosyal Yardım Uygulaması: Tev’em Maaşı. OTAM. (41). Çoklu Doğum Yardımı. [https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/sss/sosyal-yardimlar-genel- mudurlugu/coklu-dogum-yardimi/ ].(Erişim: 15 Ocak 2020).
Devellioğlu, F. (1990). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Yayınevi. Ankara 1990.
Devlet, Doğum Yapan Anneye En Az 7.500 TL Ödeyecek. 11 Ocak 2020. [https://www.haberler.com/devletdogum-yapan-anneye-en-az-7-500-tl-odeyecek-12806368-haberi/]. (Erişim: 24 Mayıs 2020).
Dinç, G. ve Şimşek, F. ve Eroğlu, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğunda Tev’em Maaşı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16(16).
Doğum Yardımı Yönetmeliği, Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi ve Numarası: 5.5.2015 ve 2015/7695. Resmi Gazete.c23.5.2015/29364.
Düzgün, M. A. (2009). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Muhtacin Maaşı Uygulaması. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Emir, A. Ş. (2019). İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Analık. Ankara: Adalet Yayınevi.
Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediyye. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
Erginöz, G. Ş. (2002). İlk Çağlarda Akdeniz Havzasında ve Anadolu’da Doğum ve Doğum Yardımı. Düşünen Siyaset. (16).
Geçen Yıl 19 Bin 330 Anne Çoğul Doğum Gerçekleştirdi. 27 Nisan 2016.[https://www.aa.com.tr/tr/saglik/gecen-yil-19-bin-330-anne-cogul-dogum- gerceklestirdi/562282] (Erişim: 24 Mayıs 2020).
Gurgenidze, L. (2011). Çıldır Eyaleti Çürüksu Sancağı Nüfus Defteri. Rize: Rize Üniversitesi.
İslamoğlu, A. (2012). Osmanlı Devleti’nde Modern Belediye’nin Hukuksal Açıdan Kurumsallaşması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kenanoğlu, M. M. (2017). Osmanlı Millet Sistemi. İstanbul: Klasik Yayınları.
Korkusuz, M. R. ve Karabacak, E. (2018). Turkish Social Security Law. Turkish Private Law. (Editörler: M. Refik Korkusuz ve Ferna İpekel Kayalı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Köse, M. ve Savaş, C. (2019). 2321 Numaralı Hafik Kazası Müslim Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi 1841-1845. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 12(2).
Muallim Naci (1308). Lugat-ı Naci. Dersaadet: Kirkor Faik.
Özbek, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardımlar. Ankara: Emeklilik Gözetim Merkezi.
Öztürk, M. ve Alan, S. ve Kadıoğlu, S. (2018). Çağdaş Obstretride Doğumhane: Yapısal ve İşleyiş Standartları. Lokman Hekim Dergisi. 8(3).
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Devlet Kitapları.
Pamuk, Ş. (2002). Kuruş. TDV İslam Ansiklopedisi. [https://islamansiklopedisi.org.tr/kurus]. (Erişim: 30 Nisan 2020).
Redhouse, J. W. (1856). An English and Turkish Dictionary in Two Parts. London: Bernard Quaritch
Sahillioğlu, H. (1989). Akçe. TDV İslam Ansiklopedisi. [https://islamansiklopedisi.org.tr/akce]. (Erişim: 30 Nisan 2020).
Sahillioğlu, H. (1991). Askerî. TDV İslam Ansiklopedisi. [https://islamansiklopedisi.org.tr/askeri]. (Erişim: 22 Ocak 2021).
Saymen, F. H. (1953). Türkiye’de Sosyal Sigortaların Gelişme Hareketleri ve Yeni Temayülleri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 18(3-4).ß
Social Security Programs Throughout The World. [https://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw/]. (Erişim: 23 Mayıs 2020).
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu. Kanun Numarası: 3294.Kabul Tarihi: 29.5.1986. RG 14.6.1986/19134.
Şemseddin Sami. (1317). Kamûs-ı Türkî. Dersaadet: İkdam Matbaası.
Talas, C. (1955). Sosyal Güvenlik Meselemiz. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. 7.
Toprak, Z. (2017). Belediye. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
Üçok C. ve Mumcu, A. ve Bozkurt, G. (2017). Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Turhan Kitabevi