Bar Hebraeus’un Kronografyası’nda Denizler Bahsi

Süryânî tarihçi, filozof, edip ve tabip Bar Hebraeus (Ebü’l-Ferec) 1225 yılında Malatya’da dünyaya gelmiştir. Babası Malatya yakınlarındaki İbrâ Köyü’nden olduğu için yazar İbnü’l-İbrî lâkabıyla tanınmaktadır. 30 Temmuz 1286’da günümüzde İran sınırı içinde bulunan Merâga kentinde vefat eden müellifin Süryânîce kaleme aldığı Kronografya (Târîḥu’z-zamân) isimli eseri umumî bir tarih olup yaratılıştan 1286 yılına kadar gelen olayları ihtiva etmektedir. Bu çalışmada İslâmiyet’in doğuşundan XIII. yüzyılın sonlarına kadar Ebü’l-Ferec’in Akdeniz, Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Karadeniz’de yaşanan bahrî hadiseler yanında, Bizans İmparatorluğu ve İslâm-Türk devletleri arasındaki mücadeleler, savaşlar, çıkarmalar ve yapılan ticârî faaliyetler hakkında verdiği rivayet ve bilgilere değinilecektir

Anahtar Kelimeler:

Ebü’l-Ferec, Akdeniz, Kızıldeniz, Basra Körfezi

The Seas in Bar Hebraeus Chronography

Assyrian historian, philosopher, doctor and physician Bar Hebraeus (Abu’l-Faradj) was born in 1225 in Malatya. Since his father was from the village of ʻIbrā, near Malatya, the author was known with the nickname Ibn al-ʿIbrī. The author passed away on July 30, 1286 in the city of Marāgha, which is now in the Iranian border. His work Chronography (Ta’rikh al-zaman), which he wrote by Syriac, is a public history and includes events from creation until 1286. In this study, from the birth of Islam to the end of the 12th century naval events in the Mediterranean, Red Sea, the Persian Gulf and the Black Sea, as well as the struggles, wars, invasions and commercial activities between the Byzantine Empire and the Muslim states will be mentioned according to Abu’l-Faradj’s narratives and informations.

PDF

___

BİBLİYOGRAFYAAgius, D. A., Classic Ships of Islam From Mesopotamia to the Indian Ocean, Brill 2007.Alptekin, C., “Artuklular”, DİA, III, 415-418.Altan, E., İkinci Haçlı Seferi (1147-1148), Ankara 2003.Altan, E., “Renâud de Chatillon: Antakya Prinkepsi (1153-1160), Mâverâ-i Ürdün Senyörü (1177-1187)”, Tarih Dergisi, Sayı 55 (2012/1), İstanbul 2013, ss. 1-30.Arslan, B., Girit İslâm Emîrliği (827-961), İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2013.Beihammer, A. D., “The First Naval Campaign of the Arabs against Cyprus (649, 653): A Reexamination of the Oriental Source Material”, Graeco-Arabica IX-X, ed. George K. Livadas, Atina 2004, ss. 47-68.Brooks, E. W., “The Campaign of 716-718 from Arabic Sources”, Journal of the Hellenic Studies 19, (1899), ss. 19-31.Christides, V., The Conquest of Crete by the Arabs (CA. 824) A Turning Point in the Struggle between Byzantium and Islam, Atina 1984.Christides, V.,“The Naval Engagement of Dhāt as-Sawārī A. H. 34/ A. D. 655-656 A Classical Example of Naval Warfare Incompetence”, Byzantina 13/2, Selânik 1985, ss. 1331-1332.Christides, V., “The Second Arab Siege of Constantinople (717-718?): Logistics and Naval Power”, Bibel, Byzanz und Christlicher Orient, ed. D. Bumazhnov, E. Grypeou ve diğerleri, Levuen-Paris-Walpole 2011, ss. 511-535.Conrad, L. I., “The Conquest of Arwād: A Source-Critical Study in the Historiography of the Early Medieval Near East”, The Byzantine and Early Islamic Near East, I, Problems in the Literary Source Material, ed. Averil Cameron-Lawrence I. Conrad, Princeton-New Jersey: Darwin Press 1992, ss. 317-401.Conrad, L. I., “The Arabs and the Colossus”, Journal of the Royal Asiatic Society 6, (1996), ss. 165-187.Daly, K. N., Greek and Roman Mythology, New York 2009.Demir, D. M., Salâhaddin’in Gemileri Salâhaddin Devrinde Akdeniz’de Eyyûbî Deniz Kuvvetleri, İstanbul 2019.Demirkent, I., Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1146), Ankara 1974, 1990, I-II.Demirkent, I., Haçlılar, İstanbul 1997.Demirkent, I., “Haçlı Seferleri Döneminde Doğu-Akdeniz’de Deniz Hakimiyeti”, Tarih Boyunca Dünyada ve Türklerde Denizcilik Semineri 17-18 Mayıs 2004, İstanbul Ünivesitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 2005, ss. 49-70.Demirkent, I., “Bizans”, DİA, VI, 230-244.Demirkent, I., “Haçlılar”, DİA, XVI, 525-546.Ebü’l-Ferec (Barhebraeus), Chronicon Syriacum, Yay. P. Bedyan, Paris 1890; İng. trc. E. W. Budge, The Chronography of Gregory Abu’l-Faraj, I-II, London 1932; İngilizceden Türkçeye trc. Ömer Rıza Doğrul, Abû’l-Farac Tarihi, I-II, Ankara 1999.Edwards, R. W., The Fortifications of Armenian Cilicia, Washington 1987.Ehrenkreutz, A. S., “The Place of Saladin in the Naval History of the Mediterranean Sea in the Middle Ages”, Journal of the American Oriental Society 75/2, (1955), ss. 100-116.Erol, B. G., Memlûk Deniz Kuvvetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2012.Fahmy, A. M., Muslim Sea-Power in the Eastern Mediterranean from the Seventh to the Tenth Century A.D. (Studies in Naval Organisation), London 1950.Guilland, R., “L’Expedition de Mesleme contre Constantinople 717-718”, Etudes Byzantines, Paris 1959, ss. 89-112.Hāshmī, Y. A., “Dhātu’s-Sawārī: A Naval Engagement between the Arabs and Byzantines”, Islamic Culture 6, (1961), ss. 55-64.Hırçın, Z. C., Sicilya Normanları’nın Kuzey Afrika’ya Düzenlediği Deniz Aşırı Seferler ve Deniz Gücü (483-548/1091-1154), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.Hourani, G. F., Arab Seafaring, Princeton 1995.İnce, F., IV. Haçlı Seferi ve Trabzon, Trabzon 2019.İnce, F. “Gregory Abû’l-Farac’ın Selçuklu Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Geçmişten Günümüze Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu 17-19 Kasım 2017, I, Ankara 2018, ss. 79-91.Jenkins, R. J. H., “Cyprus between Byzantium and Islam A. D. 685-965”, Studies Presented to D. M. Robinson 2, ed. G.E. Mylonas-D. Raymond, 1006-1014, Saint Louis, Mo: Washington University 1953, ss. 59-66.Keçiş, M., Trabzon Rum İmparatorluğu ve Türkler (1204-1404), Ankara 2013.Kesik, M., “Antalya'ya Yapılan İlk Akınlar ve Şehrin Selçuklu Hâkimiyeti Altına Girmesi”, Türkiye Selçukluları -Makaleler-, İstanbul 2015.Kesik, M., Dânişmendliler (1075-1178) Orta Anadolu’nun Fatihleri, İstanbul 2017.Koca, S., Sultan İzzettin Keykavus (1211-1220), Ankara 1997.Koçuk, İ., İznik Bizans Devleti Tarihi Kuruluş Devri (1204-1214), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.Kyrris, C. P., “The Nature of the Arab-Byzantine Relation in Cyprus from the Middle of the 7th to the Middle of the 10th Century A. D.”, Graeco-Arabica-First International Congress on Grek and Arabic Studies III, Atina 1984, ss. 149-175.Lev, Y., Saladin in Egypt, Brill/Leiden-Boston-Köln, 1999.Lewis, A. R., Naval Power and Trade in the Mediterranean A. D. 500-1100, Princeton-New Jersey 1951.Lewis, A. R., Nomads and Crusaders A.D. 1000-1368, Bloomington-Indianapolis 1991.Lewis, A. R., “The Moslem Expansion in the Mediterranean, A. D. 827-960”, The Islamic World and the West, A. D. 622-1492, ed. A. R. Lewis, NewYork & London & Sydney & Toronto 1970, ss. 17-23.Lewis, A. R., “Byzantine and Moslem Shipping in the Mediterranean, 500-1250”, The American Neptune 47, (1987), ss. 157-167.Mikhail Psellos, Mikhail Psellos'un Khronographia'sı, Türkçe trc. Işın Demirkent, Ankara 1992.Nicol, D. M., Bizans ve Venedik, Türkçe trc. Gül Çağalı Güven, İstanbul 2000.Nicolle, D., Dördüncü Haçlı Seferi 1202-04, Türkçe trc. Gürkan Ergin, İstanbul 2013.Niketas Khoniates, Historia (1195-1206), Türkçe trc. Işın Demirkent, İstanbul 2013.Özaydın, A., “Dânişmendliler”, DİA, VIII, 469-474.Özaydın, A., “İbnü’l-İbrî”, DİA, XXI, 92-94.Öztürk, M., Fâtımîler’in Deniz Gücü ve Akdeniz Hâkimiyeti, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.Öztürk, M., “Zâtü’s-Savârî”, DİA, XLIV, ss. 152-153.Pryor, J. H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, Araplar-Bizanslılar, Batılılar ve Türkler, Türkçe trc. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç, İstanbul 2004.Pryor, J. H.-E. M. Jeffreys, The Age of ΔPOMΩN, The Byzantine Navy ca 500-1204, Brill-Leiden/Boston 2006.Runciman, S., Haçlı Seferleri Tarihi, III, Türkçe trc. Fikret Işıltan, Ankara 2008.Sâlim, A.-A. M. el-Abbâdi, Târîhu’l-Bahriyyeti’l-İslâmiyye fi Mısr ve’ş-Şâm, Beyrut 1981.Sevim, A., Ünlü Selçuklu Komutanları: Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur, Ankara 1990.Stratos, A. N., “The Naval Engagement at Phoenix”, Charanis Studies, Essays in Honor of Peter Charanis, New Brunswick-New Jersey 1980, ss. 229-247.Sümer, F., “Afşin”, DİA, I, 440-441.Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1984.Tellioğlu, İ., Komnenosların Karadeniz Hakimiyeti Trabzon Rum Devleti (1204-1461), Trabzon 2009.